7 июнь куни Ўзбекистонда 24 ёшли йигит ноткоин сотгани учун 10 суткага қамалганди. Мазкур суд ҳукми билан танишиб чиққач, «Газетa.uz» мамлакатда криптоактивлар айланмаси соҳасидаги регулятор ҳисобланган Истиқболли лойиҳалар миллий агентлигига сўров билан мурожаат қилди. Агентлик ўзбекистонликлар ноткоин ва бошқа криптоактивлар билан қандай қилиб қонуний савдо қилиши мумкинлиги бўйича саволга жавоб берди.
Ноткоин билан қандай қилиб қонуний савдо қилиш мумкин?
«Ноткоин ҳозирга келиб оммалашмаяпти. Ўз вақтида у ҳам Hamster Kombat каби Telegram мессенжеридаги ўйин ҳисобланар эди. У вақтда ҳали блокчейни бўлмагани сабабли криптоактив турига кирмаган эди. Кейинчалик бу ўйин одамлар орасида оммалашгач, унинг ташкилотчилари томонидан сўровнома ўтказилиб, одамлар тўплаган ҳисоб бирликлари 1000 га бўлиниб, шундан чиққан қийматда TON блокчейнида ноткоин криптоактиви чиқарилиб, катта криптобиржаларга жойлаштирилган», — дея қайд этди ИЛМА мутахассиси.
Hamster Kombat бир неча ой олдин Telegram`да пайдо бўлган кликер ўйин ҳисобланади. Фойдаланувчилар экрандаги оғмахон устига босиш орқали тангалар тўпламоқда ва бу виртуал тангалар кун келиб биржага жойлаштирилиши ва уларни ҳақиқий пулга айлантириш имкони бўлишига умид қилмоқда. Ўйинни ўйнаш бепул, у тўғридан-тўғри мессенжер ичида ишлайди. Айни вақтда уни бутун дунё бўйлаб 10 миллионлаб одам ўйнамоқда. Бироқ унинг яратувчилари ҳақида ҳеч нарса маълум эмас.
Ноткоин криптоактиви биржага чиқарилганидан кейин одамлар ўз ҳамёнида мавжуд бўлган ноткоинни фиат пулларга (оддий пуллар — сўм, доллар) айлантирмоқчи. Бу жараёнда эса қонуний жиҳатдан муаммолар пайдо бўлмоқда.
ИЛМАнинг қайд этишича, Ўзбекистон қонунчилиги бўйича фуқаролар 2023 йил 1 январдан бошлаб фақат лицензияга эга бўлган миллий хизмат провайдерлари орқали криптоактив олди-сотдисини амалга ошириш ҳуқуқига эга. Қоидалар нафақат ноткоинга, балки барча криптоактивларга тегишли. Қонунчилик билан берилаётган жавобгарлик чоралари, умуман, криптоактивлар ноқонуний айланмасининг олдини олишга қаратилган саналади.
Айни вақтда Ўзбекистонда лицензия билан фаолият юритаётган криптобиржаларнинг биронтасининг савдо саватида ноткоин мавжуд эмас. Яъни мамлакатда бу криптоактив билан қонуний савдо қилиш ҳозирча имконсиз.
«Ноткоин билан савдо қилишнинг қонуний усулига келсак, бизда хизмат провайдерларига ўрнатилган тартибда таклиф билан чиқиш ҳуқуқимиз бор. Лекин улар ҳам тадбиркорлик субъектлари ҳисобланади, биздан лицензия олишгани билан уларга „мана бу криптоактивни биржангга чиқар“ дейишга ҳақимиз йўқ. Бу нарсани тадбиркорлик субъектларининг ўзи бозорни ўрганиш асосида амалга ошириши керак», — дея қайд этди агентлик мутахассиси.
У, шунингдек, ташкилот ҳозирда фуқароларнинг янги чиққан, оммалашаётган криптоактивлар билан ҳам савдо қилиш имконига эга бўлиши устида ишланаётганини маълум қилди.
«Биз ҳам ҳозир бозорда юз бераётган жараёнларни кўриб, билиб турибмиз. Шундан келиб чиқиб, хизмат провайдерларига ўз савдо саватларига янги чиққан, оммалашаётган криптоактивларни ҳам қўшиш бўйича таклиф берганмиз. Фуқароларимизга бу криптоактивлар бўйича ҳам қонуний савдо қила олиш имкониятини яратиш ниятимиз бор. Бу бўйича ишлар амалга оширилмоқда. Лекин жараён қанча вақт олиши бўйича ҳеч нарса дея олмаймиз», — дея таъкидлади агентлик вакили.
Эслатиб ўтамиз, 2024 йил 14 майдан 13 июнгача бўлган оралиқда Ўзбекистонда криптоактивлар айланмаси соҳасидаги қонунчиликни бузган камида 12 нафар шахс жавобгарликка тортилган. Улар, асосан, Ўзбекистонда лицензияга эга бўлмаган чет эл онлайн биржалари орқали криптовалюта айланмаси билан шуғулланган.
