Газ ва пропан печкаларидан фойдаланадиган одамлар ҳар куни хавфли миқдордаги азот диоксидини (NO2) ютади. Бу болаларда астма ва бошқа нафас олиш касалликларини келтириб чиқариши, шунингдек, эрта ўлимга олиб келиши мумкин. Бу ҳақда Стенфорд университети (АҚШ) янгиликлар портали Science Advances журналида чоп этилган тадқиқотга таяниб ёзмоқда.
Тадқиқотчиларнинг ҳисоб-китобларига кўра, газ плиталаридаги ифлослантирувчи моддаларни нафас олиш болалар астмасининг 200 мингта ҳолатига сабаб бўлиши мумкин, уларнинг чорак қисми NO2 билан боғлиқ.
Бундан ташқари, газ плиталари бўлган Америка уй хўжаликларида NO2`нинг узоқ муддатли таъсири ҳар йили 19 минг нафар катталар ўлимига сабаб бўлиши мумкин — бу ўлимнинг 40 фоизи пассив чекиш (ўзга чеккан сигарет тутунини ҳидлаш) билан боғлиқ.
NO2 концентрацияси даражасини баҳолаш учун олимлар 100 дан ортиқ турли ўлчам, схема ва шамоллатиш усулларига эга уйларда махсус сенсорлар ўрнатди. Азот диоксиди миқдори плиталарни ишлатишдан олдин, ишлатиш пайтида ва ундан кейин ўлчанди. Натижалар шуни кўрсатдики, газ ёки пропан плитадан мунтазам фойдаланиш NO2 таъсирини Жаҳон соғлиқни сақлаш ташкилоти томонидан хавфли деб ҳисобланган даражаларгача оширади.
«Мен ётоқхонадаги ифлослантирувчи моддалар концентрацияси газ плитасидан фойдалангандан кейин бир соат ичида саломатлик меъёрларидан ошиб кетишини ва плита ўчирилгандан кейин бир неча соат давом этишини кутмаган эдим», — деди Стенфорд университети Барқарорлик ва тадқиқот мактаби профессори ва тадқиқот муаллифи Роб Жексон.
Тадқиқотга кўра, ҳатто каттароқ уйларда ҳам азот диоксиди концентрацияси одатда мўри бўлишига қарамай, носоғлом даражага кўтарилган. Шу билан бирга, кичикроқ яшаш жойларида яшовчи одамлар NO2`га кўпроқ дучор бўлади, дейди олимлар.
Уйнинг катталиги аҳамиятга эга бўлгани сабабли тадқиқотчилар плиталарнинг кимёвий моддалари ва ижтимоий мақомда ҳам фарқларни аниқлади. NO2`нинг таъсири Америка ҳиндулари ва Алясканинг туб аҳолиси орасида 60 фоиз, қора танлилар ва испанлар орасида 20 фоиз юқори бўлган.
Тадқиқотчиларнинг таъкидлашича, озиқ-овқатнинг ўзи электр плиталар каби пишириш вақтида азот диоксидини кам ишлаб чиқаради ёки умуман ишлаб чиқармайди. «Электр плиталари азот диоксиди ёки бензол чиқармайди. Агар сизда газ ёки пропан плитаси бўлса, шамоллатиш орқали ифлослантирувчи моддаларга таъсир қилишни камайтиришингиз керак», — деди Жексон.
- АҚШда газ плиталарининг хавфлилиги ҳақидаги мунозаралар бир неча йиллардан бери давом этмоқда. 2023 йил январь ойида АҚШ истеъмол маҳсулотлари хавфсизлиги комиссияси инсон саломатлигига салбий таъсир кўрсатаётгани сабабли мамлакатда бундай плиталарни тақиқлаш масаласи кўриб чиқилаётганини маълум қилганди. Бу, жумладан, президент даражасидаги қизғин сиёсий мунозараларга сабаб бўлган. Бир йил ўтгач, АҚШ Энергетика вазирлиги газ плиталари ва печлар учун энергия самарадорлигининг янги стандартларини тасдиқлаган. Ташкилот, шунингдек, бозордаги газ плиталарининг катта қисми — 97 фоизи аллақачон стандартларга жавоб беришига ишонтирганди.
- Газ плиталари АҚШда машҳур қурилма: 2020 йилда ҳар беш хонадондан иккитасида газ плитаси ёки печ мавжуд бўлган.
