Ўзбекистон Марказий банки 2024 йилнинг биринчи ярмидаги ипотека кредитлари шарҳида уй-жой нархларининг аҳолининг харид қобилиятига нисбатини тақдим этди.
Қуйидаги жадвалда ҳудудлардаги уй-жой нархлари ва ўртача ойлик иш ҳақи ҳамда аҳоли жон бошига умумий даромад ва аҳоли жон бошига номинал ЯИМ нисбатлари бўйича маълумотлар эълон қилинган.
Манбалар: Статистика агентлиги ва Марказий банк ҳисоб-китоби.
Ўртача иш ҳақига нисбатан энг қиммат уй-жой Самарқанд вилоятида кузатилди. Ушбу ҳудудда 1 кв.м уй-жойни сотиб олиш учун ўртача ойлик иш ҳақининг 2,67 баравари ёки вилоят бўйича аҳоли жон бошига умумий даромаднинг 1,14 баравари (8,98 млн сўм) талаб этилади. Яъни 1 кв.м уй-жой 10,2 млн сўмга баҳоланмоқда.
Бошқача айтганда, Самарқанд шаҳрида яшовчи ҳар бир фуқаронинг 50 кв.м квартирани сотиб олиши 11 йилу 1,5 ой давомидаги ўртача иш ҳақига ёки вилоятда 4 йилу 9 ой давомидаги ўртача статистик даромадга тенг маблағга тушади.
Номинал ҳисобланган иш ҳақи юридик шахсларнинг маълумотлари асосида (қишлоқ хўжалиги корхоналари ва кичик бизнесни ҳисобга олмаган ҳолда) ҳисобланади. Ўртача иш ҳақини аниқлаш учун ходимларнинг меҳнат дафтарчаларига эга бўлган даромадлари, шунингдек, жисмоний шахслардан олинадиган даромад солиғи ва касаба уюшмаси фондига ажратмалар ушлаб қолинадиган устамалар, мукофотлар, рағбатлантирувчи ва компенсация тўловлари ҳисобга олинади.
Жами даромад аҳоли фаровонлиги даражасининг асосий кўрсаткичларидан биридир. У нафақат меҳнат фаолияти ва мустақил иш билан бандликдан олинган даромадлардан, балки мулкдан (фоизлар, дивидендлар, гонорарлар ва ҳ.к.) ва трансфертлардан (пенсиялар, нафақалар, стипендиялар, пул ўтказмалари) олинган даромадлардан ҳам иборатдир. Жон бошига ўртача даромад пул даромадларининг йиллик ҳажмини 12 га ва аҳолининг ўртача йиллик сонига бўлиш йўли билан ҳисобланади.
Манба: Марказий банк, Статистика агентлиги ва «Газета.uz» ҳисоби.
Тошкент шаҳрида 1 квадрат метр уй-жой нархи шаҳардаги ўртача иш ҳақининг 1,84 баравари ва аҳоли жон бошига ўртача даромаднинг 0,81 баравари ёки 15,5 млн сўм (ўртача иш ҳақи — 8,45 млн сўм, аҳоли жон бошига ўртача даромад — 28,7 млн сўм) деб баҳоланмоқда.
Пойтахт аҳолиси 50 кв.м квартирани сотиб олиш учун 7 йил ва 6 ой учун ўртача иш ҳақи ёки 3 йил ва 4,5 ой учун ўртача статистик даромад суммасини тўлаши керак.
Ўртача иш ҳақи ва даромадга нисбатан энг арзон квартиралар Навоий вилоятида. Ушбу ҳудудда 1 квадрат метр уй-жой учун ўртача иш ҳақининг 1,15 баравари ва жон бошига ўртача даромаднинг 0,46 баравари ёки 7,6 млн сўм тўлашга тўғри келади.
Навоий вилоятида яшовчи аҳоли 50 кв.м уй-жой сотиб олиш учун 4 йил 9,5 ой учун ўртача иш ҳақи ёки 2 йилдан кам бўлган ўртача статистик даромад суммасини тўлаши керак.
Таъкидлаш жоизки, бу ерда овқатланиш, яшаш, соғлиқни сақлаш, таълим ва бошқа мақсадлар учун харажатларни чегирмаган ҳолда иш ҳақи ва даромадларнинг бутун суммаси ҳисобга олинади, шунинг учун тўловлар муддати, шубҳасиз, кўпроқ бўлади.
Уй-жой нархининг ўртача иш ҳақига нисбати бўйича харид қобилияти Қорақалпоғистондан ташқари барча ҳудудларда ёмонлашди: Тошкент шаҳрида 1 квадрат метр хонадон нархи ўртача иш ҳақининг 1,53 бараваридан 1,84 бараваригача, Бухоро вилоятида — 1,38 бараваридан 1,64 бараваригача, Тошкент вилоятида — 1,62 бараваридан 1,79 бараваригача, Самарқанд вилоятида — 2,65 бараваридан 2,67 бараваригача, Фарғонада — 1,38 бараваридан 1,51 бараваригача ошди.
Уй-жой қийматининг ўртача статистик даромадларга нисбати бўйича ҳам худди шундай ҳолат — Қорақалпоғистондан ташқари барча ҳудудларда харид қобилиятининг ёмонлашуви қайд этилди.
Май ойида «Газета.uz» Марказий банкнинг кўчмас мулк бозори шарҳига таяниб, уй-жой нархининг кескин ошиши туфайли Ўзбекистон аҳолисининг харид қобилияти пасайгани, яъни нархлар иш ҳақидан тезроқ ошаётгани, кўчмас мулкнинг бозор ва фундаментал нархлари ўртасидаги фарқ 24 фоизга етгани ҳақида хабар берганди.
Марказий банк сўровига кўра, 2024 йилнинг иккинчи чораги (апрель-июнь) якунларига кўра, уй-жой сотиб олганлар улуши 6,2 фоиздан 5,8 фоизга, автомобиллар 12,3 фоиздан 10,5 фоизга камайган. Яқин ойларда уй-жой сотиб олишни хоҳловчилар сони ҳам пасайди.
