Ikkinchi aloqa boʻlimida jami besh pochtalyon ishlaydi. Haftada besh kun 8:00 dan – 17:00 gacha, shanba kuni 13:30 ga qadar ish, yakshanba esa dam. Odatda, Oʻzbekiston Markaziy pochtasi aloqa boʻlimlariga pochtalarni kunida ikki mahal: ertalab 9:00, tushdan soʻng 14:00 ga qadar joʻnatadi. Baʼzan kechikishi ham mumkin. 25-oktyabr sanasida shunday boʻldi. Aloqa boʻlimidagilar peshingacha pochtalarni kutishdi.

Bu muddatda hamma qatori Oqil aka ham yozuv-chizuv ishlari bilan band edi. Orada ishga oid oʻzaro suhbatlar ham boʻlib turardi. Kimdir «Bugun xat oz boʻlarmikan-a?», degan xavotirli savol bersa, yana kimdir «Hammasiga ulgurarmikanmiz?», deb soʻrardi.

Gurungdagi mushtarak mavzu esa bugun qaysi pochtalyonga koʻproq jarima, qaysinisiga esa obuna kelayotgani haqidagi taxminlar edi. Hammaning oʻziga taqsimlangan koʻchalari bor. Oqil akaning chekiga Forobiy 2-berkdan 12-berk koʻchagacha boʻlgan qism tushgan. Orada Karnaval, Langar, Muhokama, Nurafshon koʻchalariga ham kirib chiqadi.

Pochtalar ham keldi. Kundalik gazetalarning nashri kechikkani sabab, ertalabki pochtalar tushga yaqin tayyor boʻlgan, yoʻllardagi tirbandlik esa kechikish nisbatini yanada oshirgan ekan. Dastlab qabul qilib olingan pochtalar roʻyxatdan oʻtkazildi, planshetli xatlar skanerlanib, konvertlar muhrlandi. Besh pochtalyon oʻz hududiga taalluqli joʻnatmalarni ajratib, manzillar ketma-ketligida daftariga roʻyxatlab chiqdi.

Oqil Ikromovning aytishicha, avvallari pochtalyonlarning asosiy vazifasi pensiya yetkazishdan iborat boʻlgan. Hozir yoʻl harakati qoidalarining buzilishi bilan bogʻliq jarimalar sabab YPXdan keladigan xatlar juda koʻpayib ketgan. Kuniga Oqil akaning bir oʻzi 40-50, baʼzan 70-80 talab jarima xatini egasiga yetkazarkan.

Yana kommunal toʻlovlardan qarzdorlik, sud chaqiruvlari, kreditlarning kechikkani yoki toʻlanmagani haqida ogohlantirishlar ham boʻladi. Boshqa davlatlardan buyurtmalar, gazeta-jurnallarga obunalar esa oʻrtacha. Telefon, internet tufayli muloqot xatlari deyarli uchramaydi. Goh-goh qamoqxonadan joʻnatiladigan maktublar bundan mustasno.

Hujjatlashtirish ishlari nihoyasiga yetgach, pochtalyonlar sarhisobni boshlashdi. Biroviga jarimalar koʻp tushgan boʻlsa, kimgadir gazeta-jurnal. Oqil akaga esa faqat 16 ta jarima xati tushgandi.

U poliyetilen paketga pochtalarni solib yoʻlga chiqdi. Aytishicha, pochtalyonlarga maxsus xalta berilgan, lekin u undan foydalanmaydi. Sababi xatjildlarni yengilroq sumkada ham tashish mumkin. Maxsus sumka ogʻirroq joʻnatmalarni tashishga qulay.

Oqil aka pochtalarni piyoda yetkazadi. Bir kunda 5-6 kilometrlik yoʻlni yayov bosib oʻtadi. Pochtalyonga avval velosiped, keyin esa skuter berilgan. 2022-yil oktyabrining oʻrtalarida skuterlarni “A” toifadagi haydovchilik guvohnomasisiz boshqarishga taqiq qoʻyilganidan beri yana piyodaga aylangan.

«Endi ish boshlaganimda ham yayov tashirdim. U paytlari yosh, kuch-quvvatga toʻlgan davrim esmasmi, piyoda yurish hech ogʻirlik qilmasdi. YPX xatlari koʻpayib ketgach, 2018-yili velosiped berishdi, 2 yil foydalandim. 2020-yil kuz payti skuter taklif qilishdi. Avvaliga xohishi borlar oldi, keyin ayollarga ham berishdi, shu bilan hozir Toshkentning oʻzida pochtalyonlarga 70 tacha skuter berildi-yov», – deydi u.

«Hozir haydovchilik guvohnomasi masalasini rahbariyat hal qilyapti, oʻqigin desa, oʻqiymiz. Velosipedning ham oʻziga yarasha ogʻirligi bor. Unda muvozanatni oʻzingiz ushlab turishingiz kerak, harakat qilganda kuch sarflaysiz, charchaysiz, skuterda esa energiya sarfi yoʻq. Faqat tormoz, gaz, shularni bosasiz, xolos», – deydi Oqil aka.

23 yildan beri bir manzilda pochtalyonlik qilayotgan qahramonimiz qayerda kimning uyi borligi, qaysi koʻchadan keyin qaysiga kirish kerakligini yaxshi biladi. Daftarida yozilgan manzil kimniki ekanini tezda uqib, «falonchi akaning uyiga», deyishidan bu yer oʻz mahallasidek maʼlumligini fahmlash qiyin emas.

Forobiy koʻchasi boʻylab kirarkanmiz, yoʻlda uchraganlar Oqil aka bilan qadrdonidek salomlashardi. Yoshi kattaroqlar «Oqil, yaxshimisan, pensiya olib keldingmi?», desa, yoshlarning hammasi «Oqil aka, bizga “shtraf” yoʻqmi?», derdi. «Yoʻq» degan javobni olganda yuzi yorishib, qoʻlini koʻksiga qoʻyib, «rahmat-rahmat», deya minnatdorlik bildirishardi.

Oqil akaning aytishicha, 2016-yildan beri pensiyalarni pochtalyonlar tarqatishi toʻxtatilgan. Bu haqda koʻpchilik xabardorligiga qaramay, pochtalyonni koʻrishi bilan «pul olib keldi» degan xayolga borishadi.

Oqil aka daftaridagi roʻyxatiga qarab birin-ketin xatlarni tarqata boshlaydi. Uydan kimdir chiqmasa yo darvoza yopiq boʻlsa, tirqishidan qaraydi, ichkarida odam bor-yoʻqligini tekshiradi. Ostonada oyoq-kiyim boʻlsa yoki u-bu kimning sharpasi sezilsa, darvozani qattiqroq taqillatadi.

Shunda ham birov chiqmasa, qoʻshni yoki oʻtkinchilardan xonadonda odam bor-yoʻqligi, yashash-yashamasligi haqida soʻraydi. Agar ular ham hech kim yoʻqligini tasdiqlasa, maxsus qogʻozga pochta kelgani, uyda hech kim boʻlmagani uchun berolmagani, pochtani olish uchun telefon qilishlari mumkin boʻlgan raqamni yozadi-da, darvoza tagida qoldiradi. Uy egalari qogʻozni koʻrib, aloqaga chiqishganda qay payt koʻrishish oʻzaro kelishiladi va Oqil aka pochtani egasiga topshirish uchun oʻsha uyga qaytadan kelib ketadi.

Pochtalarni yetkazishda muhimlik qoidasiga amal qilinadi. Xabarnomali xatlarni kelgan kuniyoq eltib berish shart. Chunki uni yuborgan tarafga yetkazib berilgani toʻgʻrisida alohida xabarnoma yuboriladi. Buning uchun joʻnatayotgan taraf qoʻshimcha pul toʻlagan boʻladi. Keyin esa YPX jarimalari, toʻlovlarga oid va sud xabarlari tarqatiladi. Jarimalar yuborilgan kundan boshlab 15 kun ichida toʻlansa, 30 foizli chegirmalar boʻladi, shuning uchun kechikishi mumkin emas. Agar pochtalyon 15 kundan kechikib yetkazib bersa, 30 foizli chegirmani oʻz yonidan toʻlab beradi.

Soʻnggi yillarda pochtalyonlarga foydalanish uchun planshetlar berilgan. Ular planshetda joʻnatmani yetkazib berganining isboti sifatida mijozning fotosurati va barmoq imzolarini olishadi. Planshetlarning yana bir qulay tarafi jarima, kechikkan kreditlar yoki kommunal toʻlovlar uchun oʻsha yerning oʻzida toʻlov qilinishi mumkin. Buning uchun pochtalyon planshetidagi “Munis” dasturiga kiradi va kerakli shtrix kodlarini terib, summani kiritadi, toʻlov amalga oshirilgani haqidagi chekni chiqarib ham beradi.

Uning taʼkidlashicha, bu qulaylikdan hammaning ham xabari yoʻq. Kimga qarzdorlik yoki jarima haqida xat olib borilsa, shunday tizim borligi aytilib, taklif qilinadi. Xohishi borlar, imkoniga qarab yo karta, yo naqd pul orqali toʻlaydi, baʼzilar bankka borib keyinroq toʻlayveradi.

Yoʻl-yoʻlakay bir nechta xonadon vakillarini planshetda rasmga olishga toʻgʻri keldi. Ularning hammasida bir xil holat — «Rasmga olish shartmi?» deya norozi ohangdagi malollanishni kuzatdik. Oqil aka buni shunday izohlaydi:

Oqil aka shuncha yillik tajribasida biror marta xatlarni yoʻqotib qoʻymagan. Ammo shunaqa holat sodir boʻlsa, quyidagicha yoʻl tutadi.

Idoradan chiqarida xatlarni manzillar ketma-ketligi boʻyicha taxlab oladi, maxsus daftariga xuddi shu ketma-ketlikda roʻyxatga solib chiqadi. Keyin topshirganlarini daftariga belgilab ketaveradi. Agar sumkasidan biror xat chiqmasayu, daftardagi roʻyxatda turgan boʻlsa, qaytganida idoradan izlab koʻradi. Topilmasa, darhol ish boshqaruvchiga aytadi, u boʻlsa joʻnatma kelgan joyga xat nusxasini qayta yuborishlari, asli yoʻqolib qolgani haqida xabar beradi.

Xatlarni tarqatar ekan, tanish yoʻlovchilar Oqil akadan «Skuteringiz qani?», deb soʻrashardi. U boʻlsa hammaga erinmay sababini tushuntirardi. Yana qaysiki xonadonga konvert olib kirmasin, qanday xat bu deb ezmalanishar, u esa xabarsizligi, ichini ochib oʻzlari oʻqib koʻrishlarini aytishdan charchamasdi.

Oqil akaning aytishicha, kasbining qiyinchiligi — koʻp piyoda yurish kerakligida.

Ayniqsa, koʻp qavatli uylarga chiqib-tushish osonmas. U pochta tarqatadigan uylar 5 qavatli boʻlib, lifti yoʻq.

U faoliyatidagi eng quvonchli palla pensiya tarqatgan vaqtlar boʻlganini tan oladi. Ilgari har oyning 2-dan 18-sanasigacha umumiy hisobda 1000 kishiga pensiya tarqatgan. Kimgaki, pul bersa, duosiz chiqib ketmagan.

Oʻsha paytlari Ikromovlar oilasi aloqa idorasi joylashgan «Huvaydo” mahallasida istiqomat qilgan. Sayyora opa ertalab bomdoddan keyin kelgan obunalarni oʻzi qabul qilib olgan. Roʻyxatga olish, hujjatlashtirish ishlarini tez bajarib, gazeta-jurnallarni uyiga olib ketgan, uy ishlarini nihoyalab bolalarini uxlatgach, ularni tarqatib kelishga chiqib ketgan.

Obunachilar oʻsha vaqtlari «Gʻuncha», «Lenin uchquni» (Keyinchalik «Tong yulduzi”), «Saodat», «Rabotnitsa» jurnallari, «Postda», «Qalb koʻzi», «Toshkent oqshomi», «Pravda Vostoka» «Izvestiye» gazetalariga koʻp obuna boʻlishar, tong otishi bilan ularni qabul qilgan Sayyora opa esa egalariga yetkazgunigacha oʻqib olishga ham ulgurardi.

U ham pochtalarni yayov tashigan. Pochtalyonlarning katta sumkasi noqulay boʻlganidan gazeta-jurnallarni qoʻlida taxlab uch martada tarqatib chiqqan. Baʼzan bolalari uxlamasa, ularni ham yetalab yurgan, bolalar aravachasining bir chetiga gazeta-jurnallarni qoʻyib, tarqatib chiqqan. Bolalarining boʻyi choʻzilgach, unga yordamchi ham boʻlishgan.

Obuna qildirish uchun ham odamlarning uyiga tez-tez borib turgan opa obunachilarning koʻp boʻlishini ikki narsa bilan bogʻlaydi. Pensionerlar pensiyasidan, maktab oʻquvchilari esa maktabidan majburiy obuna qilingan. Shuningdek, oʻzi xohlab obuna boʻladiganlar ham uchrab turgan.

Pochtalyonlik faoliyati Oqil aka va Sayyora opaning oʻzaro suhbatlaridagi mushtarak mavzulardan. Oqil aka endigina ishga kirganda koʻp narsani ayolidan oʻrgangan.

Pochtalyonlik opaga yaxshi hisob-kitob qilish, tez qaror qabul qilish, gazeta-jurnallarning doimiy mutolaasga imkon bergan. Mahallama-mahalla yurgani uchun odamlar undan kelinlikka nomzodlar soʻrashgan. U esa faqat ishlashini aytib, vaziyatdan oson chiqib ketishni maʼqul koʻrgan. Taʼkidlashicha, pochtalyonlik ayollar uchun ham yaxshi kasb. Avvallari koʻp pochtalyonlar ayollar boʻlgan. Talay uy yumushlarini ham pensiya tarqatayotib, kirgan xonadonlaridagi keksa ayollardan oʻrganib olgan.

U pochtalyonlik kasbi yoʻqolib ketmasligiga qattiq ishonadi. Obunalar koʻp boʻlgan, pochtalyonning qoʻli-qoʻliga tegmay ishlagan davrlarni koʻrgani, hozir ham unga ish topilayotganini ishonchiga tayanch deb biladi. Qayd etishicha, bugun ish soʻrab kelayotgan yoshlar yoʻq, mahallada u-bu kim soʻrab turadi onda-sonda, ammo hozircha oʻzi ishlayotgan aloqa boʻlimida boʻsh ish oʻrni topilmaydi. «Xudo kuch-quvvat berguncha pochtalyonlik qilaman. Hozircha berib turibdi, oʻz yoʻlimda davom etaveraman», – deya suhbatni yakunladi pochtalyon Oqil Ikromov.