Yanvar-sentabr oylarida O‘zbekistonning tashqi savdo aylanmasi 48,2 milliard dollarni tashkil etdi, bu 2023-yilning shu davriga nisbatan 3,45 milliard dollar yoki 7,7 foizga ko‘p. Bu prezident huzuridagi Statistika agentligining “Gazeta.uz” o‘rgangan hisobotidan ma’lum bo‘ldi.
Oylik savdo o‘sishi tezlashdi. Sentabr oyida tovar ayirboshlash hajmi 5,5 milliard dollarga yetdi, bu 2023-yil sentabriga nisbatan 16,9 foizga ko‘p. O‘tgan oyda eksport 2,43 milliardga (+86 foiz) oshdi, import esa 3,07 milliard dollarga (-9,7 foiz) kamaydi.
To‘qqiz oylik eksport hajmi oltinni hisobga olgan holda 11,5 foizga oshib, 19,8 milliard dollarga, import 28,4 milliard dollarga (+5,2 foiz) yetdi. Shu bilan birga, monetar bo‘lmagan oltinni hisobga olmaganda eksport tezroq o‘sib, 15,5 foizga oshib, 13,98 milliard dollarni tashkil etmoqda.
Oltin eksporti yil boshidan buyon 5,79 milliard dollarga yetdi, bu 2023-yilning shu davriga (5,64 milliard dollar) nisbatan 2,8 foizga ko‘p. May oyida qimmatbaho metallarning xorijga yetkazib berilishi 771,9 million dollarni, aprelda — 758,3 million dollarni, martda — 1,35 milliard dollarni, fevralda — 1,32 milliard dollarni tashkil qildi. Iyun va iyul oylarida eksport amalga oshirilmadi, ammo avgust oyida savdo hajmi 792,6 million dollarni tashkil etdi.
Sentabr oyida oltin eksporti 806,1 million dollarni tashkil etdi. Oltinning mamlakat umumiy eksportidagi ulushi 31,8 foizdan (2023-yil yanvar-sentabr oylarida) 29,3 foizgacha kamaydi. Uning oltin-valyuta zahiralaridagi fizik hajmi ham biroz qisqardi, garchi oltin zahiralarining qiymati yangi rekordlar o‘rnatgan kotirovkalar o‘sishi fonida sezilarli darajada oshdi.
Energiya resurslari
O‘zbekiston 9 oy davomida 1,53 milliard dollarlik neft va neft mahsulotlari import qildi, bu o‘tgan yilning shu davriga nisbatan 29,3 foizga ko‘p. Ta’minotning asosiy qismi mart (244 million dollar) va aprelda (sentabrda 241,4 million dollar) pasaygan, 110,5 million dollarlik mahsulotlar import qilingan.
Shu bilan birga, neft mahsulotlari eksporti 2023-yilning yanvar-sentabr oylariga nisbatan 2,1 baravar oshib, 464,1 million dollarga yetdi.
Statistika agentligi ushbu toifadagi tovarlarni batafsil oshkor etmaydi, shuning uchun neft, benzin, dizel va boshqa yonilg‘ilar qaysi hajmga to‘g‘ri kelishini, shuningdek, ularning fizik hajmini bilish mumkin emas.
O‘zbekiston ham gaz importini 3,6 barobarga oshirib, 1,28 milliard dollarga yetdi. Shu fonda bir necha oylik pasayishdan so‘ng eksport ham o‘sishni boshladi — 479,5 million dollargacha (+16,5%).
Mamlakatga ko‘mir importi sekinlasha boshladi va 115,9 million dollarga (-16,7%) yetdi, boshqa mamlakatlardan elektr energiyasi yetkazib berish esa 96,4 million dollarga (+10,4 foiz) oshdi. Shu bilan birga, elektr energiyasi eksporti 1,5 barobar oshib, 74 million dollarga yetdi.
Boshqa mahsulotlar bilan savdo qilish
To‘qimachilik mahsulotlari eksporti to‘qqiz oy davomida qisqarishda davom etmoqda, ularning hajmi 2,2 milliard dollarni (-6,1%) tashkil etdi. Bunga tayyor to‘qimachilik mahsulotlari yetkazib berishning 956 million dollardan 857,9 million dollarga, trikotaj gazlamaning — 226,6 million dollardan 251,3 million dollarga, gazlamalarning — 131,2 million dollardan 106,9 million dollarga, paypoq mahsulotlarining — 46,5 million dollardan 30,2 million dollarga kamayishi sabab bo‘ldi. Faqat ip yetkazib berish hajmi 942,5 million dollardan 975,1 million dollarga oshdi.
Shu bilan birga, sabzavot va mevalar eksporti, Statistika agentligi ma’lumotlariga ko‘ra, qiymat jihatidan keskin o‘sdi — 1,04 milliard dollargacha (+25,8%). Yetkazib berishning fizik hajmi 1,49 million tonnaga (+11,8%) oshdi.
Rossiya meva va sabzavotlarning asosiy eksport bozori bo‘lib qolmoqda, ularning ulushi 41,9 foizdan 44,7 foizga oshdi. Keyingi o‘rinlarda Qozog‘iston (12,2 foizga nisbatan 14,1 foiz) va Pokiston (o‘tgan yilgi 15,1 foizdan 14,1 foiz) joylashgan. Afg‘oniston to‘rtinchi o‘ringa ko‘tarildi, uning ulushi 1,4 foizdan 7,3 foizga, yetkazib berish esa 11,8 million dollardan 75,9 million dollarga oshdi.
Xorijga don va undan tayyorlangan mahsulotlar yetkazib berish (asosan, Afgʻonistonga eksport qilingan) 262,2 million dollarga (-28,9 foiz), O‘zbekistonga import ham, shu jumladan, jahon oziq-ovqat narxlarining pasayishi fonida 652,5 million dollarga (-23,1 foiz) kamaydi.
O‘zbekistonga ko‘proq shakar — 479 million dollar (+8,3 foiz), sabzavot va mevalar — 286,9 million dollar (+24 foiz), go‘sht va go‘sht mahsulotlari — 341,8 million dollar (+43,5 foiz), qahva, choy, kakao va ziravorlar — 296,4 million dollar. (+13,7 foiz), hayvonlar yemi — 208,1 mln dollar (+26,7 foiz), ichimliklar — 128,9 mln dollar (+34,2 foiz) import qila boshladi.
Tibbiyot va farmatsevtika mahsulotlari importi hajmi 1,28 milliard dollarga (+15,3 foiz) oshdi. Ehtimol, o‘sish faqat qiymat ko‘rinishida kuzatilgan va yetkazib berishning fizik hajmi kamaygan bo‘lishi mumkin.
Xizmatlar eksporti (sayohat, transport, telekommunikatsiya xizmatlari va boshqalar) 25,4 foizga oshib, 5,01 milliard dollarga yetdi. Buning katta qismi turizm — 2,4 milliard dollar (ulushi 48,3 foiz), transportga — 1,83 milliard dollarga to‘g‘ri kelmoqda. Gaz quvurlari orqali tashishga 470 million dollar sarflanadi.
Xizmatlar importi 9 foizga oshib, 2,57 milliard dollarni tashkil etdi, turizm ulushi 1,236 milliard dollarni ko‘rsatdi (52,8 foiz ulush).
