Биринчи чоракда субсидия маблағларининг 85 фоизи газ сотиб олиш ва сотиш ўртасидаги фарқни қоплаш учун ишлатилган. Бу ҳақда Иқтисодиёт ва молия вазирлигининг давлат бюджети ва давлат мақсадли жамғармаларининг 2024 йил январь-март ойларидаги ижроси тўғрисидаги ҳисоботида айтилади.
2023 йилда табиий газнинг ўртача харид баҳоси (бозор баҳоси бўйича) ва ички бозорда (тартибга солинадиган тарифлар бўйича) сотилиши ўртасидаги фарқларни қоплаш учун давлат бюджетидан 17,99 триллион сўм (дастлаб 12,4 триллион сўм кўзда тутилган бўлса-да) ажратилган. Хусусан, Ўзбекистон хорижий компаниялар билан қўшма лойиҳалар асосида ички бозор учун экспортга мўлжалланган газни экспорт нархларида харид қилган. Шу сабабли «Ўзтрансгаз» Корея компанияларидан 1 миллиард доллар қарз бўлган, 2019 йилда «Лукойл»дан 600 миллион доллар қарздорлик ҳақида хабар берилганди.
Аввалроқ бу каби қарзлар қандай шаклланаётганини ҳақида ёзган эдик.
2024 йилда 1 майдан бошлаб газ тарифларининг ошиши ҳисобига субсидиялар миқдорини 9,5 триллион сўмгача камайтириш режалаштирилган эди.
Ҳисоботдан маълум бўлишича, 8,06 триллион сўм ёки бутун йил учун режалаштирилган ҳажмнинг 84,8 фоизи аллақачон ўзлаштирилган.
Тарифлар оширилгандан сўнг «Газета.uz» энергетика вазири Жўрабек Мирзамаҳмудовдан янги тарифлар харажатларнинг қайси қисмини қоплаши ва энергия ресурсларига давлат бюджетидан ажратиладиган субсидиялар қачон тўхтатилиши ҳақида сўраганди. Энергетика вазирлиги раҳбари аниқ сана ва рақамларни келтирмаган.
«Биз икки йўналишда ишлаяпмиз. Ҳа, тарифларни ошириш харажатларнинг бир қисмини қоплайди, аммо харажатларимизни оптималлаштириш керак, бу бўйича бизда аниқ мақсадли параметрлар бор, бу иккинчи вазифа. Ушбу икки параметр орқали қандай қилиб мувозанатга эришишимиз мумкинлигини кўриб чиқяпмиз», — деб жавоб берганди у.
Аввалги йилларда ҳукумат давлат харажатлари чегарасидан чиқиб кетган ва парламент орқали лимитни кенгайтирган эди.
Биринчи чоракда Ўзбекистонда газ қазиб олиш 5,9 фоизга камайди, шунинг учун ҳам кўк ёқилғи импорти кескин ошди. Газдан акциз тушумлари 1,36 триллион сўмдан 1,08 триллион сўмга тушди.
2024 йилнинг дастлабки уч ойида Ўзбекистонга газ импорти 360 миллион доллардан ошди (март ойида — 152,9 миллион доллар), бу ўтган йилнинг шу даврига нисбатан 2,4 баробар кўп.
«Газета.uz» аввалроқ Ўзбекистон катта газ захираларига қарамай, газнинг соф импортчисига айланиб қолганининг омилларини таҳлил қилган эди.
2023 йил 7 октябрдан Ўзбекистон Қозоғистон ҳудуди орқали Россиядан газ импорт қила бошлаган. Шимолдан газ импортини ошириш учун магистрал газ тизимини модернизация қилишга 500 миллион доллар инвестиция киритиш режалаштирилаётгани маълум қилинганди.
