30-iyun kuni Fransiyada parlament saylovlarining birinchi bosqichi bo‘lib o‘tdi. Ovoz berish natijalariga ko‘ra, o‘ta o‘ngchi “Milliy birlashuv” partiyasi va uning ittifoqchilari 29,25 foiz ovoz to‘plab, yetakchilik qilmoqda, deyiladi mamlakat Ichki ishlar vazirligi saytida. Bu o‘ta o‘nglar uchun tarixiy rekord hisoblanadi.
Parlamentga “Milliy birlashuv"dan 37 deputat, jumladan, partiya rahbari Marin Le Pen kirdi.
Ikkinchi o‘rinda — 27,99 foiz ovoz bilan “Yangi xalq fronti” (32 deputat) chap bloki, amaldagi prezident Emmanuel Makronning markazchi koalitsiyasi 20,04 foiz (ikki deputat) ovoz bilan uchinchi o‘rinda.
Birinchi turda jami 76 nafar deputat saylandi.
So‘nggi ma’lumotlarga ko‘ra, saylovchilarning faolligi 66,71 foizga yetdi va 2002-yildan buyon bu turdagi saylovlar bo‘yicha rekordga aylandi, deb yozmoqda Le Parisien.
“Demokratiya o‘z so‘zini aytdi va fransuzlar „Milliy birlashuv“ va uning ittifoqchilarini birinchi o‘ringa qo‘yib, Makron lagerini amalda yo‘q qildi”, — dedi Marin Le Pen o‘z tarafdorlariga qarata.
Birinchi tur natijalari e’lon qilingandan so‘ng, Fransiyaning yirik shaharlarida, jumladan, Parij va Lionda so‘l partiyalar tarafdorlarining norozilik namoyishlari bo‘lib o‘tdi.
Saylovlar haqida
Prezident Emmanuel Makron 9-iyun kuni Fransiyada bo‘lib o‘tgan Yevroparlament saylovlarida “Milliy birlashuv” g‘alaba qozonganidan keyin Milliy assambleya (parlament quyi palatasi) tarqatib yuborilgani va muddatidan oldin saylovlar o‘tkazilishini e’lon qilgandi.
Ovoz berish ikki bosqichda bo‘lib o‘tadi: 30-iyun va 7-iyulda. Saylovning ikkinchi bosqichida yana 501 o‘rin ajratiladi. Kelib chiqadiki, parlamentda ko‘pchilikni tashkil qilmoqchi bo‘lgan partiyaga 289 o‘rin kerak.
An’anaga ko‘ra, Fransiya prezidenti bosh vazirni Milliy assambleyadagi eng yirik parlament guruhidan tayinlaydi. Makronning o‘zi bu saylovlar natijasidan qat’i nazar, 2027-yilda mandati tugaguniga qadar hokimiyatda qoladi.
Nega Makron muddatidan oldin saylovlar o‘tkazilishini e’lon qildi?
Makronning Milliy assambleyada muddatidan oldin saylov o‘tkazish haqidagi qarori hatto o‘zining “Uyg‘onish” (Renaissance) partiyasi a’zolarini ham hayratda qoldirdi, deb yozdi The Economist.
Oxirgi marta Fransiya prezidenti parlamentni 1997-yilda tarqatib yuborgan edi — o‘sha paytdagi davlat rahbari Jak Shirak ommaviy ish tashlashlar va noroziliklar tufayli zaiflashgan ko‘pchilikni shu tariqa mustahkamlashga umid qilgan edi. Buning o‘rniga muxolifat sotsialistlari hokimiyatga keldi va Shirak besh yil davomida noqulay “hamkorlikka” dosh berishga majbur bo‘ldi, deb yozadi nashr.
Aftidan, The Economist`ning yozishicha, Makronning hisob-kitobiga ko‘ra, u qaysidir vaqtda u yoki bu tarzda yangi parlament saylovlarini o‘tkazish bo‘yicha siyosiy talabga duch keladi. U hozirda qonunlarni qabul qilishda qiynalayotgan va ko‘pincha qonun loyihalarini to‘g‘ridan-to‘g‘ri ovoz berishsiz qabul qilish imkonini beruvchi konstitutsiyaviy qoidaga murojaat qilayotgan ozchilik hukumatini boshqaradi. Makron, shuningdek, saylov saylovchilarga soliqlar, immigratsiya va energiya bo‘yicha populistik ritorikaga ega “Milliy birlashuv"ning haqiqiy ranglarini ko‘rishga yordam beradi, degan umidda.
Agar “Milliy birlashuv” ko‘pchilikni qo‘lga kiritsa, Makronning hisob-kitoblariga ko‘ra, uning ikkinchi kutilmasi ishlashi mumkin. Xukumat o‘ta o‘nglar nazorati ostida bo‘lsa, saylovchilar partiyaning layoqatsizligini ko‘radi va uning vakillari, jumladan, Marin Le Pen 2027-yilgi prezidentlik saylovlarida g‘alaba qozonish imkoniyatini yo‘qotishi mumkin.
“Milliy birlashuv” saylovlarda g‘alaba qozonsa nima bo‘ladi?
Ipsos so‘rov instituti tahliliga ko‘ra, o‘ta o‘nglar Fransiya parlamentida 230 dan 280 tagacha o‘ringa ega bo‘lishi mumkin. Mutlaq ko‘pchilik chegarasi 289 o‘rin bo‘lgani uchun o‘ta o‘nglar bosh vazir sifatida “Milliy birlashuv"ning 28 yoshli yetakchisi Jordan Bardella bilan hukumat tuzish imkoniyatiga ega bo‘ladi.
Bardella o‘zining yorqin tabassumi va “mukammal sayqallangani” bilan TikTok yulduziga aylandi, uning 1,6 million kuzatuvchisi bor, deb yozadi Politico. U Fransiyaning Le Journal du Dimanche haftalik nashri tomonidan tuzilgan Fransiyadagi eng mashhur 50 nafar shaxs ro‘yxatiga kiritilgan yagona siyosatchi bo‘ldi.
Le Pen Bardellani saylovchilar uzoq vaqtdan beri partiya asoschisi, uning otasi Jan-Mari Le Pen bilan bog‘lab keladigan “Milliy birlashuv” obro‘sini oshirishga qaratilgan sa’y-harakatlari tufayli ne’mat deb atadi. Uning davrida partiya antisemitistik, antiislomiy, irqchi va demokratiya uchun xavfli deb qabul qilingan.
Bardella va Le Pen. Foto: Jordan Bardella / X.
Biroq ba’zilar Bardellaning media muvaffaqiyati qizg‘in tayyorgarlik natijasi, deb ta’kidlamoqda. “Milliy birlashuv” kommunikatsiya bo‘limi sobiq rahbari Paskal Yumo siyosatchini shunday ta’rifladi: “U [shaxsiyat] chuqurligi bo‘yicha qo‘g‘irchoq, juda cheklangan odam edi”.
“Biz uning yoqimliligi, bugun siz ko‘rib turgan ishtiyoqi ustida oylar davomida ishlashga majbur bo‘lganmiz”, — dedi Yumo va hatto Bardellaning yorqin tabassumi va salomlashishi ham mashaqqatli mashg‘ulotlar natijasi ekanini qo‘shimcha qildi.
Bardella va Le Pen “Milliy birlashuv” imidjini o‘zgartirish uchun ko‘p mehnat qildi, deya qayd etadi Politico. Ammo bu o‘zgarishlar asosan kosmetik, deydi tanqidchilar. Parijdagi Fondation Jean Jaurès tahlil markazi mutaxassisi Jan-Iv Kamyuning so‘zlariga ko‘ra, partiya antisemitizm kabi eng “toksik” xususiyatlaridan xalos bo‘lganiga qaramay, uning dasturi hali ham Fransiyada eng radikali bo‘lib qolmoqda.
Bundan tashqari, nashrning qayd etishicha, Bardella uchun eng katta muammo Le Penning o‘zi bilan raqobat bo‘lishi mumkin. Yaqinda o‘tkazilgan so‘rovlar saylovchilar Le Pendan ko‘ra Bardellani afzal ko‘rishini ko‘rsatdi: “Milliy birlashuv” tarafdorlarining 52 foizi erkakka, 43 foizi ayolga ovoz bergan bo‘lardi. Le Pen ittifoqchilarining fikricha, Bardella o‘zining siyosiy kapitalida qarzdor bo‘lgan va partiyani temir musht bilan boshqarishda davom etayotgan Le Pen bilan kurashda yutqazishi mumkin.
