Birlashgan Millatlar Tashkiloti Qoraqalpog‘iston hukumati bilan hamkorlikda mintaqadagi dolzarb ekologik va salomatlik muammolarini hal qilishga qaratilgan ikkita yangi loyiha boshladi, deya xabar qilmoqda tashkilotning O‘zbekistondagi vakolatxonasi matbuot xizmati.
Orolbo‘yi mintaqasi uchun inson xavfsizligi bo‘yicha Ko‘p sheriklik trast fondi (KSHTF) tomonidan qo‘llab-quvvatlanadigan loyihalarga quyidagilar kiradi:
- YUNISEFning “Qoraqalpog‘iston Respublikasining to‘rtta tumanida iqlim o‘zgarishiga chidamlilikni oshirish va eng ko‘p jabrlangan jamoalarni xavfsiz suv, kanalizatsiya, gigiyena va sog‘liqni saqlash xizmatlari bilan ta’minlash” loyihasi;
- BMT Taraqqiyot dasturi va Oziq-ovqat va qishloq xo‘jaligi tashkiloti (FAO)ning “Orolbo‘yi mintaqasidagi aholining ekologik muammolarni havo sifati, yer va suv resurslarini boshqarishda innovatsion yondashuvlar orqali hal qilish bo‘yicha bilim va ko‘nikmalarini oshirish” qo‘shma loyihasi.
“Ushbu loyihalarning ishga tushirilishi Orolbo‘yi oldida turgan jiddiy ekologik va sog‘liqni saqlash muammolarini hal etish bo‘yicha birgalikdagi sa’y-harakatlarimizda muhim bosqich bo‘ldi. Suv resurslarini boshqarish, sog‘liqni saqlash va jamiyatning imkoniyatlarini kengaytirish bo‘yicha innovatsion yechimlar orqali barqarorlikni oshirib, biz Qoraqalpog‘istonda barqaror kelajak uchun poydevor qo‘ymoqdamiz”, — dedi BMTning O‘zbekistondagi doimiy koordinatori Sabine Mahl.
YUNISEF loyihasi Mo‘ynoq, Qo‘ng‘irot, Bo‘zatov va Taxtako‘pir tumanlaridagi 15 mingdan ortiq aholining toza ichimlik suvi va iqlimga chidamli tibbiy xizmatlardan foydalanish imkoniyatlarini yaxshilashga qaratilgan.
Shuningdek, u Qoraqalpog‘iston Sog‘liqni saqlash vazirligi va 10 ta mahallada ma’lumotlar asosidagi iqlimga chidamli suv, sanitariya va gigiyena yechimlari monitoringi tizimini mustahkamlash, shuningdek, 5100 dan ortiq bolalar va o‘smirlarni inklyuziv iqlimga chidamliligi bo‘yicha bilim bilan ta’minlashdan iborat.
“Hozirgi dunyoda suv, gigiyena, sanitariya xizmatlari, shuningdek, maktablar va sog‘liqni saqlash markazlari iqlim o‘zgarishiga chidamli bo‘lishi muhim ahamiyat kasb etadi. YUNISEF o‘nta chekka hududda suv tozalash inshootlarini rekonstruksiya qilish va suv tarmog‘ini qurishga qaratilgan ushbu dastur butun jamiyatni qamrab oladigan yondashuvga ega ekanligidan mamnundir”, — dedi YUNISEFning O‘zbekistondagi vakolatxonasi rahbari Rehina Kastijio.
BMTTD va FAOning qo‘shma loyihasi mahalliy hamkorlar va hamjamiyatlarga ekologik xavfsizlik muammolarini hal qilish uchun zarur bo‘lgan bilim va ko‘nikmalarni oshirishga qaratilgan. U havo, yer va suvni boshqarish bo‘yicha amaliy yechimlarni ishlab chiqish, jamiyatlarning iqlim o‘zgarishiga moslashishi va uni yumshata olishini ta’minlaydi.
Bundan tashqari, loyiha doirasida mintaqada suvni tozalash, o‘rmonlarni tiklash va tuproqni barqarorlashtirish bo‘yicha yangi yondashuvlarni joriy etishga alohida e’tibor qaratiladi. Ushbu tadbirlar shimoliy uchta tumanning — Mo‘ynoq, Qo‘ng‘irot va Taxtako‘pirning 376 mingdan ortiq aholisiga, ayniqsa xavfli guruhdagi ayollarga to‘g‘ridan-to‘g‘ri foyda keltirishi mumkin.
“Qishloq infratuzilmasini yaxshilash va yoshlar va ayollarni zarur ko‘nikmalar bilan ta’minlash, toza suvdan foydalanish imkoniyatlarini yaxshilash, innovatsion biznes va barqaror fermerlikni qo‘llab-quvvatlash orqali biz odamlarga gullab-yashnashi uchun zarur vositalarni beramiz”, — dedi BMT Taraqqiyot dasturining O‘zbekistondagi doimiy vakili Akiko Fujii.
Bundan tashqari, 16-avgust kuni BMTning “Insonga yo‘naltirilgan, iqlim sharoitiga chidamli birlamchi tibbiy yordam va suv, sog‘liqni saqlash muassasalari va maktablarda sanitariya va gigiyena amaliyoti uchun poydevor qo‘yish” qo‘shma dasturi yakunlandi.
2023-yil yanvar oyidan buyon ushbu dastur Kegeyli, Shimboy, Qorao‘zak, Qo‘ng‘irot tumanlari va Nukus shahridagi sog‘liqni saqlash va WASH sohalarida natijalarga erishdi.
Ushbu dasturning asosiy yutuqlari qatoriga birlamchi tibbiy-sanitariya yordami modeli joriy etilgani kiradi. 826 nafardan ortiq tibbiyot xodimi o‘z malakasini oshirib, 250 mingga yaqin kishiga xizmat ko‘rsatdi. Dastur, shuningdek, bachadon bo‘yni saratonini erta aniqlash va davolashda sezilarli yutuqlarga erishdi, bu 5700 dan ortiq ayollarga yordam berdi va 320 mingdan ortiq kishi uchun WASH muassasalarini yaxshilashga yordam berdi.
Qoraqalpog‘istonda 2020−2024-yillarni qamrab olgan bachadon bo‘yni saratoni skriningi loyihasi bachadon bo‘yni saratonini erta aniqlash va davolashni takomillashtirishga qaratilgan edi. 35−55 yoshdagi jami 56 ming nafar ayol sinovdan o‘tkazildi. Loyiha 500 dan ortiq tibbiyot xodimlarini o‘qidi va 8 ta odam papilloma virusi test laboratoriyasini tashkil etdi, bu esa diagnostika va davolash imkoniyatlarini sezilarli darajada oshirdi. 1023 nafar ayolda bachadon bo‘yni saraton oldi kasalliklari aniqlangani o‘z vaqtida davolashni boshlash va o‘limga olib keladigan kasallikning rivojlanishining oldini olish imkonini berdi.
Keng qamrovli skrining dasturi 2030-yilga borib 3265 kishining hayotini saqlab qolish va sog‘liqni saqlash xarajatlarini 29 million AQSh dollariga kamaytirishi mumkinligi ta’kidlandi.
BMTning qayd etishicha, tashabbuslarning muvaffaqiyati YUNISEF, JSST, YUNFPA, Sog‘liqni saqlash vazirligi, Maktabgacha va maktab ta’limi vazirligi, Davlat tibbiy sug‘urta jamg‘armasi, Qoraqalpoq davlat universiteti, Global yashil rivojlanish instituti kabi hamkorlarning ko‘magi va samarasidir.
2018-yil oxirida tashkil etilganidan beri Inson xavfsizligi bo‘yicha ko‘p donorlik trast fondi 16 mln dollar miqdoridagi to‘qqizta qo‘shma dasturni qo‘llab-quvvatladi va 294 mingdan ortiq kishi, jumladan, yoshlar, ayollar va keksalar uchun foydali bo‘ldi. Bu dasturlar qishloqni barqaror rivojlantirish, iqlim o‘zgarishiga moslashish, qurigan Orol tubida bioxilma-xillikni tiklash, iqtisodiy va oziq-ovqat xavfsizligini ta’minlash, Qoraqalpog‘istonda sog‘liqni saqlash tizimini takomillashtirishga xizmat qildi.
