O‘zbekiston va Germaniya 15-sentabr kuni Germaniya kansleri Olaf Shols tashrifi chog‘ida migratsiya va mobillik sohasida har tomonlama sheriklik to‘g‘risidagi hukumatlararo bitimni imzoladi.
Kambag‘allikni qisqartirish va bandlik vazirligi ma’lumotlariga ko‘ra, hujjat 25 moddadan iborat bo‘lib, malakali mutaxassislar, jumladan, talabalar va professional ta’lim olayotgan shaxslar, shuningdek, ikki mamlakat hududida ishlashga intilayotgan jurnalistlar va olimlarning haqqoniy mobilligini rag‘batlantirishni nazarda tutadi.
Bundan tashqari, kelishuv ish uchun vaqtinchalik migratsiyani rag‘batlantirish va soddalashtirish, ish, kasbiy ta’lim va malaka oshirish maqsadida mamlakatda uzoq muddatli bo‘lishni rag‘batlantirishga qaratilgan.
Tomonlar, shuningdek, noqonuniy migratsiya va migrantlarni noqonuniy olib kirishning oldini olish va unga qarshi kurashish, shuningdek, mehnat ekspluatatsiyasi, majburiy mehnat va odam savdosi, jabrlanuvchilarni himoya qilish masalalarida hamkorlik qiladilar.
Bundan tashqari, kelishuvda yashash yoki ikki mamlakat hududiga kirish shartlarini bajarmagan fuqarolarni qaytarishni soddalashtirish nazarda tutilgan.
“Gazeta.uz” ma’lumotlariga ko‘ra, hujjatning 11-moddasida ikki davlat hududida noqonuniy bo‘lib turgan uchinchi davlatlar fuqarolari va fuqaroligi bo‘lmagan shaxslarni readmissiya qilish shartlari ham belgilangan. Ushbu shaxslar ikkinchi mamlakat hududiga kirishda yashash guvohnomasiga yoki amaldagi vizasiga yoki birinchi mamlakat hududiga kirishni tasdiqlovchi hujjatiga ega bo‘lishlari kerak.
Readmissiya (orqaga qaytarish, chiqarib yuborishdan farq qiladi) — ilgari uning hududida yashagan yoki shunchaki bo‘lgan, boshqa davlatdan chiqarib yuborilayotgan o‘z fuqarolari yoki chet el fuqarolarini ushbu davlatlar o‘rtasidagi kelishuv asosida davlat tomonidan qayta qabul qilishga rozilik berish.
Bir necha oy davomida tayyorlangan yangi kelishuv O‘zbekiston fuqarolari uchun GFRga qonuniy migratsiyani osonlashtirishi kerak. Shu bilan birga, Toshkent Germaniya hududida qonuniy asoslarsiz bo‘lganlarni qabul qilishi kerak bo‘ladi. DPA axborot agentligi ma’lumotlariga ko‘ra, Germaniyada 13,7 ming o‘zbekistonlik istiqomat qiladi, ularning aksariyati qonuniy ravishda yashaydi. 200 ga yaqin kishi O‘zbekistonga deportatsiya qilinishi kutilmoqda.
“Bu biz hozir dunyoning ko‘plab mamlakatlari bilan qismlarga bo‘lib kelishmoqchi bo‘lgan kelishuvlar sxemasiga mos keladi. Biz iqtisodiyotimiz o‘sishi uchun Germaniyaga zarur bo‘lgan iste’dodli ishchilarning zarur immigratsiyasini ta’minlayapmiz. Shu bilan birga, biz oddiy, byurokratik bo‘lmagan tartib-qoidalar haqida kelishib olamiz, toki kim qaytib kelishi kerak bo‘lsa, qaytib kelsin. Bu katta vazifani bajarish uchun mutlaqo to‘g‘ri yo‘l va shu jihatdan bu juda katta devorda qurilayotgan kichik bir blokidir”, — dedi Olaf Shols.
Iyun oyida Der Spiegel nashri Germaniya hukumati toliblar bilan to‘g‘ridan-to‘g‘ri kelishuvsiz qochoq maqomiga ega bo‘lmagan afg‘onlarni vataniga qaytarish imkoniyatini olish uchun O‘zbekiston bilan yashirin muzokaralar olib borayotgani haqida yozgan edi.
Nashr ma’lumotlariga ko‘ra, may oyi oxirida Germaniya delegatsiyasi ichki ishlar vaziri Fezer topshirig‘iga binoan Toshkentga tashrif buyurib, O‘zbekiston hukumati bilan tegishli rejani muhokama qilgan.
“Nemislar O‘zbekiston hukumatiga aniq reja taklif qilishdi, — deyiladi xabarda. — Unga ko‘ra, Germaniya afg‘on fuqarolarini Toshkentga charter reyslarda jo‘natish uchun yetkazib berishi mumkin. U yerdan Afg‘oniston fuqarolarini KamAir xususiy aviakompaniyasining samolyotlarida Kobulga olib borishgan bo‘lardi. Bunday yo‘nalish Berlinning toliblar hukumati bilan to‘g‘ridan-to‘g‘ri muzokaralar olib bormasligini kafolatlaydi, ammo u deportatsiya qilinishi kerak bo‘lgan afg‘onlarni chiqarib yubora oladi”.
Shartnomada shunga o‘xshash sxemani tavsiflovchi band mavjud, ammo Afg‘oniston tilga olinmagan. Xususan, hujjat uchinchi mamlakat fuqarolari va fuqaroligi bo‘lmagan shaxslarni uchinchi mamlakatga qaytarish uchun tomonlarning (O‘zbekiston yoki Germaniya) hududidan tranzit sifatida foydalanish imkoniyatini nazarda tutadi. Bunda asosiy shart shundan iboratki, ushbu toifadagi shaxslarni qabul qiluvchi uchinchi mamlakat ushbu shaxslarni qabul qilishni kafolatlashi kerak.
Tranzit mamlakati shartnomada qat’iy belgilangan shartlar asosida o‘z hududidan tranzit o‘tkazishni rad etish huquqini o‘zida saqlab qoladi. Bunday holatlar jumlasiga odamlar hayotiga, aholi sog‘lig‘iga, davlat xavfsizligiga tahdidlar va shu kabi muammolar kiradi.
Afg‘onistonliklarni O‘zbekiston orqali deportatsiya qilish osonlashtiriladimi, degan savolga javob berar ekan, kansler 15-sentabr kuni “ko‘plab yo‘nalishlarda hamkorlik bo‘yicha maxfiy muhokamalar olib borilayotganini” aytdi.
