O‘zbekistonda olti yil avval tugatilgan “Oziqovqatsanoat” uyushmasi qayta tiklanishi mumkin. Bu Savdo-sanoat palatasi (SSP) tomonidan jamoatchilik muhokamasi uchun e’lon qilingan prezident qarori loyihasida nazarda tutilgan.
“O‘zyog‘moysanoat” uyushmasi negizida oziq-ovqat sanoati tashkilotini tashkil etish rejalashtirilgan.
Yangi uyushma tarkibiga yog‘-moy mahsulotlari, un va makaron, go‘sht-sut mahsulotlari, konserva, qandolat mahsulotlari, salqin ichimliklar va ichimliklar ishlab chiqaruvchi korxonalar kiradi.
Uyushmani moliyalashtirishni korxonalarning a’zolik badallari, shuningdek, SSPning Tarmoqlarni qo‘llab-quvvatlash jamg‘armasi mablag‘lari hisobidan amalga oshirish taklif etilmoqda.
Uyushma faoliyatining asosiy yo‘nalishlarini quyidagilar sifatida belgilash taklif etilmoqda:
- O‘zbekiston oziq-ovqat mahsulotlarining milliy brendini yaratish;
- innovatsion texnologiyalarni modernizatsiya qilish va joriy etishga investitsiyalarni jalb qilish;
- yuqori sifatli va raqobatbardosh mahsulot ishlab chiqarishda korxonalarni texnologik qo‘llab-quvvatlash;
- xalqaro bozorlarga chiqish, marketing tadqiqotlarida ishtirok etish va yangi eksport kanallarini izlashda ko‘maklashish;
- qayta ishlash korxonalari, fermer va dehqon xo‘jaliklari o‘rtasidagi kooperatsiya;
- korxonalarni xalqaro standartlar (ISO, GMP, FSCC, HACCP, Halal, Organic va boshqalar) bo‘yicha sertifikatlashtirishni qo‘llab-quvvatlash;
- sohaning kadrlar salohiyatini rivojlantirish, xorijiy mutaxassislarni jalb etish;
- korxonalarga oziq-ovqat mahsulotlarini majburiy raqamli yorliqlashni joriy etishda yordam berish.
Hujjat loyihasiga ko‘ra, 2025-yildan boshlab korxonalar qayta ishlangan yog‘-moy mahsulotlarini cheklovsiz eksport qilish imkoniyatiga ega bo‘ladi, ular uchun bojxona qiymatining 100 foizi miqdorida eksport boji joriy etiladi.
2027-yil 1-yanvarga qadar assotsiatsiya a’zolari quyidagi mahsulotlarni olib kirishda bojxona to‘lovlaridan ozod etilishi rejalashtirilgan:
- qandolat va margarin ishlab chiqarish uchun xomashyo;
- tropik mevalar, choy, yalpiz va apelsin konsentratlari;
- qadoqlash va markalash materiallari.
Eslatib o‘tamiz, avvalgi analogik tashkilot Oziq-ovqat sanoati korxonalari uyushmasi, 2016-yildan esa “O‘zbekoziqovqatxolding” deb nomlanardi. U 2019-yilda prezident qarori bilan tugatilgan. Unga avval”O‘zavtosanoat”da ishlagan, keyinchalik Rossiyada bankrot deb e’lon qilingan Tohirjon Jalilov rahbarlik qilgan.
Moliyachi Otabek Bakirovning yozishicha, o‘shanda “oziq-ovqat vazirligi”ning tugatilishi sabablaridan biri sifatida haddan tashqari byurokratik to‘siqlar va bir-birini takrorlovchi vakolatlar soha rivojiga to‘sqinlik qilayotgani keltirilgan.
“Yangi uyushmaga a’zolik ixtiyoriy ekan, deyishga ham shoshilmang. Chunki uyushma a’zolari uchun qator tovarlarni import qilishda bojxona bojlari bekor qilinishi ko‘zda tutilgan. Bu uyushmaga a’zolikni ixtiyoriylikdan majburiylika o‘tkazadi va, tabiiyki, a’zo bo‘lmagan biznes subyektlar uchun notenglik yaratadi, raqobat muhitini buzadi. Shuningdek, uyushma kiritgan ma’lumotlar asosida Hukumat yog‘-moy mahsulotlari eksportiga vaqtinchalik muddatli cheklovlar joriy qilishi ham mumkin bo‘ladi”, — deya ogohlantirdi u.
Uning fikricha, agar uyushma tashkil etilsa, u ma’muriy resurslar va funksiyalarni oladi va “klassik vazirlik”ka aylanadi.
Mutaxassis hujjat yangi to‘siq va cheklovlar keltirib chiqaradi, uni amalga oshirish esa byurokratiya va korrupsiyaning kuchayishiga olib keladi, deb hisoblaydi va bunday qaror qabul qilinishiga qarshi chiqdi.
