Mahalliy kengashlarga hokimlar raislik qilishining taqiqlanishi — O‘zbekiston xalqining 30 yillik orzusini o‘zida mujassam etgan siyosiy islohot. Bu haqda Prezident Shavkat Mirziyoyev 19-noyabr kuni Oliy Majlis Senatining saylovdan keyingi birinchi majlisida ma’lum qildi, deb xabar beradi uning matbuot kotibi Sherzod Asadov.
Davlat rahbari mahalliy kengashlar faoliyatini rag‘batlantirish Senatning ustuvor vazifasiga aylanishi kerakligini ta’kidladi.
Endi xalq deputatlari viloyatlar va Toshkent shahar kengashlariga hokimlar emas, balki deputatlar orasidan saylangan kengash raislari boshchilik qiladi. Prezident buni xalqning 30 yillik orzusini ro‘yobga chiqargan siyosiy islohot, deb atadi.
Bu yil hokimlarning 33 ta vakolati kengashlarga olib berildi, yana 17 ta vakolatni o‘tkazish reja qilingan. Misol uchun, ichimlik suvi tarifiga ustama, davlat obyektlari va bozorlarda ijara to‘lovlari kabi jami 7 turdagi mahalliy yig‘imlar miqdorini tasdiqlash vakolati ham mahalliy kengashlarga o‘tkazilishi ko‘zda tutilgan.
Shuningdek, kengash so‘rovi va kengash tekshiruvi kabi yangi mexanizmlar orqali hududiy ijro organlari faoliyati ustidan nazorat kuchaytiriladi.
Prezident mahalliy kengashlar tomonidan har yarim yilda matbuot anjumanlari o‘tkazilishi ular faoliyatining oshkoraligi va hisobdorligini oshirishga xizmat qilishini alohida ta’kidladi.
Ushbu chora-tadbirlarning barchasi mamlakatimizda davlat boshqaruvini quyi bo‘g‘inga tushirish, ularni aholiga yaqinlashtirish jarayonlari “ortga qaytmas tus olganidan” dalolat beradi, — dedi Shavkat Mirziyoyev.
Uning so‘zlariga ko‘ra, hokim va kengash raisi o‘z hududida yashayotgan aholi manfaatlarini yetakchi o‘ringa qo‘yib, bir jamoa bo‘lib ishlashi lozim.
Konstitutsiyada belgilanganidek, tuman, shahar va viloyatlar miqyosida qonun hujjatlarini so‘zsiz ijro etish, hududlarni ijtimoiy-iqtisodiy, madaniy va ekologik jihatdan rivojlantirish uchun hokimlar mas’ul va javobgar.
Senat mahalliy hokimlik va kengashlar hamjihat faoliyat yuritishi, o‘zaro munosabatlarini to‘g‘ri tashkil etishi uchun ularga yaqindan yordam berishga chaqirildi, bu ushbu jarayonlarni to‘g‘ri tashkil etishga xizmat qiladi.
Prezident yuqori palatani islohotga puxta tayyorgarlik ko‘rishga chaqirdi, bu esa hokimlar tuman va shahar kengashlariga (2026-yil 1-yanvardan) raislik qilmasligini nazarda tutadi.
Yangilangan Konstitutsiya talabi asosida mahalliy kengashlar yaqinda hokimlarni lavozimga tasdiqlashda ularning hududni rivojlantirishga oid dasturlarini ilk bor ko‘rib chiqib, ma’qulladi.
Shavkat Mirziyoyev xalq deputatlardan bu dasturlardagi vazifalar ijrosi bo‘yicha deputatlik va kengash nazoratini amalga oshirishda faol va tashabbuskor bo‘lishni kutayotganini ta’kidladi.
2025-yildan yer, mol-mulk va aylanma soliqlarini to‘liq, daromad solig‘ining esa kamida 50 foizini tuman va shaharning o‘zida qoldirish rejalashtirilgan. Bu orqali mahalliy kengashlarning ushbu sohadagi roli ortadi.
Natijada 2025-yilda tuman va shaharlar budjetlari daromadi 9,4 trln so‘mga yoki 47 foizga oshadi.
Bu islohotlar tuman va shaharlar o‘z hududidagi muammolarni mustaqil hal etish imkoniyatini tubdan oshirish barobarida kengashlardan yaratilayotgan imkoniyatlardan oqilona foydalanib, aholini qiynayotgan masalalar yechimi bo‘yicha asosli tashabbuslarni ilgari surishni ham taqozo etadi, dedi davlat rahbari.
Yangi Konstitutsiyadan kelib chiqadigan qonun hujjatlariga kiritilgan o‘zgarishlarga ko‘ra, tuman (shahar, viloyat) hokimi va xalq deputatlari kengashi raisi lavozimlari bo‘lindi. Hozirgi vaqtga qadar hokimlar tegishli hududda vakillik (kengash) va ijro etuvchi (hukumat) hokimiyatni bir vaqtning o‘zida boshqargan, bu esa hokimiyatda qo‘llab-quvvatlash va raqobat prinsibini buzgan. Jamiyatda uzoq vaqtdan beri muhokama qilinadigan hokimlarni saylash imkoniyati referendumda Konstitutsiya loyihasiga kiritilmagan edi.
Bu o‘zgartirish oktabr oyida bo‘lib o‘tgan saylovdan so‘ng viloyatlar va Toshkent shahri kengashlari va hokimlari uchun kuchga kirdi. “Gazeta.uz” kengashlarning raislarni tayinlash bo‘yicha qarorlarini o‘rgandi. Viloyatlardagi kengashlar rahbarlari lavozimlariga kengashga deputat sifatida saylangan sobiq hokimlar, hokim o‘rinbosarlari, “Nuroniy” jamg‘armasi xodimlari, “Mahalla” uyushmasi va boshqa tashkilotlar rahbariyati tayinlandi.
