Transportda biror joyga otlanar ekanmiz, odatda belgilangan manzilga tezroq va arzonroqqa yetib borishga intilamiz. Bunga qarshi o‘laroq, sayohatning mohiyati maʼlum masofani bosib o‘tish emas, balki jarayonning o‘zida, yo‘lni o‘rganish va o‘zingizni sinab ko‘rishdan iboratdir. Shu maʼnoda, yakshanba kuni tog‘larda sayr qilish yoki tevarak-atrof bo‘ylab velosipedda sayr qilish ham xorijiy kurortga parvoz qilishdan ko‘ra ko‘proq sayohatga o‘xshaydi.

Avtomobilda sayohat qilishning ko‘plab afzalliklari bor. Jumladan, yuqori darajadagi tafsilotlar va improvizatsiyani saqlagan holda minimal jismoniy kuch bilan katta masofalarni bosib o‘tish mumkin.

Lekin hamma avtomobil safarlarini ham sayohat deb hisoblab bo‘lmaydi. Taksi yoki ijaraga olingan avtomobil haydovchisi yoqilg‘i va vaqtni maksimal darajada tejagan holda ish haqi olishdan ko‘proq manfaatdor. U sizni yaxshi yo‘l infratuzilmasidan uzoqdagi noyob manzillarga eltuvchi eksklyuziv yo‘nalishlardan olib o‘tmaydi. Shuning uchun bunday sayohatlarga mustaqil ravishda borgan yaxshiroq.

Avtomobilda arzonga sayohat qilish – ko‘p hollarda yolg‘ondan boshqa narsa emas. U o‘z ichiga texnik xizmat va zarur inventarlarni sotib olish, avtomobil amortizatsiyasi, yoqilg‘i-moylash mahsulotlari, mehmonxonalarda tunash va ovqatlanish xarajatlarini ham o‘zi ichiga oladi. So‘nggi vaqtlarda bu ro‘yxatga tez-tez yo‘l harakati qoidalarini buzganlik uchun ehtimoliy jarimalar ham kiritilmoqda.

O‘zbekiston bo‘ylab sayohat yo‘llarning yomon ahvoli va transport infratuzilmasining nomukammalligidan kelib chiqadigan boshqa kamchiliklarga ham ega bo‘lishi mumkin. Shuning uchun bunday sayohat hamma uchun ham mos kelavermaydi.

O‘zbekiston bo‘ylab avtomobilda sayohat qilish – o‘ziga xos falsafaga hamda asosiy ehtiyojlarini taʼminlagan, biroq romantizm va dunyoni anglashga bo‘lgan qiziqishini yo‘qotmagan feʼl-atvorga ega odamlarga to‘g‘ri keladi. Yetarlicha moddiy imkoniyatlar va bo‘sh vaqtga ega bo‘lganlar uchun.

Mamlakatimizning sayyohlik salohiyati juda katta, lekin u hatto diqqatga sazovor bo‘lgan asosiy shaharlarda ham to‘liq yuzaga chiqarilmagan. Haqiqiy O‘zbekistonga qiziqsangiz, har doimgi yo‘llardan chiqib ketish kerak.

Bugungi kunda O‘zbekistonda guruh va individual yo‘nalishlarni taklif qiluvchi ko‘plab gid va jamoalar mavjud: “Таинственный Узбекистан” (“Sirli O‘zbekiston”), “Вместе.uz. Туризм”, “Удивительное вместе”. Faol hududiy guruhlar ham mavjud, masalan, “Ферганская долина-Путешествия” (“Farg‘ona vodiysi-Sayohat”). Qoraqalpog‘istonda Orol dengizining sobiq tubi bo‘ylab jip-turlar mashhur. Mavzuli mikrosayohatlar (masalan, etno-foto-avto-master-klasslar) va keng miqyosli anʼanaviy avtopoygalar, jumladan Mo‘ynoq rallisi, davriy Toshkent-Orol poygalari yoki Discover Rally Tour loyihasi doirasidagi avtokvestlar seriyasi mavjud.

Telegram‘da 96 mingdan ortiq obunachi, Instagram‘da 539 ming folloverning sevimli “Open Uzbekistan” maxsus loyihasi mustaqil sayohatlar uchun qiziqarli joylar haqida hikoya qiladi.

Bir necha yillardan buyon “Узбекистан вдоль и поперёк” (“O‘zbekiston eniga va bo‘yiga” – tarj.) avtoekspeditsiyam rejasini tuzib kelyapman: reja bo‘yicha butun mamlakatni qamrab olishi kerak bo‘lgan maʼlumotlarni misqollab yig‘ib, sayohat yo‘nalishini to‘ldirmoqdaman.

Mahalliy avtomobillarning xorijiy avtomobillarga nisbatan ko‘zga tashlanmaydigan afzalligi shundaki, ular buzilgan taqdirda hatto respublikaning eng chekka burchagida ham taʼmirlanishi mumkin. Xorijiy avtomobilga kelsak, katta ehtimol bilan siz Toshkentdan mutaxassislar va ehtiyot qismlarga buyurtma berishingiz kerak bo‘ladi.

Sayohatdan olinadigan taassurotlar va his-tuyg‘ular, birinchi navbatda, marshrut yoki mashinaga emas, balki yig‘ilgan hamrohlar va ularning kayfiyatiga bog‘liq. Faqat bir to‘lqindagi hamfikr yo‘ldoshlar bilangina avtomobil salonida uzoq muddat turli asabbuzarliklarsiz vaqt o‘tkazish mumkin. Dildan muloqot qurish, qiyinchiliklarni yengib o‘tish va birgalikdagi tarixni yozmoqchi bo‘lganlargina unchalik ham qulay bo‘lmagan sharoitli sayohatlarni so‘zsiz tanlay oladi.

Sayohat davomida taassurotlarni almashish, qiziqarli daqiqalarni muhokama qilish va bir-birimizni xursand qilishni xohlaymiz. Agarda sayohatchilardan biri sayohat bilan bog‘liq noqulayliklarni qabul qila olmasa va undan zavqlanmasa, bu barcha ishtirokchilarning kayfiyatiga yomon taʼsir qiladi.

Ayniqsa, turli yoshdagi bolalar bilan amalga oshiriladigan, kichik yoshdagi bolalarga ham, o‘smirlarga ham maʼqul keladigan joylarni topish qiyin kechadigan oilaviy sayohatlar shunday xatar ostida bo‘ladi. Bunday holatda ota-onalardan qo‘shimcha isteʼdod talab qilinadi: multfilmlar, filmlar, audio ertaklarni oldindan yuklab oling, qiziqarli o‘yinlar va tanlovlarni o‘ylab toping. Bolalarni sayohatdan ancha oldin qiziqtirishni boshlang: ular sayohatni intiqlik bilan kutishlari uchun rejalashtirilgan manzillar haqida afsonalar va ertaklarni aytib bering.

Sayohat barcha ishtirokchilar uchun qiziqarli bo‘lishi uchun ularning ovqatlanish, dam olish, qulay mavsumiy kiyimlarga bo‘lgan ehtimoliy ehtiyojlari va tanlovlarini to‘g‘ri hisobga olish muhimdir. Bolalar oldindan o‘rganib qolgan, sinovdan o‘tgan va qulay avtomobil o‘rindiqlariga ega bo‘lishi kerak.

Yo‘l harakati qoidalariga muvofiq majburiy birinchi tibbiy yordam to‘plami bilan bir qatorda sizga va ekipajning qolgan qismiga kerak bo‘lishi mumkin bo‘lgan dori-darmonlarni (antigistamin (allergiyaga qarshi – tarj.), og‘riq qoldiruvchi, isitma tushiruvchi, qon bosimi, diareyaga qarshi va boshqalar) oling. Mashinada ichimlik suvining yetarlicha zaxirasining bo‘lishi muhim ahamiyatga ega. Bu, ayniqsa, janubiy hududlarga, cho‘l va yarim cho‘l hududlariga sayohatlar uchun dolzarb.

Barcha avtosayohatchilardan alohida iltimos – o‘zingiz bilan chiqindi qoplarini olib yuring. Tabiat qo‘ynida dam olish va piknik qilgandan keyin hududni tozalab keting, bolalar bilan ekologik mavzularni muhokama qiling, ularga ekologik masʼuliyatli xatti-harakatlar bilan to‘g‘ri o‘rnak bo‘ling.

Avtosayohat qilishni rejalashtirar ekansiz, marshrutingiz sivilizatsiyadan uzoqda bo‘lishini yodda tutishingiz kerak. Shahar shovqinidan dam olish, tabiat bilan birdamlik, qishloq hayotiga sho‘ng‘ir ekansiz, maishiy noqulayliklardan qochib bo‘lmaydi.

Masalan, Qamchiq va Rezak tog‘ dovonlari orqali Farg‘ona vodiysiga olib boradigan yo‘lda yaqinda ko‘plab pullik jamoat hojatxonalari paydo bo‘ldi, biroq ularning holati ko‘pchincha taʼsirchan odamlarni qanoatlantirmasligi mumkin. Qolgan barcha avtotrassasalar, ayniqsa respublika ahamiyatiga ega yo‘llardan uzoqlarda esa bunday hojatxonalarni topish o‘ta mushkul masala.

Yo‘l bo‘yidagi oshxonada yoki choyxonada ovqatlanib, tetiklanib olish uchun to‘xtaganda alyumin qoshiqlar qo‘yilishi, vilka va pichoqlarning bo‘lmasligiga tayyor turing. Bu muammoni yo‘lga tayyorgarlik ko‘rayotganda o‘zingiz bilan qoshiq-vilkalarni olish bilan osongina hal qilish mumkin. U yerga shaxsiy gigiyena vositalari: nam salfetkalar va dezinfeksiyalash vositalarini ham qo‘shing.

Sayohat paytida doimo mahalliy oshxonani tatib ko‘rishni va pazandalik durdonalariga baho berishni xohlaysiz. Ammo ekzotik narsalarni sinab ko‘rishdan oldin, mahsulotlarning tarkibi va tayyorlanish usuli bilan qiziqing. Aks holda, siz rejalashtirgan sayohatdan butunlay boshqacha taassurotlarga ega bo‘lishingiz mumkin.

“Siz tunni chodirda ham, uyqu xaltasida o‘tkazishingiz ham o‘tkazishingiz yoki mashinada qolishingiz ham mumkin. Biroq o‘zim bunday tajribalarim bilan maqtana olmayman. Odatda o‘z yo‘nalishlarimni yovvoyi peyzajlardan bahramand bo‘lish uchun tuzmayman: meni ko‘proq olis shahar va qishloqlar aholisining turmush tarzi, kundalik hayoti qiziqtiradi.

Uzoq avtosayohatlarda to‘laqonli dam olishning ahamiyatini ortiqcha baholash qiyin. Turar joy tanlashda men doim mehmonxona yoki mehmon uyida qolishga harakat qilaman. Bu nafaqat kuchni tiklash va yaxshi uxlash, balki sayohatni davom ettirishdan oldin nonushta qilish imkonini ham beradi. O‘zbekiston fuqarolari uchun narxlar, nazarimda, maqbul. Afsuski, avtoulovda mustaqil sayohatda hukumat tomonidan sentyabr oyidan vaʼda qilingan keshbek tizimi – mehmonxona xarajatlari uchun 15 foizlik kompensatsiya bilan taʼminlanishi dargumon”.

Shuningdek, mehmonxonada gadjetlarni quvvatlab olishingiz, xotira kartalaridagilarni noutbuk yoki tashqi diskka o‘tkazishingiz, shuningdek, Wi-Fi orqali sayohatning navbatdagi uchastkasi bo‘yicha navigatsiya uchun oflayn xaritani yuklab olishingiz mumkin. Tetiklashtiruvchi dush – usiz bo‘larmidi?!

“Ushbu voqea menga xavfsizlik masalalarini birinchi o‘ringa qo‘yishni birinchi va oxirgi marta o‘rgatdi. Bu ishda mayda narsalarning o‘zi yo‘q. Avtomobilning texnik holati hamda yukxonadagi ehtiyot qismlar va asboblarning tavsiya etilgan ro‘yxati yuqorida aytib o‘tilgan. Ushbu qismda men sizga qiyin vaziyatda yordam beradigan boshqa maslahatlarni beraman”.

Avtosayohatingizni yoqimli va muvaffaqiyatli qilishga yordam beradigan asosiy layfxik — bu yuqoridagi beshta bandga va yo‘l harakati qoidalariga qatʼiy rioya qilishdir. Shunda izingizdan “baxt maktublari” yetib kelmaydi, YPX xodimlari bilan bahslashishingiz shart bo‘lmaydi. Agar baribir buning uchun sabablar tug‘ilsa, yaxshi avtoregistrator foydangizga xizmat qilishi mumkin.

Hududlarda mashina haydash madaniyati ko‘p hollarda Toshkentdagidan ham yomonroq — burilish chiroqlarini yoqmasdan to‘satdan yo‘lakni o‘zgartirish, polosalar va sidirg‘a chiziqlarni mensimaslik va hokazolar. Shuning uchun tezlik rejimi va masofani saqlash, asabiylashmaslik hamda hovliqma haydovchilarga yo‘l bergan maʼqul. Shuningdek, piyodalar, qishloq joylarda esa hayvonlarning qatnov qismiga chiqib ketish xavfini ham hech qachon unutmaslik kerak.

Har doim naqd pul zaxirasi yoningizda bo‘lsin – bankomatlar hamma joyda ham bor emas, har doim ham ishlayvermaydi yoki puli bo‘lmasligi mumkin. Mehmonxona, AYOQSH va oshxonalarda imkon qadar kartada to‘lov qiling, naqd pullarni muqobilsiz holatlar uchun saqlab qo‘ying.

Tez-tez benzin quyib turishga harakat qiling, asboblar panelidagi qizil chiroq yonishini kutmang. Yoqilg‘i bakining faqat yarmidan foydalanishni qoidaga aylantiring va uni imkon qadar tezroq to‘ldiring.

Tashkillashtirilgan turizmning ovoragarchiliklari kamroq. Axir siz rejalashtirish va maishiy masalalarni hal qilishni sayyohlik agentliklari va kompaniyalariga topshirasiz. Ammo faqat avtomobilda sayohat qilish o‘ziga xos erkinlik va o‘z hayoti uchun to‘liq masʼuliyat hissini beradi, shuning uchun ham uni faol va tashabbuskor odamlar tanlaydi.