Франциянинг Аlstom компанияси (темирйўл транспорти, жумладан, трамвайлар ишлаб чиқариш бўйича жаҳон етакчиларидан бири) Африка, Яқин Шарқ ва Марказий Осиё минтақалари учун савдо ва маркетинг бўйича вице-президенти Саша Парне 2 май куни Тошкентда бўлиб ўтган инвестиция форуми доирасида «Газета.uz»нинг пойтахтда трамвай линияларини қуриш режалари ҳақидаги саволларига жавоб берди.
Форум доирасидаги учрашувлардан бирида Alstom компаниясининг яна бир вакили Тошкентга трамвайни қайтариш режалаштирилганини, бироқ «бугунги кунда бу жуда қиммат ғоя экани, чунки коммуникацияларни ўзгартиришга тўғри келишини» айтди.
Саша Парне шаҳарнинг марказий қисмларидаги трамвай линиялари «муҳим инфратузилма нуқталари» эканини тасдиқлаб, қурилиш ишлари сабабли кўплаб коммунал, электр тармоқлари, канализация қувурларида узилиш бўлиши мумкинлигини таъкидлади.
«Линияларни ётқизишда имкон қадар инсонларнинг мобиллигига бўлган талабни қондиришга ҳаракат қилишимиз ва шу билан бирга муҳандислик тармоқларига имкон қадар шикаст етказмаслигимиз учун баъзи ўрганишлар талаб этилади», — деди у.
Ҳар бир шаҳар турлича тузилган, шунинг учун трамвай линияларини лойиҳалаш ва қуришда коммуникацияларнинг жойлашишини ҳисобга олиш керак.
Аlstom вице-президенти трамвай йўлларини эски маршрутлар бўйлаб тиклашни яхши вариантлардан бири деб ҳисоблайди. «Чунки [трамвай линиялари] борлигидан бери у ерга ҳеч нарса қурилмаган бўлса, коридорга кириш мумкинлиги аниқ. Аммо сиз талабни ҳам ҳисобга олишингиз ва мобилликни энг керакли жойда белгилашингиз керак», — деди у.
Пойтахт ҳокимияти ва Транспорт вазирлиги Франция компаниясига трамвай линиясини қуришнинг устувор йўналиши Янги Тошкент эканини маълум қилди, деди Саша Парне.
«Ҳозирда, биз билганимиздек, Янги Тошкент ҳақиқатан ҳам келажак учун муҳим устувор йўналишдир. Ўйлайманки, Тошкент ва Янги Тошкент ўртасидаги алоқа жуда устувор вазифага айланиб бормоқда. Исталган муваффақиятга эришиш учун ушбу лойиҳани режалаштириб, замонавий ва кам углеродли технологиялардан фойдаланган ҳолда бинолар қуриш, тирбандликни келтириб чиқарувчи, атроф-муҳитни ифлослантирувчи автомобиллар ўрнига яшил транспортлар афзалроқдир», — деди у.
Аlstom вакили 2030 йилга бориб Ўзбекистоннинг бир қатор давлат органлари Янги Тошкентга кўчиб ўтишни режалаштираётганини эслатди.
Компания ҳозирги Тошкент ичида трамвай линиясини қуриш лойиҳасини амалга оширишни режалаштиряптими, деган саволга Саша Парне, расмийларга кўра, пойтахт ва янги Тошкент ўртасида замонавий транспорт алоқаларини ўрнатиш устувор вазифа эканини такрорлади.
«Демак, бу — устувор вазифа. Ва биз бу талабларга амал қиламиз. Аммо технология мослашувчан ва у ҳамма жойда, жумладан, шаҳар марказида ҳам жорий этилиши мумкин», — деди у.
Франциялик мутахассис бундай лойиҳаларни амалга оширишнинг икки йўли ҳақида гапирди.
«Биринчи усул — комплекс ёндашув бўлиб, унда тизимнинг ҳар бир элементи пакетлар бўйича сотиб олинади, сўнгра улар янги интеграциялашган линияга бирлаштирилади. Иккинчи йўл — пудратчини „под ключ“ тизими асосида қурилишга жалб қилиш. Бунда пудратчи барча зарур элементларнинг, жумладан, рельслар, поездлар, энергия тизимлари, сигнализация, чипталар интеграцияси ва охирги дизайнигача жавобгар бўлади. Ҳар куни ўз вақтида ва бахтсиз ҳодисаларсиз келадиган, хавфсиз ва ишончли тизимга эга бўлиш ҳамда интерфейсда бир-бири билан тўғри алоқа қилиш учун [тармоқни] бир тизимга бирлаштириш зарур бўлган кўплаб жиҳатларни ҳисобга олиш керак», — деди у.
Саша Парненинг таъкидлашича, трамвай ҳаракатининг турли элементларини бирлаштириш лойиҳанинг муҳим ва қимматли қисмидир, бу интеграцияни тезкорлик билан амалга ошира оладиган тажрибали мутахассислар иштирокида қурилиш вақтини камайтириш имконини беради.
Бўлажак лойиҳаларнинг тахминий қиймати ҳақида гапираркан, Аlstom вице-президенти аниқ нархни айта олмаслиги, чунки у шаҳарнинг тузилиши ва дизайнига қараб ўзгариши мумкинлигини билдирди, бироқ гап шартли равишда юз миллионлаб долларлар ҳақида кетаётганини қўшимча қилди.
Аlstom вице-президенти трамвайни Тошкентга қайтариш учун ҳудудда транспорт тадқиқоти ўтказилиши кераклиги, бу одамлар ва товарлар ҳаракатидаги эҳтиёжни аниқлашга ёрдам беришини айтди.
«Ўзингиз аниқлаб олишингиз керак: шаҳарнинг мақсади нима? Шовқин, ифлосланиш, углерод чиқиндилари ва нархни ҳисобга олган ҳолда эҳтиёжларни қондириш учун мобиллик нуқтаи назаридан нимага эришмоқчисиз? Катта тасаввурга эга бўлганингиздан сўнг сиз анъанавий автомобиллар ва юк машиналаридан воз кечишни ва узоқ муддатда атроф-муҳитга янада хавфсизроқ бўладиган ва аҳоли саломатлигига камроқ салбий таъсир кўрсатадиган, ифлосланиш ва иқлим ўзгариши шароитида камроқ карбонат ангидрид чиқиндилари чиқарадиган жамоат транспортидан фойдаланишни хоҳлаётганингизни айтишингиз мумкин… Темирйўл транспорти мобилликнинг энг экологик тоза шаклидир», — деди у.
Шаҳардаги барқарор мобиллик даражасини баҳолаш учун Саша Парне аҳоли жон бошига метро узунлигини ўлчашни таклиф қилди. Масалан, 3,5 млн нафар аҳолига эга, метро узунлиги 70−80 км бўлган Дубайда бу кўрсаткич ҳар 1 млн кишига 20 км ни ташкил этади.
«Тошкентда ҳам, менимча, 20 км. Токио, Париж, Лондон каби транспорт тизими 100−150 йил давомида ривожланган шаҳарларга назар ташласангиз, бу кўрсаткич минтақада 100−150 км. Бу ўз тараққиёти билан шу каби кўрсаткичларга эриша оладиган Тошкентдек шаҳарларда қандай имкониятлар борлигини кўрсатиб турибди», — деди мутахассис.
Ўзбекистоннинг бошқа шаҳарларига трамвай керакми, деган саволга Саша Парне мамлакатнинг бошқа ҳудудларида транспорт бўйича тадқиқотлар ўтказмаганини, бироқ Европа тажрибаси агар аҳоли сони 200 минг кишидан ошса, трамвай линиялари муҳимлигини кўрсатишини таъкидлади. «Жамоат транспортининг катта афзалликларини кўриш учун шаҳар аҳолиси 1−2 миллион киши бўлиши шарт эмас», — деди у.
Мавзу тарихи
2022 йил ноябрь ойида Шавкат Мирзиёев Парижга ташрифи чоғида Ўзбекистон ва Alstom ўртасида Тошкентда трамвай тизимини қуриш лойиҳаси бўйича йўл харитаси имзоланганди. Ўшанда 9,1 км узунликдаги линияларнинг нархи 167,4 млн еврога баҳоланган.
Тошкент шаҳри транспорт бошқармасининг собиқ раҳбари Анвар Жўраев 2022 йил ёзида иккита трамвай йўналиши — ТТЗ ва Ипподромдан Шимолий вокзалгача бўлган йўналишлар бўйича таклифлар тайёрланганини маълум қилган.
2023 йил январь ойида Тошкент шаҳрининг ўша пайтдаги ҳокими Жаҳонгир Ортиқхўжаев инфратузилма, шаҳарсозлик, жамоат транспорти ва маҳаллийлаштириш соҳаларида 1 млрд евролик узоқ муддатли дастур бўйича «йўл харитаси»ни тасдиқлади. Ҳужжатда трамвай линиясининг техник-иқтисодий асослари ва трамвай вагонлари учун бутловчи қисмларни маҳаллийлаштириш дастурини ишлаб чиқиш топширилган.
Ўтган йилнинг апрель ойида Транспорт вазирлиги раҳбари Илҳом Махкамов мутахассислар томонидан «эски» ва Янги Тошкентни боғлайдиган трамвай линиясини қуриш бўйича ишларни бошлаш таклиф қилинаётганини таъкидлаган. «Агар ҳозир шаҳар ичида трамвай қуришни бошласак, тирбандликларга ҳам дуч келамиз, дейишяпти. Трамвай ишга туширилгандан кейин эмас, балки қурилиш вақтида. Бу жуда узоқ вақт талаб этади», — деганди у.
Жорий йилнинг март ойи охирида вазир трамвайни «Тошкент учун ўта зарур инфратузилма» деб атаган ҳолда йўналишларни ривожлантириш бўйича ишлар давом этаётганини маълум қилган.
