30 июнь куни Францияда парламент сайловларининг биринчи босқичи бўлиб ўтди. Овоз бериш натижаларига кўра, ўта ўнгчи «Миллий бирлашув» партияси ва унинг иттифоқчилари 29,25 фоиз овоз тўплаб, етакчилик қилмоқда, дейилади мамлакат Ички ишлар вазирлиги сайтида. Бу ўта ўнглар учун тарихий рекорд ҳисобланади.
Парламентга «Миллий бирлашув»дан 37 депутат, жумладан, партия раҳбари Марин Ле Пен кирди.
Иккинчи ўринда — 27,99 фоиз овоз билан «Янги халқ фронти» (32 депутат) чап блоки, амалдаги президент Эммануэль Макроннинг марказчи коалицияси 20,04 фоиз (икки депутат) овоз билан учинчи ўринда.
Биринчи турда жами 76 нафар депутат сайланди.
Сўнгги маълумотларга кўра, сайловчиларнинг фаоллиги 66,71 фоизга етди ва 2002 йилдан буён бу турдаги сайловлар бўйича рекордга айланди, деб ёзмоқда Le Parisien.
«Демократия ўз сўзини айтди ва французлар „Миллий бирлашув“ ва унинг иттифоқчиларини биринчи ўринга қўйиб, Макрон лагерини амалда йўқ қилди», — деди Марин Ле Пен ўз тарафдорларига қарата.
Биринчи тур натижалари эълон қилингандан сўнг, Франциянинг йирик шаҳарларида, жумладан, Париж ва Лионда сўл партиялар тарафдорларининг норозилик намойишлари бўлиб ўтди.
Сайловлар ҳақида
Президент Эммануэль Макрон 9 июнь куни Францияда бўлиб ўтган Европарламент сайловларида «Миллий бирлашув» ғалаба қозонганидан кейин Миллий ассамблея (парламент қуйи палатаси) тарқатиб юборилгани ва муддатидан олдин сайловлар ўтказилишини эълон қилганди.
Овоз бериш икки босқичда бўлиб ўтади: 30 июнь ва 7 июлда. Сайловнинг иккинчи босқичида яна 501 ўрин ажратилади. Келиб чиқадики, парламентда кўпчиликни ташкил қилмоқчи бўлган партияга 289 ўрин керак.
Анъанага кўра, Франция президенти бош вазирни Миллий ассамблеядаги энг йирик парламент гуруҳидан тайинлайди. Макроннинг ўзи бу сайловлар натижасидан қатъи назар, 2027 йилда мандати тугагунига қадар ҳокимиятда қолади.
Нега Макрон муддатидан олдин сайловлар ўтказилишини эълон қилди?
Макроннинг Миллий ассамблеяда муддатидан олдин сайлов ўтказиш ҳақидаги қарори ҳатто ўзининг «Уйғониш» (Renaissance) партияси аъзоларини ҳам ҳайратда қолдирди, деб ёзди The Economist.
Охирги марта Франция президенти парламентни 1997 йилда тарқатиб юборган эди — ўша пайтдаги давлат раҳбари Жак Ширак оммавий иш ташлашлар ва норозиликлар туфайли заифлашган кўпчиликни шу тариқа мустаҳкамлашга умид қилган эди. Бунинг ўрнига мухолифат социалистлари ҳокимиятга келди ва Ширак беш йил давомида ноқулай «ҳамкорликка» дош беришга мажбур бўлди, деб ёзади нашр.
Афтидан, The Economist`нинг ёзишича, Макроннинг ҳисоб-китобига кўра, у қайсидир вақтда у ёки бу тарзда янги парламент сайловларини ўтказиш бўйича сиёсий талабга дуч келади. У ҳозирда қонунларни қабул қилишда қийналаётган ва кўпинча қонун лойиҳаларини тўғридан-тўғри овоз беришсиз қабул қилиш имконини берувчи конституциявий қоидага мурожаат қилаётган озчилик ҳукуматини бошқаради. Макрон, шунингдек, сайлов сайловчиларга солиқлар, иммиграция ва энергия бўйича популистик риторикага эга «Миллий бирлашув»нинг ҳақиқий рангларини кўришга ёрдам беради, деган умидда.
Агар «Миллий бирлашув» кўпчиликни қўлга киритса, Макроннинг ҳисоб-китобларига кўра, унинг иккинчи кутилмаси ишлаши мумкин. Хукумат ўта ўнглар назорати остида бўлса, сайловчилар партиянинг лаёқатсизлигини кўради ва унинг вакиллари, жумладан, Марин Ле Пен 2027 йилги президентлик сайловларида ғалаба қозониш имкониятини йўқотиши мумкин.
«Миллий бирлашув» сайловларда ғалаба қозонса нима бўлади?
Ipsos сўров институти таҳлилига кўра, ўта ўнглар Франция парламентида 230 дан 280 тагача ўринга эга бўлиши мумкин. Мутлақ кўпчилик чегараси 289 ўрин бўлгани учун ўта ўнглар бош вазир сифатида «Миллий бирлашув»нинг 28 ёшли етакчиси Жордан Барделла билан ҳукумат тузиш имкониятига эга бўлади.
Барделла ўзининг ёрқин табассуми ва «мукаммал сайқаллангани» билан TikTok юлдузига айланди, унинг 1,6 миллион кузатувчиси бор, деб ёзади Politico. У Франциянинг Le Journal du Dimanche ҳафталик нашри томонидан тузилган Франциядаги энг машҳур 50 нафар шахс рўйхатига киритилган ягона сиёсатчи бўлди.
Ле Пен Барделлани сайловчилар узоқ вақтдан бери партия асосчиси, унинг отаси Жан-Мари Ле Пен билан боғлаб келадиган «Миллий бирлашув» обрўсини оширишга қаратилган саъй-ҳаракатлари туфайли неъмат деб атади. Унинг даврида партия антисемитистик, антиисломий, ирқчи ва демократия учун хавфли деб қабул қилинган.
Барделла ва Ле Пен. Фото: Jordan Bardella / X.
Бироқ баъзилар Барделланинг медиа муваффақияти қизғин тайёргарлик натижаси, деб таъкидламоқда. «Миллий бирлашув» коммуникация бўлими собиқ раҳбари Паскаль Юмо сиёсатчини шундай таърифлади: «У [шахсият] чуқурлиги бўйича қўғирчоқ, жуда чекланган одам эди».
«Биз унинг ёқимлилиги, бугун сиз кўриб турган иштиёқи устида ойлар давомида ишлашга мажбур бўлганмиз», — деди Юмо ва ҳатто Барделланинг ёрқин табассуми ва саломлашиши ҳам машаққатли машғулотлар натижаси эканини қўшимча қилди.
Барделла ва Ле Пен «Миллий бирлашув» имиджини ўзгартириш учун кўп меҳнат қилди, дея қайд этади Politico. Аммо бу ўзгаришлар асосан косметик, дейди танқидчилар. Париждаги Fondation Jean Jaurès таҳлил маркази мутахассиси Жан-Ив Камюнинг сўзларига кўра, партия антисемитизм каби энг «токсик» хусусиятларидан халос бўлганига қарамай, унинг дастури ҳали ҳам Францияда энг радикали бўлиб қолмоқда.
Бундан ташқари, нашрнинг қайд этишича, Барделла учун энг катта муаммо Ле Пеннинг ўзи билан рақобат бўлиши мумкин. Яқинда ўтказилган сўровлар сайловчилар Ле Пендан кўра Барделлани афзал кўришини кўрсатди: «Миллий бирлашув» тарафдорларининг 52 фоизи эркакка, 43 фоизи аёлга овоз берган бўларди. Ле Пен иттифоқчиларининг фикрича, Барделла ўзининг сиёсий капиталида қарздор бўлган ва партияни темир мушт билан бошқаришда давом этаётган Ле Пен билан курашда ютқазиши мумкин.
