2024-yilning yetti oyida O‘zbekistonning tashqi savdo aylanmasi 36,8 mlrd dollarni tashkil etdi, bu 2023-yilning shu davriga nisbatan 1,86 mlrd dollar yoki 5,3 foizga ko‘p. Bu haqda prezident huzuridagi Statistika agentligi ma’lum qildi. “Gazeta.uz” hisobotni o‘rganib chiqdi.
Savdo o‘sishi yil sayin sekinlashgan (eksport va import ham). Taqqoslash uchun: 2023-yilning yanvar-iyul oylarida tovar ayirboshlash hajmi o‘tgan yilning shu davriga nisbatan 23,3 foizga o‘sgandi.
Oltinni hisobga olgan holda экспорт hajmi 1,1 foizga (2023-yil yanvar-iyulda 31 foizga o‘sgan) — 14,79 mlrd dollarga qisqardi. Shu bilan birga, monetar bo‘lmagan oltinni hisobga olmaganda eksport 10,9 foizga tezlashib, 10,59 mlrd dollarni tashkil etdi (o‘tgan yilning shu davrida o‘sish 10,4 foizni tashkil etgandi).
Import 10,1 foizga oshib, 22,05 mlrd dollarni tashkil etdi (2023-yilning yetti oyida 18,1 foizga oshgan). Tashqi savdo aylanmasida import ulushi 57,2 foizdan 59,9 foizga oshdi.
Savdo balansi 5,07 mlrd dollardan 7,26 mlrd dollarga ko‘tarildi.
Eksportning qisqarishi oltin yetkazib berishning chorak qismga qisqargani bilan izohlangan. Agar o‘tgan yilning yetti oyida xorijga 5,64 mlrd dollarlik qimmatbaho metallar yetkazib berilgan bo‘lsa, joriy yil boshidan buyon bu ko‘rsatkich 4,19 mlrd dollarga (-25,6 foiz) o‘sdi.
O‘zbekiston bu davrda sabzavot va mevalar eksportini 16,5 foizga — 801,9 mln dollargacha, go‘sht va go‘sht mahsulotlarini — 20,4 mln dollar (+13,1 baravar), sut va tuxum mahsulotlarini — 19,3 mln dollar (+2 baravar), neft va neft mahsulotlarini (+2,8 barobar) — 399,9 mln dollarga oshirdi.
Shuningdek, elektr energiyasi — 68,6 mln dollar (+45,3 foiz), noorganik kimyoviy moddalar — 516,2 mln dollar (+77,3 foiz), o‘g‘itlar — 184 mln dollar (+19,3 foiz), rangli metallar — 862,5 mln dollar (+6,5 foiz), boshqa transport uskunalari — 112 million dollar (+4,3 barobar), aniq tarmoqlar uchun mo‘ljallangan mashinalar eksporti 52,4 million dollar (+65,4 foiz)ga oshdi.
Shu bilan birga, don va undan tayyorlangan mahsulotlar — 195,6 mln dollar (-30,4 foiz), ichimliklar — 29 mln dollar (-34,3 foiz), temir va po‘lat — 124 mln dollar (-8,2 foiz), avtomobillar, ehtiyot qismlarni yetkazib berish eksporti 199,5 mln dollarga (-23,3 foiz) kamaydi.
Turizmdan tushumlar 1,23 milliard dollardan 1,75 milliard dollargacha — 41,4 foizga oshdi. Xizmatlar eksportida turizmning ulushi 42,1 foizdan 47,1 foizga ko‘tarildi. Ilgari eng katta ulush transport xizmatlariga to‘g‘ri kelgan bo‘lib, undagi tushumlar biroz sekin o‘smoqda — 1,4 mlrd dollar (+11,3 foiz).
Telekommunikatsiya, kompyuter va axborot xizmatlari eksporti 57,8 foizga o‘sdi — 189,5 mln dollardan 299,1 mln dollargacha.
To‘qimachilik mahsulotlari eksporti 4,4 foizga qisqarib, 1,78 mlrd dollarni tashkil etdi.
Shuningdek, O‘zbekiston asta-sekin o‘tgan yilgi gaz eksporti hajmiga qaytmoqda. Yil boshidan buyon xorijga yetkazib berish 323,1 mln dollarga yetdi, bu o‘tgan yilning shu davriga (341,9 mln dollar) nisbatan 5,5 foizga kam. Yanvarda bu ko‘rsatkich 21 mln dollarni tashkil etdi, fevralda — 5,7 mln dollar, martda — 18,7 mln dollar, aprelda — 16,9 mln dollar, mayda — 7,6 mln dollar, iyunda — 181,5 mln dollar.
Gaz importi 983,7 mln dollarga yetdi, bu 2023-yilning yetti oyiga nisbatan qariyb 5 barobar ko‘pdir. May oyida import hajmi 180,4 mln dollarni, iyun oyida 166,3 mln dollarni, iyulda 174,2 mln dollarni tashkil etdi.
Shakar, shakar mahsulotlari va asal importi 12,5 foizga — 367 mln dollarga, sabzavot va mevalar — 254,1 mln dollarga (+30 foiz), go‘sht va go‘sht mahsulotlari — 242 mln dollarga (+41,3 foiz), tirik hayvonlar importi 61,1 mln dollarga (+46,5%), qahva, choy, kakao va ziravorlar — 223,8 mln dollar (+12,7%), ichimliklar — 103,2 mln dollar (+48%), hayvonlar uchun ozuqa — 159,1 mln dollarga (+24,4%) o‘sdi.
O‘zbekistonga neft va neft mahsulotlari yetkazib berish hajmi ham ortdi — 1,3 mlrd dollar (+29,7 foiz), tibbiyot va farmatsevtika mahsulotlari — 1,05 mlrd dollar (+24,6 foiz, QQS bo‘yicha imtiyozlar bekor qilinishi munosabati bilan dori-darmon narxlarining oshishi hisobga olinsa, bu qiymat jihatidan importning oshishiga olib kelishi mumkin), energiya ishlab chiqaruvchi mashinalar va uskunalar — 629,7 mln dollar (+1,5 baravar), elektr mashinalari, apparatlari va boshqa qurilmalari — 1,34 mlrd dollar (+1,6 marta), metallni qayta ishlash mashinalari — 182,7 mln dollarga (+1,4 marta) o‘sdi.
Shu bilan birga, ehtiyot qismlarni hisobga olgan holda avtomobillar importi kamaydi — 1,86 mlrd dollar (-20,2%).
Xitoy bilan savdo aylanmasi sekinlasha boshladi (-0,007 foiz) — 6,899 mlrd dollardan 6,85 mlrd dollargacha (o‘tgan yilning shu davrida 30 foizga o‘sgandi). Bu asosan O‘zbekiston eksportining pasayishi hisobiga yuz berdi — 1,53 milliard dollardan 1,17 milliard dollargacha (-23,3 foiz). Shu bilan birga, Xitoydan O‘zbekistonga import 5,7 foizga oshdi.
Rossiya bilan tovar ayirboshlashning o‘sishi 29 foizga tezlashdi — 5,27 mlrd dollardan 6,8 mlrd dollargacha (o‘tgan yilning yanvar-iyul oylarida o‘sish 8,4 foizni tashkil etgandi). Mamlakatlar o‘rtasida eksport ham, import ham o‘sib bormoqda.
Qozog‘iston bilan savdo aylanmasi qisqarishda davom etmoqda — 2,49 mlrd dollardan 2,27 mlrd dollargacha (-8,6 foiz). O‘zbekistondan Qozog‘istonga eksport 735,4 mln dollarga (-8,9 foiz), Qozog‘istondan import esa 1,54 mlrd dollarga (-8,5 foiz) kamaydi.
Qirg‘iziston (-29,9 foiz), Tojikiston (-10,5 foiz), Turkiya (-8,9 foiz), Janubiy Koreya (-6,3 foiz), Germaniya (-1,3 foiz), Braziliya (-31,4 foiz) bilan savdo aylanmasi kamaydi.
Shu bilan birga, Turkmaniston, Fransiya, Afg‘oniston, AQSh, Hindiston, Litva va boshqa davlatlar bilan tovar ayirboshlash ko‘paydi.
O‘zbekiston tashqi savdosida Xitoyning ulushi 18,6 foiz, Rossiya 18,5 foiz, Qozog‘iston 6,2 foiz, Turkiya 4,6 foiz, Koreya Respublikasi 3,2 foizni tashkil etadi. Taqqoslash uchun, 2023-yilning yanvar-iyul oylarida ulushlar quyidagicha taqsimlangandi: Xitoy ulushi 19,7 foiz, Rossiya ulushi 15,1 foiz, Qozog‘iston ulushi 7,1 foiz, Turkiya ulushi 5,3 foiz, Koreya Respublikasi ulushi esa 3,6 foiz.
