AQShning Air Products va O‘zbekistonning Saneg kompaniyalari Farg‘ona neftni qayta ishlash zavodining 140 million dollarlik aktivlarini sotib olish bo‘yicha kelishuvni e’lon qildi. Bu haqda Saneg matbuot xizmati xabar berdi.
Dunyo bo‘ylab vodorod yetkazib beruvchilardan biri bo‘lgan Air Products kompaniyasi Saneg’ning Farg‘ona neftni qayta ishlash zavodidagi vodorod ishlab chiqarish aktivlarini sotib oladi. Amerika kompaniyasi vodorod ishlab chiqarish bloki va qisqa siklli adsorbsiya qurilmalari egasiga aylanadi, deya aniqlik kiritdi Saneg (sobiq Jizzakh Petroleum) matbuot xizmati “Gazeta.uz”ga.
2021-yilda FNQIZ Air Products kompaniyasi bilan vodorod ishlab chiqarish uchun ikkita o‘zgaruvchan bosimli adsorbsiya qurilmasini (PSA) yetkazib berish bo‘yicha shartnoma tuzgandi. Ularni sotib olish va o‘rnatish modernizatsiya dasturining asosiy komponentiga aylandi, deyiladi xabarda.
AQSh kompaniyasi yetkazib berilgan uskunani qaytarib oladimi, degan savolga Saneg xodimlari shunday dedi: “[Bu yerda], aniqrog‘i, gap qayta ishlash haqida ketyapti. Mahsulotlar xalqaro miqyosda tan olingan vodorod yetkazib beruvchi tomonidan to‘liq jarayon nazorati va sifat nazorati ostida ishlab chiqariladi”.
Saneg ma’lumotlariga ko‘ra, ushbu bitim korxonaning global modernizatsiya jarayoniga mos keladi va uning ishlab chiqarish quvvatlarini kengaytirish va optimallashtirishda muhim qadam hisoblanadi.
Saneg asoschisi Baxtiyor Fazilovning ta’kidlashicha, Air Products bilan kelishuv “vodorod ishlab chiqarish bo‘yicha jahon yetakchisi bilan birgalikda Farg‘ona NQIZni modernizatsiya qilish bo‘yicha uzoq muddatli rejalarimizni amalga oshirishning yana bir bosqichi yakunlanganini anglatadi”.
“Kelishuv doirasida birgalikdagi ishlarimiz O‘zbekiston hukumatining asosiy ustuvor yo‘nalishlaridan biri — ichki vodorod yetkazib berishni ko‘paytirish orqali davlatning energetika xavfsizligini mustahkamlashga erishishda muhim omil rolini o‘taydi”, — dedi u.
“Vodorod ishlab chiqarish bo‘yicha ilg‘or texnologiyalarimiz va tajribamiz NQIZ imkoniyatlarini kengaytiradi, Markaziy Osiyoda neft-gaz sohasining rivojini qo‘llab-quvvatlaydi, bu esa, o‘z navbatida, O‘zbekistonga yanada yuqori barqarorlik darajasiga hamda energiya mustaqilligiga erishishga yordam beradi. Shu bilan birga, respublikaning ekologiya borasidagi kelajagiga hissa qo‘shadi”, — dedi Air Products vakili, prezidenti va bosh ijrochi direktori Seyfi Gasemi.
Eslatib o‘tamiz, kelishuv e’lon qilinishidan bir kun avval Shavkat Mirziyoyev Seyfi Gasemini qabul qilgan edi.
Saneg tasarrufidagi Farg‘ona NQIZ hozirda ishlab chiqarish imkoniyatlarini oshirishga qaratilgan kompleks modernizatsiya jarayonlaridan o‘tmoqda. Takomillashtirishlar gidrokreking jarayonini joriy etish, xususan, Yevro-5 toifasidagi dizel yoqilg‘isi va aviatsiya kerosini ishlab chiqarish maqsadida yoqilg‘ini qayta ishlash chuqurligini 92 foizdan oshirishni o‘z ichiga oladi.
Vodorod ishlab chiqarishni sanoatlashtirish orqali energiya manbalarini diversifikatsiya qilishda O‘zbekiston hukumatiga ko‘mak ko‘rsatish ham NQIZlarini modernizatsiya qilishning maqsadlaridan biri hisoblanadi, deyiladi xabarda.
Sotib olish 100 foizli tabiiy gazni ham, suyultirilgan gazni ham qayta ishlashga qodir bo‘lgan metanni bug‘ bilan riforming qilish qurilmasini (SMR) o‘z ichiga oladi.
“Ushbu aktivlar Air Products tomonidan muqaddam yetkazib berilgan ikkita o‘zgaruvchan bosimli adsorbsiya qurilmalari bilan birgalikda NQIZ va umuman tijorat bozori ehtiyojlari uchun vodorod ishlab chiqarishning ishonchli bazasini ta’minlab beradi”, — ta’kidladi Saneg.
Bitim 2024-yilning to‘rtinchi choragida yakunlanishi kutilmoqda.
Zavodning xususiylashtirilishi
Agar hozirda ishlab chiqarish bo‘linmalarining bir qismi 140 million dollarga sotilayotgan bo‘lsa, 2022-yil may oyida FNQIZning 100 foiz ulushi 100 million dollarga baholangan va o‘sha paytda 103 ta neft va gaz konlarida yer qa’ridan foydalanish huquqiga ega bo‘lgan eng yirik xususiy neft-gaz kompaniyasi Sanoat Energetika Guruhi’ga sotilgandi. Ilgari FNQIZ va konlar “O‘zbekneftgaz”ga tegishli bo‘lgan.
Ushbu kelishuvga qaramay, 2024-yil 29-may holatiga ko‘ra, DABA davlat nomidan 58,5 foiz ulushni saqlab qolmoqda, Saneg esa 41,5 foiziga egalik qilyapti. Davaktivning may oyida ta’kidlashicha, investor haligacha zavod uchun mablag‘ni to‘liq to‘lamagan. “Xarid qiymatini to‘lagan qismiga mutanosib ravishda ulush o‘tkazib beriladi. Xarid qiymati to‘liq to‘langandan va shartnoma shartlarini bajargandan so‘ng, ulush ham to‘liq o‘tkaziladi”, — deyiladi xabarda. Agentlik kompaniya to‘liq summani qancha muddatda to‘lashi kerakligiga aniqlik kiritmagan.
“Air Products kompaniyasi bilan kelishuv yirik xorijiy o‘yinchilarning ichki bozorga kirishidan manfaatdor bo‘lgan O‘zbekiston Respublikasi hukumati ishtirokida tayyorlangan. Shartnomada korxona aksiyalarini Air Products kompaniyasiga o‘tkazish ko‘zda tutilmagan. Shu bilan birga, tranzaksiya tafsilotlari haqida uning barcha parametrlari yakunlangandan so‘ng, aniqrog‘i joriy yilning to‘rtinchi choragi oxirida izoh berish to‘g‘riroq bo‘ladi”, — dedi Saneg mas’ullari “Gazeta.uz” so‘roviga javoban.
2024-yilning ikkinchi choragi uchun investitsiya dasturi ma’lumotlariga ko‘ra, modernizatsiya qiymati 389,3 million dollarga ko‘tarilgan, 1-yanvar holatiga ko‘ra, qoldiq 171,8 million dollarni tashkil etgan; xorijiy hamkorlar Shveysariyaning Gas Project Development Central Asia va Kiprning Belvor Noldings Limited kompaniyasi hisoblanadi. Avvalroq ushbu kompaniyalarning tadbirkor Baxtiyor Fazilovga aloqasi borligi haqida xabar berilgan edi.
Qayd etish joiz, bu vaqt ichida Saneg 41,5 foiz ulush uchun 41,5 million dollar to‘lashi kerak bo‘lardi. Joriy kurs bo‘yicha bu taxminan 525 milliard so‘mni, o‘rtacha hisobda esa 450 milliard so‘mdan biroz kamroqni tashkil qiladi.
2022-yildan buyon zavodning sof foydasi 557,3 milliard so‘mni tashkil etadi: 2022-yilda — 19,3 milliard so‘m, 2023-yilda — 469,6 milliard so‘m, 2024-yilning birinchi choragida — 68,4 milliard so‘m.
Moliyachi Otabek Bakirovning fikricha, kompaniya zavodni sotib olish xarajatlarini ushbu zavod foydasi hisobiga to‘lashi mumkin. “Gazeta.uz” Saneg va Davaktivga zavod foydasi qanday taqsimlangani, investor qancha to‘lagani, to‘lovlar qancha muddatda to‘lanishi kerakligi va investitsiya majburiyatlari bajarilishi bo‘yicha so‘rovlar yubordi.
Saneg bunga quyidagicha javob berdi: “To‘lovlar va investitsiya majburiyatlarini bajarish muddatlari Saneg va O‘zbekiston Davlat aktivlarini boshqarish agentligi o‘rtasida tuzilgan shartnoma shartlari bilan belgilanadi. Ayni paytda Saneg Farg‘ona NQIZni sotib olish uchun summaning bir qismini to‘lash bo‘yicha shartnoma majburiyatlarini bajarmoqda. Shartnomaga ko‘ra, korxonaning uzoq muddatli investitsiya va rivojlanish rejasi doirasida barcha to‘lovlar va majburiyatlar shartnomada nazarda tutilgan belgilangan muddatlarda bajariladi. Qolgan summa kelishuvda ko‘rsatilgan grafikka muvofiq to‘lanadi”.
