O‘zbekiston prezidenti Shavkat Mirziyoyev 17-oktabr kuni mahalliy davlat hokimiyati organlari faoliyatiga oid qonun hujjatlariga o‘zgartirishlar imzoladi. O‘zgartishlar Oliy Majlis Qonunchilik palatasi tomonidan 23-iyulda qabul qilindi va Senat tomonidan 20-sentabr kuni ma’qullandi. Ular o‘tgan yili yangi tahrirda qabul qilingan Konstitutsiyaga muvofiq ishlab chiqilgan.
Eng asosiy o‘zgarishlardan biri — tuman (shahar, viloyat) hokimi va xalq deputatlari kengashi raisi lavozimlari bo‘lindi. Hozirgi vaqtga qadar hokimlar tegishli hududda vakillik (kengash) va ijro etuvchi (hukumat) hokimiyatni bir vaqtning o‘zida boshqargan, bu esa hokimiyatda qo‘llab-quvvatlash va raqobat prinsibini buzgan.
Bu o‘zgarish viloyatlar va Toshkent shahar kengashlari hamda hokimlari uchun oktabr saylovidan keyin, tuman va shahar kengashlari hamda hokimlari uchun esa 2026-yil 1-yanvardan e’tiboran kuchga kiradi.
Yangilangan qonunga ko‘ra, hokim kengash deputati bo‘lishi mumkin. U deputat sifatida Senat a’zosi etib saylanishi mumkin.
Viloyat yoki Toshkent shahar hokimi lavozimiga nomzod kengashda uning nomzodini ko‘rib chiqishda hududni istiqboldagi ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirish dasturini taqdim etadi.
Bir viloyat, tuman yoki shahar hokimi lavozimini ikki yildan ortiq muddatda ketma-ket egallash taqiqlandi. Shunday talab kengash raisi uchun ham joriy etiladi.
Viloyat hokimlariga Vazirlar Mahkamasi bilan kelishgan asosda shahar hokimlarini yagona boshqaruv organlarini tashkil qilgan holda tuman hokimlariga (shahar tarkibiga kiruvchi tumanlar bundan mustasno) bo‘ysunadi. Bunday qaror viloyat kengashi tomonidan tasdiqlanishi kerak.
Kengashlar va hokimlar tomonidan qabul qilinadigan hujjatlarni mahalliy davlat hokimiyati organlari qarorlarini ishlab chiqish, kelishish va ro‘yxatdan o‘tkazishning Yagona elektron tizimida ro‘yxatdan o‘tkazish talabi kuchaytirildi. Tizimda ro‘yxatdan o‘tkazilmagan hujjatlar haqiqiy emas deb hisoblanadi va huquqiy oqibatlarga sabab bo‘lmaydi.
Hokimlarga Kengashning qonunga zid qarorlarini bekor qilish uchun Senatga yoki sudga murojaat qilish huquqi berildi. Bundan oldin hokimlar qarorni qayta ko‘rib chiqish to‘g‘risida kengashga taklif bilan murojaat qilishi kerak.
Kengash raisi kengash vakolatlari muddatiga saylanadi. Ushbu davrda u partiya a’zoligini to‘xtatib turadi hamda doimiy va boshqa komissiyalar, shuningdek partiya guruhlari tarkibiga kirishi mumkin emas.
Kengash raisi, agar deputatlarning uchdan ikki qismidan ko‘pi ovoz bersa, kengash qarori bilan lavozimidan muddatidan oldin ozod etilishi mumkin.
Kengashlarga davlat organlari va tashkilotlarining mansabdor shaxslariga qonunlar, hududni rivojlantirish dasturlari va boshqa masalalar yuzasidan so‘rovlar yuborish vakolati berildi.
Bundan tashqari, ular inson huquq va erkinliklari, jamiyat va davlat manfaatlariga tahdid solayotgan, hududning xavfsizligi va barqaror rivojlanishi asoslariga salbiy ta’sir ko‘rsatishi mumkin bo‘lgan fakt va voqealarni o‘rganish maqsadida tekshiruvlar o‘tkazishi mumkin.
