O‘zbekistonda bo‘lib to‘lash (“rassrochka”) xizmatlari to‘g‘risidagi ma’lumotlarni Markaziy bankka taqdim etish majburiyatini yuklash rejalashtirilmoqda. Bu haqda 22-yanvar kuni media-dialog chog‘ida Kredit tashkilotlari faoliyatini tartibga solish metodologiyasi departamenti direktori o‘rinbosari Alautdin Arifxanov ma’lum qildi, deb xabar beradi “Gazeta.uz” muxbiri.
Uning so‘zlariga ko‘ra, so‘nggi yillarda POS moliyalashtirish xizmatlari va BNPL (buy now, pay later — “hozir sotib ol, keyinroq to‘la”) keng tarqalmoqda, ammo ushbu xizmatlar uchun qarzlar haqidagi ma’lumotlar banklar tomonidan hisobga olinmaydi. Bu qarz oluvchilarning real qarz yukini baholashni qiyinlashtiradi va ularning ortiqcha qarzdorlik xavfini oshiradi.
Iste’molchilar tomonidan jalb qilingan qarz miqdori bank nazoratidan tashqarida qolmoqda, shuning uchun ular iste’mol krediti yoki mikrokredit berishda mijozning real kredit yuki haqida yetarli ma’lumotga ega bo‘lmayapti.
“Hozirda BNPL’dan nimalar yurisdiksiyamizga kirishi mumkinligi masalasi o‘rganilmoqda. Jahon amaliyotida bo‘lib to‘lash bir yildan ortiq muddatga taqdim etilsa va bo‘lib to‘lash miqdori va yakuniy to‘lov o‘rtasida farq bo‘lsa, bu tartibga solinadi”, — dedi mutaxassis.
Shu munosabat bilan, Alautdin Arifxanovning xabar berishicha, “Kredit axboroti almashinuvi to‘g‘risida”gi qonunga to‘lovlarni bo‘lib to‘lash to‘g‘risidagi ma’lumotlarni majburiy ko‘rsatishni nazarda tutuvchi o‘zgartirish kiritish rejalashtirilmoqda.
“Ayni paytda “Kredit ma’lumotlari almashinuvi to‘g‘risida”gi qonunga lizing, sug‘urta kompaniyalari va bo‘lib to‘lash asosida tovarlarni taqdim etuvchi tashkilotlarning kredit byurolariga ma’lumotlarni taqdim etish yuzasidan o‘zgartirish va qo‘shimchalar kiritilmoqda. Bu bizga qarz oluvchining qarz yuki to‘g‘risida to‘liqroq tasavvur hosil qilish va kredit tashkilotlariga o‘z mijozlarining barcha majburiyatlari bo‘yicha dolzarb ma’lumotlardan foydalanish imkonini beradi”, — dedi Alautdin Arifxanov.
KPMG Caucasus and Central Asia 2024-yil aprelida o‘tkazgan tadqiqotda aytilishicha, POS-moliyalash va bo‘lib to‘lash bozori aylanma bo‘yicha 2023-yilda 450−500 million dollar oralig‘ida bo‘lgani prognoz qilinmoqda. Bozorning uchdan ikki qismini Uzum Nasiya va Alif Nasiya egallagan.
2027-yilga kelib, bozor 1,5−2 milliard dollargacha o‘sishi kutilmoqda.
KPMG’ning ta’kidlashicha, POS-moliyalash xaridorlar tomonidan to‘langan tovarlarga ustama qo‘yishni o‘z ichiga oladi, 3−12 oylik to‘lovlar uchun 0% dan 68% gacha. Ba’zi bozor ishtirokchilari “klassik” BNPL bo‘yicha 3−4 oyga foydasiz bo‘lib to‘lashni taqdim etmoqda, bunda komissiyani sotuvchilar to‘laydi.
