S&P Global Ratings халқаро рейтинг агентлиги илк бор Навоий кон-металлургия комбинатига кредит рейтингини берди. Ўзбекистондаги энг йирик корхона Ўзбекистоннинг суверен рейтингига мос келадиган «барқарор» прогнози билан «BB-» рейтингини олди.
S&P таҳлилчилари корхонанинг ўз кредит портфелини «bb+» даражасида баҳоладилар, аммо корхона тўлиқ давлатга қарашли экани, директорлар кенгашида кучли вакиллик мавжудлиги ва компания ҳукумат учун энг катта даромад манбаи ҳисобланиши сабабли ҳукуматнинг мумкин бўлган салбий аралашуви хавфини қайд этди.
2023 йилда НКМК 2,9 миллион трой унция (90,2 тонна) билан олтин қазиб олиш бўйича дунёда тўртинчи ўринни эгаллади. 2024 йилда ишлаб чиқаришни 3,1 миллион трой унциясига (96,4 тонна), 2030 йилга келиб эса 3,5 миллион трой унциясига (108,8 тонна) етказиш режалаштирилган.
НКМКда қайта ишланган олтиннинг таннархи бир унция учун 745 долларни ташкил этади (жаҳон бозорларида қимматбаҳо металл 2360 доллардан юқори нархда сотилади). Бу дунёдаги энг паст кўрсаткичлардан бири (комбинат вакилига кўра — энг пасти) ҳисобланади.
Бундай паст харажатлар арзон ишчи кучи, асосан очиқ усулда қазиб олиш, юқори сифатли руда, ривожланган ишлаб чиқариш базаси ва транспорт ҳамда таъмирлаш инфратузилмаси (шу жумладан темир йўллар) билан боғлиқ.
Компаниянинг минерал ресурслари тахминан 148 миллион унция (4600 тонна) деб баҳоланмоқда, бу эса унга узоқ йиллар давомида дунёдаги энг йирик олтин қазиб олувчилар қаторида қолиш имконини беради. Шу билан бирга, ишлаб чиқаришнинг 60 фоизи энг йирик Мурунтов-Мютенбей конига (дунёдаги энг йирикларидан бири) тўғри келади, аммо у ердаги ҳар қандай йирик авария заводнинг иш натижалари ва пул оқимига сезиларли таъсир кўрсатиши мумкин.
Ҳозирги вақтда қулай олтин нархлари муҳитини ҳисобга олган ҳолда, НКМК келгуси йилларда кучли операцион ва молиявий натижаларни кўрсатади: S&P томонидан тузатилган EBITDA (фоизлар, солиқлар, амортизация ва амортизациядан олдинги даромад) 2023 йилдаги 3,3 миллиардга нисбатан 2024 йилда 3,9−4 миллиард долларга етади.
Бу, асосан, агентликнинг олтиннинг ўртача нархи 2024 йилда бир унция учун 1944 доллардан 2023 йилда 2150 долларни ташкил этишини кутиши билан боғлиқ. Таҳлилчилар олтин нархи 2025 йилда рекорд даражадан 2000 долларгача, 2026 йилда ва ундан кейин эса 1700 долларгача пасайишини кутишмоқда, бу эса EBITDA’ни 2025 йилда 3,5 миллиард доллардан 3,6 миллиард долларгача ва 2026 йилда 2,6−2,7 миллиард долларга тушириши мумкин.
Шунга қарамай, компания йилига 450−550 миллион АҚШ доллари миқдоридаги нисбатан оддий капитал харажатларини қулай тарзда молиялаштира олади, бу эса ишлаб чиқаришнинг узлуксиз органик ўсишини таъминлаши керак.
НКМК давлат бюджетининг энг йирик даромад манбаи ҳисобланади — 2023 йилда барча даромадларнинг 16,7 фоизи роялти, даромад солиғи ва дивидендлардан тушган. Компания ўз даромадининг 100 фоиздан ортиғини давлат вакили бўлган акциядорга тақсимлайди (масалан, 2022 йилдаги Олмалиқ КМК мисолида бўлгани каби давлатга молиявий ёрдам кўрсатиш орқали).
Шу билан бирга, компаниянинг ўз нақд пул захираси бор-йўғи 2 миллион долларга баҳоланмоқда — «бу шундай ҳажмдаги компания учун жуда кам миқдор».
«Биз тушунамизки, НКМК тўпланган барча нақд пул маблағларини ҳар ойда дивидендлар сифатида ҳукуматга тўлаб боради, бу эса иш фаолиятида узилишлар юз берганда ликвидлик танқислигига дучор бўлишига олиб келади. Вақт ўтиши билан биз НКМКдан ликвидликни янада оқилона бошқариш ва ғазначиликни бошқариш ҳамда капитал бозорларига кириш тарихини яратишини кутамиз, натижада ликвидлик учун пул оқимига боғлиқлик камаяди», — дейилади ҳисоботда.
Олтинни қазиб олиш катта миқдорда энергия, кимёвий моддалар ва сувдан фойдаланишни ўз ичига олади. НКМКнинг ишлаб чиқариш фондлари Қизилқум чўли ҳудудида жойлашганлигини ҳисобга олсак, сув айниқса нозик масала ҳисобланади.
Ўзбекистоннинг катта қисми, шунингдек, бир қанча қўшни давлатлар фақат иккита дарё — Амударё ва Сирдарё ва уларнинг ирмоқлари сувига боғлиқ. Тез ўсиб бораётган аҳоли, қишлоқ хўжалиги ва саноатнинг интенсив фойдаланиши, катта йўқотишлар ва дарёларни тўйдирадиган музликлар сувни яқин йилларда Ўзбекистонда асосий танқис манбага айлантириши мумкин, дейди S&P.
