“Milliy tiklanish” demokratik partiyasi yetakchisi, O‘zbekiston Oliy Majlisi Qonunchilik palatasi deputati Alisher Qodirov maktab darsliklari uchun ijara to‘lovini joriy etish to‘g‘risidagi taklifni qayta ko‘rib chiqish zarurligini aytdi.
26-noyabr kuni parlament quyi palatasi 2025-yil uchun davlat budjeti to‘g‘risidagi qonun loyihasini birinchi o‘qishda qabul qildi. Jarayon Qonunchilik palatasining YouTube kanalida efirga uzatilgan, biroq video keyinroq olib tashlangan.
Budjetnoma loyihasida maktab darsliklarining ijara to‘lovini qaytarish taklif etilgan (u 2022-yilda bekor qilingan). 2−11-sinf o‘quvchilari uchun to‘plam uchun to‘lov 80 ming so‘mni tashkil etishi mumkin. Bu davlat budjetiga tushadigan yukni taxminan 376 milliard so‘mga kamaytirish imkonini berishi kutilmoqda.
Davlat budjeti loyihasi haqida so‘z yuritar ekan, Alisher Qodirov: “Bizning asosiy maqsadimiz — mablag‘lar hajmi emas, balki ulardan samarali foydalanishdir”, — dedi.
Uning so‘zlariga ko‘ra, ta’lim tizimiga ajratilayotgan katta mablag‘larga qaramay, “ulardan samarasiz foydalanilmoqda.” U o‘qituvchilarning ish haqiga ajratilayotgan qariyb 50 trillion so‘m kutilgan natijani beradimi, degan savolni berdi.
“Ta’lim tizimiga katta mablag‘ ajratilgani mutlaqo to‘g‘ri va biz buni qo‘llab-quvvatlaymiz. Ta’lim-tarbiya tizimidagi islohotlarda muvaffaqiyatga erishmasak, barqaror rivojlanishning oddiy maqsadlariga ham erisha olmaymiz. Shuning uchun bu juda muhim. Lekin biz o‘qituvchilar maoshiga rejalashtirilgan qariyb 50 trillion so‘mdan kutilgan natijaga erisha olamizmi, degan savolni berdik”, — dedi u.
“Biz bu savolni Maktabgacha va maktab ta’limi vazirligiga doimiy ravishda beryapmiz. Lekin kecha biz uni Iqtisodiyot va moliya vazirligiga yo‘lladik. Biz o‘qituvchilarning ish samaradorligini baholash tizimi bormi, deb so‘radik. Yaxshi o‘qituvchilar ko‘proq, yomon o‘qituvchilar kamroq oladigan o‘qituvchilar uchun raqobatli tizim yarataylik. Bu o‘qituvchilarga o‘zaro raqobatlashish imkonini beradi,” — deydi Alisher Qodirov.
Deputat bolalarga bilim beradigan o‘qituvchining sifatli mehnati uchun ko‘proq haq to‘lash kerakligini aytdi.
“Raqobatga bardosh bera olmaydigan o‘qituvchilar kamroq maosh olib, tizimni tark etsin. Bizning bolalarimiz bundan yaxshiroq narsaga loyiq. Shuning uchun ham biz ajratilayotgan mablag‘larga e’tiroz bildirmaymiz, lekin vazirlikka samaradorlikni oshirish uchun tizim ishlab chiqishni taklif qildik”, — dedi u.
Parlament a’zosi maktablardagi to‘garaklarni davlat budjeti hisobidan moliyalashtirish masalasiga ham to‘xtalib, bu boradagi yondashuvni qayta ko‘rib chiqish zarurligini ta’kidladi. Eslatib o‘tamiz, maktablarda to‘garaklar tashkil etish va ularga kambag‘al oilalar reyestridagi bolalarni jalb qilish uchun 500 mlrd so‘m ajratilishi rejalashtirilgan.
“Bu to‘garaklar faqat kambag‘al oilalar bolalari uchun emas, balki maktab tizimi doirasida bo‘lishi va davlat budjetidan moliyalashtirilishi kerak. Maktablarning o‘zida budjetdan moliyalashtiriladigan bepul sport, texnika va til to‘garaklari bo‘lishi muhimdir. Biz yondashuvni kengaytirib, barcha maktablarda shunday amaliyotni joriy etishni taklif qildik. O‘ylaymanki, bu masalaga ikkinchi o‘qishga kelamiz”, — dedi partiya yetakchisi.
Shuningdek, u budjet hisobidan suratga olingan filmlar nafaqat kinoteatrlar orqali, balki milliy o‘zlikni anglash, g‘urur va vatanparvarlikni targ‘ib qilish uchun milliy telekanallarda keng namoyish etilishi kerakligini ta’kidladi.
Partiya, shuningdek, xususiy maktablar va bog‘chalarni soliqlardan ozod qilish to‘g‘risidagi qarorni ma’qulladi.
26-noyabr kuni bo‘lib o‘tgan yig‘ilishda deputat Qizilgul Qosimova o‘qituvchi va tibbiyot xodimlarining past oylik maoshlari ushbu sohalardagi xizmatlar sifatiga ta’siridan xavotir bildirdi. Bosh vazir o‘rinbosari Jamshid Qo‘chqorov bu masala murakkabligicha qolayotganini ta’kidladi. “Asosiy muammo — kimga va nima uchun yuqori maosh to‘lash kerakligini aniqlash,” — dedi u.
Jamshid Qo‘chqorovning aytishicha, prezident xalqaro sertifikatga ega tibbiyot xodimlari yuqori maosh olishi mumkin bo‘lgan tartibni ishlab chiqish bo‘yicha topshiriq bergan. Xuddi shunday tizim xalq ta’limida ham mavjud: o‘qituvchilarning kichik qismi (1,1 foiz) xalqaro sertifikatlar mavjudligi va malaka sinovlarida yuqori natijalarga erishganligi uchun ustamalar tufayli 1000 dollar maosh oladi.
Yanvar-sentabr oylari yakunlariga ko‘ra (ish haqining 1-oktabrdan oshishi hisobga olinmagan) O‘zbekistonda o‘rtacha nominal ish haqi 5,1 mln so‘mdan oshdi. O‘sish sur’ati 18,5 foizdan 16,4 foizgacha sekinlashdi.
Eng past o‘rtacha oylik ish haqi sog‘liqni saqlash sohasida — 2,92 mln so‘mdan 3,3 mln so‘mgacha (o‘tgan yildagi 16,4 foizga nisbatan 12,9 foizga o‘sish) va ta’lim sohasida — 3,05 mln so‘mdan 3,48 mln so‘mgacha (+17 foizga nisbatan 14,3 foiz) qolmoqda. O‘qituvchi va shifokorlar ish haqining o‘sish sur’ati ham biroz sekinlashdi, buning natijasida ushbu sohalarda respublika darajasidagi ish haqi farqi oshdi.
Xususan, 2022-yilning yanvar-sentabr oylarida ta’lim sohasidagi ish haqi respublika darajasidan 30,3 foiz bandga past bo‘lgan bo‘lsa, 2024-yilning to‘qqiz oyi yakuniga ko‘ra farq 32,4 foiz bandga yetdi.
