Транспортда бирор жойга отланар эканмиз, одатда белгиланган манзилга тезроқ ва арзонроққа етиб боришга интиламиз. Бунга қарши ўлароқ, саёҳатнинг моҳияти маълум масофани босиб ўтиш эмас, балки жараённинг ўзида, йўлни ўрганиш ва ўзингизни синаб кўришдан иборатдир. Шу маънода, якшанба куни тоғларда сайр қилиш ёки теварак-атроф бўйлаб велосипедда сайр қилиш ҳам хорижий курортга парвоз қилишдан кўра кўпроқ саёҳатга ўхшайди.

Автомобилда саёҳат қилишнинг кўплаб афзалликлари бор. Жумладан, юқори даражадаги тафсилотлар ва импровизацияни сақлаган ҳолда минимал жисмоний куч билан катта масофаларни босиб ўтиш мумкин.

Лекин ҳамма автомобиль сафарларини ҳам саёҳат деб ҳисоблаб бўлмайди. Такси ёки ижарага олинган автомобил ҳайдовчиси ёқилғи ва вақтни максимал даражада тежаган ҳолда иш ҳақи олишдан кўпроқ манфаатдор. У сизни яхши йўл инфратузилмасидан узоқдаги ноёб манзилларга элтувчи эксклюзив йўналишлардан олиб ўтмайди. Шунинг учун бундай саёҳатларга мустақил равишда борган яхшироқ.

Автомобилда арзонга саёҳат қилиш – кўп ҳолларда ёлғондан бошқа нарса эмас. У ўз ичига техник хизмат ва зарур инвентарларни сотиб олиш, автомобиль амортизацияси, ёқилғи-мойлаш маҳсулотлари, меҳмонхоналарда тунаш ва овқатланиш харажатларини ҳам ўзи ичига олади. Сўнгги вақтларда бу рўйхатга тез-тез йўл ҳаракати қоидаларини бузганлик учун эҳтимолий жарималар ҳам киритилмоқда.

Ўзбекистон бўйлаб саёҳат йўлларнинг ёмон аҳволи ва транспорт инфратузилмасининг номукаммаллигидан келиб чиқадиган бошқа камчиликларга ҳам эга бўлиши мумкин. Шунинг учун бундай саёҳат ҳамма учун ҳам мос келавермайди.

Ўзбекистон бўйлаб автомобилда саёҳат қилиш – ўзига хос фалсафага ҳамда асосий эҳтиёжларини таъминлаган, бироқ романтизм ва дунёни англашга бўлган қизиқишини йўқотмаган феъл-атворга эга одамларга тўғри келади. Етарлича моддий имкониятлар ва бўш вақтга эга бўлганлар учун.

Мамлакатимизнинг сайёҳлик салоҳияти жуда катта, лекин у ҳатто диққатга сазовор бўлган асосий шаҳарларда ҳам тўлиқ юзага чиқарилмаган. Ҳақиқий Ўзбекистонга қизиқсангиз, ҳар доимги йўллардан чиқиб кетиш керак.

Бугунги кунда Ўзбекистонда гуруҳ ва индивидуал йўналишларни таклиф қилувчи кўплаб гид ва жамоалар мавжуд: «Таинственный Узбекистан» («Сирли Ўзбекистон»), «Вместе.uz. Туризм», «Удивительное вместе». Фаол ҳудудий гуруҳлар ҳам мавжуд, масалан, «Ферганская долина-Путешествия» («Фарғона водийси-Саёҳат»). Қорақалпоғистонда Орол денгизининг собиқ туби бўйлаб жип-турлар машҳур. Мавзули микросаёҳатлар (масалан, этно-фото-авто-мастер-класслар) ва кенг миқёсли анъанавий автопойгалар, жумладан Мўйноқ раллиси, даврий Тошкент-Орол пойгалари ёки Discover Rally Tour лойиҳаси доирасидаги автоквестлар серияси мавжуд.

Telegram`да 96 мингдан ортиқ обуначи, Instagram`да 539 минг фолловернинг севимли «Open Uzbekistan» махсус лойиҳаси мустақил саёҳатлар учун қизиқарли жойлар ҳақида ҳикоя қилади.

Бир неча йиллардан буён «Узбекистан вдоль и поперек» («Ўзбекистон энига ва бўйига» – тарж.) автоэкспедициям режасини тузиб келяпман: режа бўйича бутун мамлакатни қамраб олиши керак бўлган маълумотларни мисқоллаб йиғиб, саёҳат йўналишини тўлдирмоқдаман.

Маҳаллий автомобилларнинг хорижий автомобилларга нисбатан кўзга ташланмайдиган афзаллиги шундаки, улар бузилган тақдирда ҳатто республиканинг энг чекка бурчагида ҳам таъмирланиши мумкин. Хорижий автомобилга келсак, катта эҳтимол билан сиз Тошкентдан мутахассислар ва эҳтиёт қисмларга буюртма беришингиз керак бўлади.

Саёҳатдан олинадиган таассуротлар ва ҳис-туйғулар, биринчи навбатда, маршрут ёки машинага эмас, балки йиғилган ҳамроҳлар ва уларнинг кайфиятига боғлиқ. Фақат бир тўлқиндаги ҳамфикр йўлдошлар билангина автомобиль салонида узоқ муддат турли асаббузарликларсиз вақт ўтказиш мумкин. Дилдан мулоқот қуриш, қийинчиликларни енгиб ўтиш ва биргаликдаги тарихни ёзмоқчи бўлганларгина унчалик ҳам қулай бўлмаган шароитли саёҳатларни сўзсиз танлай олади.

Саёҳат давомида таассуротларни алмашиш, қизиқарли дақиқаларни муҳокама қилиш ва бир-биримизни хурсанд қилишни хоҳлаймиз. Агарда саёҳатчилардан бири саёҳат билан боғлиқ ноқулайликларни қабул қила олмаса ва ундан завқланмаса, бу барча иштирокчиларнинг кайфиятига ёмон таъсир қилади.

Айниқса, турли ёшдаги болалар билан амалга ошириладиган, кичик ёшдаги болаларга ҳам, ўсмирларга ҳам маъқул келадиган жойларни топиш қийин кечадиган оилавий саёҳатлар шундай хатар остида бўлади. Бундай ҳолатда ота-оналардан қўшимча истеъдод талаб қилинади: мультфильмлар, фильмлар, аудио эртакларни олдиндан юклаб олинг, қизиқарли ўйинлар ва танловларни ўйлаб топинг. Болаларни саёҳатдан анча олдин қизиқтиришни бошланг: улар саёҳатни интиқлик билан кутишлари учун режалаштирилган манзиллар ҳақида афсоналар ва эртакларни айтиб беринг.

Саёҳат барча иштирокчилар учун қизиқарли бўлиши учун уларнинг овқатланиш, дам олиш, қулай мавсумий кийимларга бўлган эҳтимолий эҳтиёжлари ва танловларини тўғри ҳисобга олиш муҳимдир. Болалар олдиндан ўрганиб қолган, синовдан ўтган ва қулай автомобиль ўриндиқларига эга бўлиши керак.

Йўл ҳаракати қоидаларига мувофиқ мажбурий биринчи тиббий ёрдам тўплами билан бир қаторда сизга ва экипажнинг қолган қисмига керак бўлиши мумкин бўлган дори-дармонларни (антигистамин (аллергияга қарши – тарж.), оғриқ қолдирувчи, иситма туширувчи, қон босими, диареяга қарши ва бошқалар) олинг. Машинада ичимлик сувининг етарлича захирасининг бўлиши муҳим аҳамиятга эга. Бу, айниқса, жанубий ҳудудларга, чўл ва ярим чўл ҳудудларига саёҳатлар учун долзарб.

Барча автосаёҳатчилардан алоҳида илтимос – ўзингиз билан чиқинди қопларини олиб юринг. Табиат қўйнида дам олиш ва пикник қилгандан кейин ҳудудни тозалаб кетинг, болалар билан экологик мавзуларни муҳокама қилинг, уларга экологик масъулиятли хатти-ҳаракатлар билан тўғри ўрнак бўлинг.

Автосаёҳат қилишни режалаштирар экансиз, маршрутингиз цивилизациядан узоқда бўлишини ёдда тутишингиз керак. Шаҳар шовқинидан дам олиш, табиат билан бирдамлик, қишлоқ ҳаётига шўнғир экансиз, маиший ноқулайликлардан қочиб бўлмайди.

Масалан, Қамчиқ ва Резак тоғ довонлари орқали Фарғона водийсига олиб борадиган йўлда яқинда кўплаб пуллик жамоат ҳожатхоналари пайдо бўлди, бироқ уларнинг ҳолати кўпчинча таъсирчан одамларни қаноатлантирмаслиги мумкин. Қолган барча автотрассасалар, айниқса республика аҳамиятига эга йўллардан узоқларда эса бундай ҳожатхоналарни топиш ўта мушкул масала.

Йўл бўйидаги ошхонада ёки чойхонада овқатланиб, тетикланиб олиш учун тўхтаганда алюмин қошиқлар қўйилиши, вилка ва пичоқларнинг бўлмаслигига тайёр туринг. Бу муаммони йўлга тайёргарлик кўраётганда ўзингиз билан қошиқ-вилкаларни олиш билан осонгина ҳал қилиш мумкин. У ерга шахсий гигиена воситалари: нам салфеткалар ва дезинфекциялаш воситаларини ҳам қўшинг.

Саёҳат пайтида доимо маҳаллий ошхонани татиб кўришни ва пазандалик дурдоналарига баҳо беришни хоҳлайсиз. Аммо экзотик нарсаларни синаб кўришдан олдин, маҳсулотларнинг таркиби ва тайёрланиш усули билан қизиқинг. Акс ҳолда, сиз режалаштирган саёҳатдан бутунлай бошқача таассуротларга эга бўлишингиз мумкин.

«Сиз тунни чодирда ҳам, уйқу халтасида ўтказишингиз ҳам ўтказишингиз ёки машинада қолишингиз ҳам мумкин. Бироқ ўзим бундай тажрибаларим билан мақтана олмайман. Одатда ўз йўналишларимни ёввойи пейзажлардан баҳраманд бўлиш учун тузмайман: мени кўпроқ олис шаҳар ва қишлоқлар аҳолисининг турмуш тарзи, кундалик ҳаёти қизиқтиради.

Узоқ автосаёҳатларда тўлақонли дам олишнинг аҳамиятини ортиқча баҳолаш қийин. Турар жой танлашда мен доим меҳмонхона ёки меҳмон уйида қолишга ҳаракат қиламан. Бу нафақат кучни тиклаш ва яхши ухлаш, балки саёҳатни давом эттиришдан олдин нонушта қилиш имконини ҳам беради. Ўзбекистон фуқаролари учун нархлар, назаримда, мақбул. Афсуски, автоуловда мустақил саёҳатда ҳукумат томонидан сентябрь ойидан ваъда қилинган кешбэк тизими – меҳмонхона харажатлари учун 15 фоизлик компенсация билан таъминланиши даргумон.

Шунингдек, меҳмонхонада гаджетларни қувватлаб олишингиз, хотира карталаридагиларни ноутбук ёки ташқи дискка ўтказишингиз, шунингдек, Wi-Fi орқали саёҳатнинг навбатдаги участкаси бўйича навигация учун офлайн харитани юклаб олишингиз мумкин. Тетиклаштирувчи душ – усиз бўлармиди?!

«Ушбу воқеа менга хавфсизлик масалаларини биринчи ўринга қўйишни биринчи ва охирги марта ўргатди. Бу ишда майда нарсаларнинг ўзи йўқ. Автомобилнинг техник ҳолати ҳамда юкхонадаги эҳтиёт қисмлар ва асбобларнинг тавсия этилган рўйхати юқорида айтиб ўтилган. Ушбу қисмда мен сизга қийин вазиятда ёрдам берадиган бошқа маслаҳатларни бераман».

Автосаёҳатингизни ёқимли ва муваффақиятли қилишга ёрдам берадиган асосий лайфхик — бу юқоридаги бешта бандга ва йўл ҳаракати қоидаларига қатъий риоя қилишдир. Шунда изингиздан «бахт мактублари» етиб келмайди, ЙПХ ходимлари билан баҳслашишингиз шарт бўлмайди. Агар барибир бунинг учун сабаблар туғилса, яхши авторегистратор фойдангизга хизмат қилиши мумкин.

Ҳудудларда машина ҳайдаш маданияти кўп ҳолларда Тошкентдагидан ҳам ёмонроқ — бурилиш чироқларини ёқмасдан тўсатдан йўлакни ўзгартириш, полосалар ва сидирға чизиқларни менсимаслик ва ҳоказолар. Шунинг учун тезлик режими ва масофани сақлаш, асабийлашмаслик ҳамда ҳовлиқма ҳайдовчиларга йўл берган маъқул. Шунингдек, пиёдалар, қишлоқ жойларда эса ҳайвонларнинг қатнов қисмига чиқиб кетиш хавфини ҳам ҳеч қачон унутмаслик керак.

Ҳар доим нақд пул захираси ёнингизда бўлсин – банкоматлар ҳамма жойда ҳам бор эмас, ҳар доим ҳам ишлайвермайди ёки пули бўлмаслиги мумкин. Меҳмонхона, АЁҚШ ва ошхоналарда имкон қадар картада тўлов қилинг, нақд пулларни муқобилсиз ҳолатлар учун сақлаб қўйинг.

Тез-тез бензин қуйиб туришга ҳаракат қилинг, асбоблар панелидаги қизил чироқ ёнишини кутманг. Ёқилғи бакининг фақат ярмидан фойдаланишни қоидага айлантиринг ва уни имкон қадар тезроқ тўлдиринг.

Ташкиллаштирилган туризмнинг оворагарчиликлари камроқ. Ахир сиз режалаштириш ва маиший масалаларни ҳал қилишни сайёҳлик агентликлари ва компанияларига топширасиз. Аммо фақат автомобилда саёҳат қилиш ўзига хос эркинлик ва ўз ҳаёти учун тўлиқ масъулият ҳиссини беради, шунинг учун ҳам уни фаол ва ташаббускор одамлар танлайди.