Rossiya Federal xavfsizlik xizmati rahbari Aleksandr Bortnikov seshanba kuni Moskva yaqinidagi “Krokus siti xoll”da sodir etilgan teraktga aloqador 11 kishi qo‘lga olinganini ma’lum qildi. Shu bilan birga, u “aniqlangan gumonlanuvchilar doirasi yanada kengayishini” ta’kidladi.
Ish bo‘yicha dastlabki to‘rt nafar ayblanuvchi — Tojikiston fuqarolari 25-martga o‘tar kechasi sud qarori bilan hibsga olindi, ularga terrorchilik moddasi bo‘yicha ayblov e’lon qilingan. Dalerjon Mirzoyev, Saidakrami Rajabalizoda, Muhammadsobir Fayzov va Shamsiddin Fariduni ikki oy muddatga hibsga olindi.
Sud yopiq eshiklar ortida o‘tdi. Ommaviy axborot vositalari tomonidan e’lon qilingan sud jarayonidan olingan fotosuratlar va videolarda ayblanuvchilar hibsga olish paytida yoki hibsga olingandan keyin jarohatlangani ko‘rsatilgan. Dalerjon Mirzoyevning bo‘yniga polietilen paket o‘ralgan.
Hibsga olish chog‘ida Saidakrami Rajabalizoda qulog‘ining bir qismini kesib, uni yeyishga majburlagan (video Telegram kanallarida tarqatilgan). Sud zalidan olingan suratda uni qulog‘iga bog‘lab qo‘ygan holda ko‘rish mumkin.
Muhammadsobir Fayzov sudga aravachada olib kelindi. 23-mart kuni hibsga olinganidan so‘ng uning ko‘zi shishgan va qonagan holda tushgan surati chiqdi. Keyinchalik uning ko‘zi o‘yilgani haqida ma’lumot paydo bo‘ldi. Sud majlisidan olingan suratda u tibbiy xalatda va aravachada tasvirlangan bo‘lib, zaldagi majlisga munosabat beradigan darajada emasligini ko‘rish mumkin.
Hujumdan ikki kun keyingi Shamsiddin Fariduniyning hibsga olinganidan so‘ng surati paydo bo‘ldi, u aftidan elektr toki bilan qiynoqqa solingan.
Dalerjon Mirzoyev va Saidakrami Rajabalizode aybini tan oldi.
Teraktga aloqadorlikda gumon qilinib, hibsga olingan keyingi uch nafari Islomovlar oilasining a’zolaridir. Ulardan biri terrorchilar qochib ketgan mashinaga egalik qiladi. Qolgan ikki nafari uning otasi va akasi bo‘lib, ularning o‘zlari Tergov qo‘mitasiga bir hafta oldin qarindoshi mashinani sotganini bildirish uchun kelgan. Uchalasi ham 25-mart kuni ikki oyga hibsga olingan. Ular uyushgan guruh tarkibida terakt sodir etganlikda ayblanmoqda. Dilovar va Aminxon Islomovlarga allaqachon ayblov e’lon qilingan, ularning otasi Isroil Islomov gumondor sifatida qolmoqda.
Hibsga olingan sakkizinchi shaxs Alisher Qosimov bo‘lib, tergov ma’lumotlariga ko‘ra, u terakt tayyorlayotganlarga kvartirani ijaraga bergan.
Aleksandr Bortnikov tilga olgan yana uch mahbus haqida hozircha hech narsa ma’lum emas.
Rossiya Ombudsmani Tatyana Moskalkova 26-mart kuni hibsga olinganlar va ayblanuvchilarga nisbatan qiynoqlar qo‘llanilishiga yo‘l qo‘yib bo‘lmaydi, barcha protsessual va operativ harakatlar qonunga muvofiq amalga oshirilishi kerakligini aytdi. Meduza`ning ta’kidlashicha, hatto o‘ta og‘ir jinoyat sodir etgan shaxslarning ham qiynoqlarga uchragani butun jamiyat uchun xavflidir.
Migrantofobik munozaralar
Agar hibsga olingan dastlabki to‘rt kishi Tojikiston fuqarolari bo‘lsa, Alisher Qosimov Rossiya fuqarosi, asli Qirg‘izistonlik.
Rossiya prezidenti Vladimir Putin 23-mart kuni fuqarolarga murojaatida terrorchilarning millati bo‘lmasligini va bo‘lishi ham mumkin emasligini ta’kidladi. Biroq terakt muhojirlarga qarshi nazoratni kuchaytirish va Rossiyada Markaziy Osiyo davlatlari bilan viza rejimini joriy etish haqida munozaralarga sabab bo‘ldi.
Davlat Dumasi vitse-spikeri va yaqinda bo‘lib o‘tgan prezidentlik saylovlarida sobiq nomzod Vladislav Davankov “migratsiya qonunchiligi bo‘yicha jiddiy ish” zarurligini aytdi.
“Odamlarning mamlakatimizga kelishi nafaqat bu yerda vijdonan ishlashni xohlovchilar uchun, balki ochiqdan-ochiq yovuzlikni xohlaydiganlar uchun ham juda oson”, — deb yozadi u. Siyosatchining so‘zlariga ko‘ra, migrantlarni raqamli nazorat qilish va “kichik huquqbuzarlik uchun deportatsiya qilish” kabi bir qator chora-tadbirlar zarur.
“Adolatli Rossiya — Haqiqat uchun” partiyasi raisi Sergey Mironov Markaziy Osiyo davlatlari bilan viza rejimini joriy etish zarur, deb hisoblaydi.
“Umuman olganda, migratsiya siyosatini kuchaytirish kerak. Prezident terrorning dini ham, millati ham yo‘q, deb to‘g‘ri aytdi. Ammo bu odamlar qayerdan tanlangani tasodifiy emas. Kimdir chindan ham qayiqni tebratishni, yurtimizda millatlararo adovat va adovatni keltirib chiqarishni xohlardi. Bunga yo‘l qo‘yib bo‘lmaydi”, — dedi Sergey Mironov.
“Biz o‘zimizni, suverenitetimiz va milliy xavfsizligimizni himoya qilishimiz kerak. Bunga erishish uchun biz nafaqat viza rejimini, balki patentlarni cheklashni ham taklif qilamiz. Qolaversa, MHO („maxsus harbiy operatsiya“ — tahr.) davomida Rossiya Federatsiyasi hududiga har qanday muhojirni kiritishni to‘xtatish kerak, deb hisoblayman. Shuningdek, biz bu yerda bo‘lganlarning barchasini va ularning qolish sabablarini tekshirishimiz kerak”, — dedi u.
“Yagona Rossiya” fraksiyasidan Davlat Dumasi deputati Mixail Sheremet ham MHO davrida Rossiyaga kirishni cheklashni taklif qildi. Chet elliklar “avtomatik ravishda G‘arb razvedka xizmatlarining qiziqish obyektiga aylanadi”, deb uning so‘zlaridan iqtibos keltirmoqda “Vedomosti”.
Shu bilan birga, barcha siyosatchilar ham muhojirlarni milliy xavfsizlikka tahdid sifatida ko‘rmaydi. Davlat Dumasining Millatlar ishlari bo‘yicha qo‘mitasi raisining birinchi o‘rinbosari, “Yagona Rossiya” partiyasi vakili Ildar Gilmutdinov muhojirlarga qarshi emas, balki teraktlarga buyruq berganlarga qarshi kurashish kerak, deb hisoblaydi.
Moliya universiteti prorektori Aleksandr Safonov “Vedomosti”ga muhojirlar xizmatidan bosh tortishning iqtisodiy oqibatlari haqida gapirib berdi. Uning so‘zlariga ko‘ra, Rossiya iqtisodiyotiga yetkazilgan zarar “umumiy” bo‘ladi.
“Muhojirlarsiz qurilish obyektlari to‘xtab qoladi, uy-joy kommunal xo‘jaligini aytmasa ham bo‘ladi, ular ham haddan tashqari aziyat chekadi. Qolaversa, muhojirlarimiz sanoatda ham band. Ular logistika, jamoat transporti bilan ta’minlaydi”, — deb tushuntirdi u.
Taklif etilayotgan tashabbuslarni amalga oshirish mehnat bozorining “portlashi”, ish haqining “ko‘tarilishi” va ortidan inflyatsiya vujudga keladi, dedi Safonov.
