O‘zbekiston hukumatining 24-dekabrdagi qarori bilan Toshkent shahrining 2045-yilgacha bo‘lgan bosh rejasi (birinchi bosqich — 2030-yilgacha) tasdiqlandi. Hujjatning maqsadi qurilishni kompleks rivojlantirish va rejalashtirish, qurilishni loyihalashtirish sifati va darajasini oshirish, shuningdek, poytaxtning me’moriy-loyihaviy qiyofasi va infratuzilmasini yaxshilashdan iborat.
Hujjatda barcha qurilish ishlari bosh rejada belgilangan tartibda amalga oshirilishi, hududning master-rejasi va batafsil rejalashtirish loyihasi ishlab chiqilishi va tasdiqlanishi belgilangan.
Bosh reja soddalashtirilgan formatda ishlab chiqilgan bo‘lib, bunga prezident Shavkat Mirziyoyevning 2023-yil sentabrdagi qarori bilan ruxsat berilgan. Xuddi shu hujjatga ko‘ra, shaharlar hududlari konservatsiya, rekonstruksiya va renovatsiya zonalariga ajratilishi kerak.
Toshkent shahar hokimi bosh reja ijrosi natijalari bo‘yicha har chorakda Vazirlar Mahkamasiga hisobot taqdim etadi.
Qurilish vazirligi va Uy-joy kommunal xizmat ko‘rsatish vazirligi bosh rejaning asosiy parametrlarini belgilovchi xaritalarni Shaharsozlik kadastri geoaxborot tizimiga ochiq ma’lumotlar formatida joylashtirishi lozim.
Tafsilotlar
Bosh reja aholi ehtiyojlari, ekologik zonalar va madaniy merosni muhofaza qilishni hisobga olgan holda shaharni muvozanatli rivojlantirishni nazarda tutadi. U Toshkent shahrining barqaror rivojlanishini ta’minlashi kerak bo‘lgan infratuzilmani modernizatsiya qilish, transport tarmoqlarini rivojlantirish va yashil maydonlarni ko‘paytirishga qaratilgan, deyiladi hujjatda.
Soddalashtirilgan bosh reja shaharni rivojlantirish strategiyasini, shuningdek, hududlar uchun umumiy talablarni belgilaydi va bosh reja asosida ichki hududlarni mustaqil ravishda rivojlantirishga imkon beradi.
Ta’kidlanishicha, bosh rejani ishlab chiqishda demografik tendensiyalar, migratsiya va tabiiy o‘sish hamda infratuzilma, transport va muhandislik tarmoqlariga yuklama hisob-kitoblari batafsil tadqiq etilgan.
Bosh reja bilan qamrab olingan Toshkent shahrining umumiy maydoni 43 873 gektarni tashkil etadi. Aholining prognoz qilinayotgan o‘sishi 3 milliondan 7,4 millionga yetadi.
Bosh rejaga ko‘ra, poytaxt yashil hududlarining umumiy maydoni (cheklangan hududlarni qo‘shgan holda) 7120,9 gektarni tashkil etadi, shundan 893 gektari umumiy foydalanishdagi hududlar, 5102 gektari cheklangan yashil hududlar va 1125 gektari maxsus yashil hududlardir.
Bosh rejada qo‘shimcha 10 ming gektar yashil hudud tashkil etish va shahar atrofida 15 ming gektar yashil belbog‘ barpo etish ko‘zda tutilgan. Bu yashil hududlar maydonini kishi boshiga 3 kv.m dan 8 kv.m gacha oshirish imkonini berdi.
Ko‘cha-yo‘l tarmog‘ining uzunligi 836 km. 2045-yilgacha 647 ta yangi ko‘cha va yo‘l qurish, 140 km ko‘cha va yo‘llarni kengaytirish rejalashtirilgan.
Jamoat transportidan foydalanuvchilar ulushini 60 foizga yetkazish va shaharda avtomobillar sonini qisqartirish maqsadida 27 ta to‘xtash joyini (park-and-ride) tashkil etish va yangi metro yo‘nalishlarini qurish rejalashtirilgan. Hujjatda jamoat transportining boshqa turlari haqida batafsil so‘z yuritilmagan.
Shaharning har bir funksional zonasi (jami beshta — turar-joy, jamoat binolari, sanoat, rekreatsiya va transport tarmoqlari hududi) uchun aholi zichligini nazorat qilish mexanizmlari joriy etiladi. Zichlik yuqori bo‘lgan hududlarda yangi binolarning qavatlariga cheklovlar joriy etiladi. Bunday hududlarda aholining dam olish maskanlari va yashil hududlar ham tashkil etiladi.
Tarix
“Gazeta.uz” ikki yil avval “ToshkentboshplanLITI” institutining shaharsozlik va ilmiy loyihalar bo‘yicha direktor o‘rinbosari Saidazim Sharipov bilan poytaxt bosh rejasi loyihasi 2045-yilgacha nimalarni nazarda tutishi haqida katta intervyu e’lon qilgandi.
Bosh reja ko‘p yillar davomida ishlab chiqilgan. Yakuniy loyiha prezidentga oktabr oyida taqdim etilgandi. O‘shanda ishlab chiqishda “15 daqiqalik shahar” tamoyili va Toshkent viloyati tumanlarini poytaxt bilan yagona aglomeratsiya sifatida rivojlantirish hisobga olingani ma’lum qilingan. Toshkent shahar hokimi Shavkat Umurzoqovning ma’lum qilishicha, Qurilish va uy-joy kommunal xo‘jaligi vazirligi qoshida ishchi guruh ikki yil davomida Singapur, Angliya, Xitoy va Yevropa davlatlaridan mutaxassislarni jalb qilgan holda bosh reja loyihasini ishlab chiqqan.
2012-yilning yozida Toshkent shahri va uning shahar atrofi zonasining 2030-yilgacha mo‘ljallangan bosh rejasini texnik-iqtisodiy asoslash muhokama qilingani haqida xabar berilgandi.
Prezidentning 2018-yil avgustdagi farmonida aytilishicha, poytaxt bosh rejasining yo‘qligi “tartibsiz qurilishlarga olib keladi, tadbirkorlik subektlari faoliyatini yanada kengaytirishni aniqlashga imkon bermaydi, shuningdek, shaharning jadal ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanishiga to‘sqinlik qiladi”. Shahar hokimiga 2018-yil 1-oktabrga qadar bosh reja konsepsiyasi loyihasini va bosh rejaning o‘zini ishlab chiqish bo‘yicha xalqaro tanlov o‘tkazish topshirilgandi.
2019-yil fevral oyida poytaxt hokimining arxitektura, kapital qurilish va kommunikatsiyalarni rivojlantirish masalalari bo‘yicha sobiq birinchi o‘rinbosari Davron Hidoyatov Toshkent bosh rejasi konsepsiyasi o‘sha yilning aprel oyi oxirigacha 3D formatda tayyorlanishini ma’lum qilgandi. Uning ta’kidlashicha, rejani yaratish ustida Xitoy, Turkiya va Buyuk Britaniya kompaniyalari ishlagan. Keyinroq muddatlar o‘zgartirildi — turk kompaniyasi tomonidan ishlab chiqilgan hujjatni 2020-yilda taqdim etish rejalashtirildi.
Qurilish vazirining sobiq birinchi o‘rinbosari Sherzod Hidoyatov (hozirgi vazir) 2020-yil dekabr oyida Toshkent bosh rejasini ishlab chiqishni yakunlash va uni 2022-yil oxirigacha aholiga taqdim etish rejalashtirilganini aytgan edi. Bu muddat hukumat tomonidan tasdiqlangan muddatga to‘g‘ri keldi.
2020-yil noyabrdagi prezident farmonida 2025-yilga qadar O‘zbekistondagi barcha shaharlar va shaharchalarning chorak qismi bosh rejalar bilan qamrab olinishi belgilandi. Bunda loyiha hujjatlari jamoatchilik muhokamasi natijalarini hisobga olgan holda tasdiqlanishi kerak.
