Ўзбекистон Либерал-демократик партиясидан Олий Мажлис Қонунчилик палатасига депутат Дониёр Ғаниев собиқ депутат Расул Кушербаев билан бўлиб ўтган подкастда истеъмолчилар учун энергия нархининг шаффофлиги ҳақида гапирди.
2024 йилгача аҳоли учун газ ва электр энергияси тарифлари 2019 йил август ойида оширилган эди. Жорий йилнинг 16 апрелида Вазирлар Маҳкамасининг 1 майдан энергия нархларини ошириш, шунингдек, ижтимоий нормаларни жорий этиш тўғрисидаги қарори қабул қилинди.
2024 йил апрель ҳолатига кўра, электр энергияси нархи 1 кВт/соат учун 1000 сўмга яқин, газники — кубометри учун 2000 сўм атрофида. У корхоналарнинг операцион харажатларини, шу жумладан, инвестиция лойиҳалари ва кредит тўловларини ўз ичига олади. 2023 йил сентябрь ойида Энергетика вазирлиги 1 кВт/соат электр энергияси таннархи 970 сўм (2022 йил майидан +21,2 фоиз), газнинг бир кубометри эса 1890 сўм (+35 фоиз) экани ҳақида хабар берган эди.
«Хавотир шундаки, бизнинг қилган ислоҳотимиз (биринчи босқичда тарифларни ошириш — таҳр.) битта қадам бўлиб, 2−3 йилдан кейин яна ўзининг [таъсирини] йўқотади. Нимага десангиз, ҳозир биз [нархларни] таннархга гўёки олиб келяпмиз, лекин 2−3 йилда ҳозирги, энергияда шаффофлик йўқ тизим билан ким кафолат беради таннархлар яна икки баробар ошиб кетмаслигига?» — деди Дониёр Ғаниев.
Ҳукумат электр энергиясининг нархи ҳозирда 1 кВт/соат учун 1000 сўмни ташкил этишини даъво қилмоқда, бироқ «биз билмаяпмиз бу токнинг таннархи қаердан ҳисобланаётганини», дейди Ғаниев.
«Яъни газни сотиб олаётган, қазиб олаётган хусусийдан неча пулга оляпти, давлатникидан неча пулга оляпти, қайси кредитларнинг оператив харажатлари ўтирибди бу ерда, қайси йўқотишлар, қайси самарасизлик, ўғриликлар, талон-торожликлар ўтирибди бунинг ичида… буни аниқ билмаяпмиз, шаффоф рақамлар йўқ, афсуски. Улар берган рақамга ишонишга мажбур бўляпмиз», — деди парламентарий.
Унинг сўзларига кўра, ҳукумат «нарх балансини шакллантириш» учун 2030 йилга бориб қайта тикланадиган энергиянинг умумий ишлаб чиқаришдаги улушини 40 фоизга оширишни режалаштирмоқда. Унинг таъкидлашича, газ ва нефтдан ишлаб чиқариладиган электр энергияси қимматлашади, шунинг учун ошган нархни арзон қуёш ва шамол электр энергияси ҳисобига қоплаш режалаштирилган.
2022 йил июнь ойида Расул Кушербаев Ўзбекистон маҳаллий ва хорижий компаниялардан сотиб оладиган газ нархларини маълум қилганди. У хориж корхоналари нархларининг юқорилигидан норозилигини билдириб, бундай ҳолат «ватанидан кўра пулни кўпроқ яхши кўрадиган айрим амалдорларнинг қилмишлари» туфайли юзага келганини таъкидлаганди.
Молиячи Отабек Бакиров аввалроқ харажатлар маълумотларининг ишончлилигига шубҳа билан қараган эди. Унинг сўзларига кўра, агар Энергетика вазирлигининг маълумотлари тўғри бўлса, Ўзбекистон Қирғизистонга газни (2022 йилнинг январь-сентябрь ойларида — 1000 куб метр учун ўртача 150 доллар), худди Афғонистонга электр энергияси (2022 йилда — 1 кВт/соат учун 5 цент) билан бўлганидек, ўз қийматидан паст нархда етказиб берган. Унинг таъкидлашича, электр энергияси ва газ нархининг ошиши фақат тарифларни ошириш билан чекланиб қолмаслиги, балки бутун энергия бозори ислоҳ қилиниши керак.
Аввалроқ Германияда фаолият юритаётган энергетика мутахассиси Равшан Хўжанов Kun.uz мухбирига берган интервьюсида истеъмолчилар якуний нарх қандай шаклланаётгани ва давлат компаниялари уларни ишлаб чиқариш ва етказиб беришда қандай фойда қўйишини кўришлари учун давлатни энергия ресурсларининг бутун таннарх занжирини ошкор қилишга чақирган эди. Маълумотлар яширин ва ноаниқ бўлса, жамоатчилик бунга шубҳа билан қарайди, деганди у.
