Ijtimoiy tarmoqlarda Toshkent viloyatining Piskent tumanidagi avtomobillarni sinovdan o‘tkazish poligonida navbatlar paydo bo‘lgani haqidagi xabarlar tarqaldi.
1-noyabrdan boshlab Texnik jihatdan tartibga solish agentligi import qilinadigan avtomobillarni texnik ko‘rikdan o‘tkazish tartibini o‘zgartirgandi (bu haqda batafsil tahlil yozgandik). Xorijdan olib kelingan avtomobillar bojxona hududida emas, Piskentdagi avtomobil poligonida sinovdan o‘tkaziladi.
Yangi tartib rasmiy diler bo‘lmagan jismoniy shaxslar va xususiy tadbirkorlar tomonidan olib kiriladigan avtomobillarga nisbatan qo‘llanadi.
Sinovlar agentlikning shu’ba korxonasi — “O‘zbekiston ilmiy sinov va sifat nazorati markazi” davlat muassasasi (UzTest) tomonidan o‘tkaziladi.
O‘tgan haftada sinov maydonchasi avtomobillarning muvofiqligini baholash uchun elektron navbatga yozilish imkoniyati yo‘qolib qoldi. Xato keyinchalik tuzatildi, biroq endi avtoimportchilar yanada kechroq sanalar uchun uchrashuv tayinlashi mumkin. Misol uchun, nashr vaqtida 22-yanvarga navbatda turish imkoniyati mavjud edi. Yakshanba kunlari talon berilmaydi.
Shuningdek, internetda sinov maydonchasidagi ba’zi laboratoriyalar noma’lum sabablarga ko‘ra vaqtincha yopilgani va avtomobil egalari kamida fevralgacha kutishi kerakligi haqida xabarlar paydo bo‘ldi. UzTest “Gazeta.uz"ga bu ma’lumotni rad etdi.
UzTest reaksiyasi
Respublikaga olib kirilayotgan M1 toifali avtotransport vositalarini tartibli sinovdan o‘tkazishni tashkil etish uchun my.gov.uz sayti orqali Piskent poligonida elektron navbat joriy etildi.
Veb-saytda transport vositalari egalari shaxsiy identifikatsiya raqami (JSHSHIR) yordamida navbatga yozilishi mumkin.
Har bir avtomashina uchun 20 daqiqa vaqt ajratilgan bo‘lib, bu kunu tun ishlaydigan laboratoriya imkoniyatlarini hisobga olgan holda kuniga 72 ta avtomobilni sinovdan o‘tkazish imkonini beradi, deyiladi xabarda.
Biroq UzTest avtomashina egalari bir xil mashina uchun turli sana va vaqtlarga yozila boshlaganini aniqladi. Masalan, ZEEKR egasi 22-yanvar soat 00:00 va 18:00, shuningdek, 23-yanvar soat 12:00 da bitta avtomashina uchun elektron kupon olgan. Bu qaydning belgilangan chegarasidan oshib ketishiga va ketma-ketlikning buzilishiga olib kelgan.
Vaziyatni to‘g‘irlash uchun elektron hisobga olish tizimiga quyidagi o‘zgartirishlar kiritildi:
- Bitta JSHSHIR uchun foydalanilmaguncha navbatda faqat bitta o‘rin olish mumkin;
- foydalanilmagan navbat avtomatik ravishda tizimdan o‘chiriladi;
- laboratoriya xodimlari sonini ko‘paytirish hisobiga sinov vaqti 15 daqiqagacha qisqartiriladi (kuniga 96 ta mashinagacha).
Vaziyatni to‘g‘rilash uchun ko‘rilgan choralar yetarlimi?
Bojxona qo‘mitasining rasmiy ma’lumotlariga ko‘ra, o‘tgan yil davomida O‘zbekistonga umumiy qiymati 1,9 milliard dollar bo‘lgan 80 235 dona yengil avtomobil olib kirilgan, bu oyiga qariyb 6 686 ta yoki kuniga 219 ta degani, bu poligonning joriy quvvatidan uch barobar ko‘p.
Ya’ni hatto UzTest’ning oshirilgan quvvati ham avtomobillarni tekshirish uchun yetarli bo‘lmaydi.
Monopoliya va qonunlarni buzganlik ayblovlari
autodeklarant Telegram kanali “Texnik jihatdan tartibga solish to‘g‘risida"gi qonunning 5-moddasiga ko‘ra, texnik jihatdan tartibga solishning asosiy tamoyillari doirasida bir organ tomonidan davlat nazorati va muvofiqlikni tasdiqlash vakolatlarini birlashtirishga yo‘l qo‘yilmasligini ta’kidladi. Shuningdek, texnik jihatdan tartibga solish sohasida tadbirkorlarni kamsitish va adolatsiz raqobat uchun shart-sharoit yaratish taqiqlanadi.
Shu bilan birga, ushbu sohada davlat nazoratini amalga oshiruvchi organ Texnik jihatdan tartibga solish agentligi hisoblanadi. Holbuki, avtomashinalarning muvofiqligini yakka tartibda baholovchi UzTest tashkiloti Texnik jihatdan tartibga solish agentligiga bo‘ysunuvchi muassasa hisoblanadi.
Bunga javoban, “Gazeta.uz” so‘roviga ko‘ra, UzTest xususiy tadbirkorlar avtotransport vositalarini to‘liq sinovdan o‘tkazish imkoniyatiga ega bo‘lgan akkreditatsiyalangan sinov laboratoriyalari va sertifikatlashtirish organlari majmuasiga ega bo‘lsa, ularning faoliyatiga hech qanday cheklovlar qo‘yilmasligini ma’lum qildi.
Tahririyatning noyabr oyidan buyon xorij avtomobillarini texnik ko‘rikdan o‘tkazishda nechta talabga javob bermaslik holati aniqlangani haqidagi savoliga Ilmiy-sinov va sifat nazorati markazi aniq statistik ma’lumotlarni keltirmadi.
“Agar O‘zbekistonga olib kirilayotgan avtotransport vositalarida kamchiliklar aniqlansa, ularni mamlakatimizga olib kirish taqiqlanadi”, — deyiladi agentlik xabarida.
Mart oyida Xitoyning BYD avtomobillarini norasmiy import qilish cheklanishi mumkinligi ma’lum bo‘lgan edi. Prezidentning 18-martdagi O‘zbekistonda elektr va gibrid transport vositalarini ishlab chiqarishni tashkil etish bo‘yicha investitsiya shartnomasini tasdiqlash to‘g‘risidagi qarorida investor — BYD kompaniyasi O‘zbekiston hukumatiga “mahalliy iqlim va yo‘l sharoitlariga mos kelmaydigan, shuningdek, rasmiy kafolatga ega bo‘lmagan elektr transport vositalarini tartibsiz import qilishni cheklash to‘g‘risida” murojaat qilgani haqida band mavjud. Prezident 1-iyulga qadar investor talabini “amaldagi qonunchilik, shu jumladan, raqobat to‘g‘risidagi qonunchilik hujjatlari, shuningdek, Jahon savdo tashkiloti tamoyillari asosida” amalga oshirishga qaratilgan takliflarni hukumatga kiritishni topshirdi.
BYD vakili Ivan Sao bu boradagi izohda norasmiy import qilinayotgan avtomobillar mahalliy iqlim va atrof-muhitga muvofiqligi bo‘yicha sinovdan o‘tmaganini, rasmiy eksport standartlariga mos kelmasligi va kafolat bilan qoplanmasligini aytdi. Avtomobillarga qaytarilmas o‘zgartirishlar kiritilishi esa “uzoq muddatli xavfsiz foydalanish uchun yashirin xavf tug‘dirishi” mumkin.
O‘tgan yilning dekabr oyi oxirida hukumatda avtomobillarni, shu jumladan elektromobillarni olib kirish qoidalarini kuchaytirish rejalari muhokama qilingani haqida xabar berilgan edi. Xususan, 2024-yildan boshlab jismoniy shaxslar tomonidan tijorat maqsadlarida mashinalarni olib kirishni taqiqlash va yangi xorijiy markalarni faqat rasmiy dilerlar orqali sotish tartibini qaytarish rejalashtirilgan edi. Texnik tartibga solish agentligi o‘sha loyiha tanqid tufayli to‘xtatilganini, ammo aprel oyida yana kun tartibiga qaytganini ma’lum qildi.
