Бирлашган Миллатлар Ташкилоти Қорақалпоғистон ҳукумати билан ҳамкорликда минтақадаги долзарб экологик ва саломатлик муаммоларини ҳал қилишга қаратилган иккита янги лойиҳа бошлади, дея хабар қилмоқда ташкилотнинг Ўзбекистондаги ваколатхонаси матбуот хизмати.
Оролбўйи минтақаси учун инсон хавфсизлиги бўйича Кўп шериклик траст фонди (КШТФ) томонидан қўллаб-қувватланадиган лойиҳаларга қуйидагилар киради:
- ЮНИCЕФнинг «Қорақалпоғистон Республикасининг тўртта туманида иқлим ўзгаришига чидамлиликни ошириш ва энг кўп жабрланган жамоаларни хавфсиз сув, канализация, гигиена ва соғлиқни сақлаш хизматлари билан таъминлаш» лойиҳаси;
- БМТ Тараққиёт дастури ва Озиқ-овқат ва қишлоқ хўжалиги ташкилоти (ФАО)нинг «Оролбўйи минтақасидаги аҳолининг экологик муаммоларни ҳаво сифати, ер ва сув ресурсларини бошқаришда инновацион ёндашувлар орқали ҳал қилиш бўйича билим ва кўникмаларини ошириш» қўшма лойиҳаси.
«Ушбу лойиҳаларнинг ишга туширилиши Оролбўйи олдида турган жиддий экологик ва соғлиқни сақлаш муаммоларини ҳал этиш бўйича биргаликдаги саъй-ҳаракатларимизда муҳим босқич бўлди. Сув ресурсларини бошқариш, соғлиқни сақлаш ва жамиятнинг имкониятларини кенгайтириш бўйича инновацион ечимлар орқали барқарорликни ошириб, биз Қорақалпоғистонда барқарор келажак учун пойдевор қўймоқдамиз», — деди БМТнинг Ўзбекистондаги доимий координатори Сабине Маҳл.
ЮНИCЕФ лойиҳаси Мўйноқ, Қўнғирот, Бўзатов ва Тахтакўпир туманларидаги 15 мингдан ортиқ аҳолининг тоза ичимлик суви ва иқлимга чидамли тиббий хизматлардан фойдаланиш имкониятларини яхшилашга қаратилган.
Шунингдек, у Қорақалпоғистон Соғлиқни сақлаш вазирлиги ва 10 та маҳаллада маълумотлар асосидаги иқлимга чидамли сув, санитария ва гигиена ечимлари мониторинги тизимини мустаҳкамлаш, шунингдек, 5100 дан ортиқ болалар ва ўсмирларни инклюзив иқлимга чидамлилиги бўйича билим билан таъминлашдан иборат.
«Ҳозирги дунёда сув, гигиена, санитария хизматлари, шунингдек, мактаблар ва соғлиқни сақлаш марказлари иқлим ўзгаришига чидамли бўлиши муҳим аҳамият касб этади. ЮНИCЕФ ўнта чекка ҳудудда сув тозалаш иншоотларини реконструкция қилиш ва сув тармоғини қуришга қаратилган ушбу дастур бутун жамиятни қамраб оладиган ёндашувга эга эканлигидан мамнундир», — деди ЮНИCЕФнинг Ўзбекистондаги ваколатхонаси раҳбари Реҳина Кастижио.
БМТТД ва ФАОнинг қўшма лойиҳаси маҳаллий ҳамкорлар ва ҳамжамиятларга экологик хавфсизлик муаммоларини ҳал қилиш учун зарур бўлган билим ва кўникмаларни оширишга қаратилган. У ҳаво, ер ва сувни бошқариш бўйича амалий ечимларни ишлаб чиқиш, жамиятларнинг иқлим ўзгаришига мослашиши ва уни юмшата олишини таъминлайди.
Бундан ташқари, лойиҳа доирасида минтақада сувни тозалаш, ўрмонларни тиклаш ва тупроқни барқарорлаштириш бўйича янги ёндашувларни жорий этишга алоҳида эътибор қаратилади. Ушбу тадбирлар шимолий учта туманнинг — Мўйноқ, Қўнғирот ва Тахтакўпирнинг 376 мингдан ортиқ аҳолисига, айниқса хавфли гуруҳдаги аёлларга тўғридан-тўғри фойда келтириши мумкин.
«Қишлоқ инфратузилмасини яхшилаш ва ёшлар ва аёлларни зарур кўникмалар билан таъминлаш, тоза сувдан фойдаланиш имкониятларини яхшилаш, инновацион бизнес ва барқарор фермерликни қўллаб-қувватлаш орқали биз одамларга гуллаб-яшнаши учун зарур воситаларни берамиз», — деди БМТ Тараққиёт дастурининг Ўзбекистондаги доимий вакили Акико Фужии.
Бундан ташқари, 16 август куни БМТнинг «Инсонга йўналтирилган, иқлим шароитига чидамли бирламчи тиббий ёрдам ва сув, соғлиқни сақлаш муассасалари ва мактабларда санитария ва гигиена амалиёти учун пойдевор қўйиш» қўшма дастури якунланди.
2023 йил январь ойидан буён ушбу дастур Кегейли, Шимбой, Қораўзак, Қўнғирот туманлари ва Нукус шаҳридаги соғлиқни сақлаш ва WASH соҳаларида натижаларга эришди.
Ушбу дастурнинг асосий ютуқлари қаторига бирламчи тиббий-санитария ёрдами модели жорий этилгани киради. 826 нафардан ортиқ тиббиёт ходими ўз малакасини ошириб, 250 мингга яқин кишига хизмат кўрсатди. Дастур, шунингдек, бачадон бўйни саратонини эрта аниқлаш ва даволашда сезиларли ютуқларга эришди, бу 5700 дан ортиқ аёлларга ёрдам берди ва 320 мингдан ортиқ киши учун WASH муассасаларини яхшилашга ёрдам берди.
Қорақалпоғистонда 2020−2024 йилларни қамраб олган бачадон бўйни саратони скрининги лойиҳаси бачадон бўйни саратонини эрта аниқлаш ва даволашни такомиллаштиришга қаратилган эди. 35−55 ёшдаги жами 56 минг нафар аёл синовдан ўтказилди. Лойиҳа 500 дан ортиқ тиббиёт ходимларини ўқиди ва 8 та одам папиллома вируси тест лабораториясини ташкил этди, бу эса диагностика ва даволаш имкониятларини сезиларли даражада оширди. 1023 нафар аёлда бачадон бўйни саратон олди касалликлари аниқлангани ўз вақтида даволашни бошлаш ва ўлимга олиб келадиган касалликнинг ривожланишининг олдини олиш имконини берди.
Кенг қамровли скрининг дастури 2030 йилга бориб 3265 кишининг ҳаётини сақлаб қолиш ва соғлиқни сақлаш харажатларини 29 миллион АҚШ долларига камайтириши мумкинлиги таъкидланди.
БМТнинг қайд этишича, ташаббусларнинг муваффақияти ЮНИCЕФ, ЖССТ, ЮНФПА, Соғлиқни сақлаш вазирлиги, Мактабгача ва мактаб таълими вазирлиги, Давлат тиббий суғурта жамғармаси, Қорақалпоқ давлат университети, Глобал яшил ривожланиш институти каби ҳамкорларнинг кўмаги ва самарасидир.
2018 йил охирида ташкил этилганидан бери Инсон хавфсизлиги бўйича кўп донорлик траст фонди 16 млн доллар миқдоридаги тўққизта қўшма дастурни қўллаб-қувватлади ва 294 мингдан ортиқ киши, жумладан, ёшлар, аёллар ва кексалар учун фойдали бўлди. Бу дастурлар қишлоқни барқарор ривожлантириш, иқлим ўзгаришига мослашиш, қуриган Орол тубида биохилма-хилликни тиклаш, иқтисодий ва озиқ-овқат хавфсизлигини таъминлаш, Қорақалпоғистонда соғлиқни сақлаш тизимини такомиллаштиришга хизмат қилди.
