Дзюдо бўйича Олимпиада чемпиони Диёра Келдиёрова YouTube`даги Parda podcast лойиҳасига интервью бериб, спортга кириб келиши, бувисининг ёрдами, жамиятдаги стереотиплар, турмуш ўртоғи, келинлик хонадонида унга қандай муносабат қилиниши ва бошқа мавзуларда фикр билдирди. «Газета.uz» интервьюнинг айрим қисмларини матн кўринишида ҳавола этади.
«Бувим ҳар доим мени ҳимоя қилган»
8−9-синф, вояга етаётган пайтимиз бўлганди. Қариндошлардан бир-иккитаси келиб, бўлди, буларни йиғиштиринглар, уйда ўтирсин, ундан кўра пиширишга, кийим тикишга қўйинглар деган. Спортда нима қилади?.. Кийиниш услубимиз ҳам ёқмаган. Чунки спорт формасида юрасиз ҳар доим. Кўйлакда юрмаслигингиз — биз қишлоқроқ жойда яшаймиз — бошқача қаралган. Лекин бувим ҳар доим тушунтирган: мен ишонаман невараларимга, мана шу спортнинг орқасидан кетади охиригача. Биламан, буларнинг қўлидан келади, чемпион бўлади деб. Бувим ҳар доим мени ҳимоя қилган. Мени ҳам, қолган қиз невараларини ҳам — ҳаммамизни.
«Аёллар спортни энди бошлади»
Ўзимга келадиган бўлсак, кейин ҳам профессионал шуғулланган бўлсам, ўзимга айтишмаган, лекин жамоадаги бошқа қизлардан эшитганман, сизларга нима кераги бор, барибир ютқазиб юрибсизлар-ку! Кўп ютқазганмиз, тан оламан, ўзим ҳам кўп ютқазганман. Ҳозир ҳам жамоамизда бор кўп ютқазиш. Чунки аёллар спортни энди бошлади. Мана шу нарсани кўпчилик ҳисобга олмаяпти. Ўзимга ҳам кўп ёзишган: қизларнинг спортини тўхтатинглар, нима кераги бор буларга шу пул ишлатиб? Давлат шунча пул ишлатяпти-да, сизлар ҳавога учиргандай бўляпсизлар. Лекин одамлар қизлар спортни энди бошлаганини эсдан чиқариб қўйган. Ўзбекистон чемпионатида олдин битта вазн тоифасида 5−6 та одам бўлган. Ўтган йилга келиб, 30 тадан озгина ошди. Бу жуда ҳам кам. Лекин биляпман, ўзим ҳам кўриб турибман, ичимизда талантли қизлар бор. Худо берган талантли қизлар секин-секин чиқиб келяпти. Бу — оддий ҳолат. Чунки одамларга бошқача кўринади янгиланиш, янгилик. Янгиликни ҳамма ҳам қабул қилолмайди. Лекин буларга оддий қараш керак. Одам ўз ишини севиб, охиригача бажараверса, барибир натижага эришилади.
Олдин ҳам жуда кўп кучли қизлар бўлган. Баъзи қизлар бўлади, масалан, кимдир жисмоний шуғулланиб куч олса, уларда табиий [куч бор]. Чунки қишлоқда кетмон чопиб, куч олган қизлар [бор]. Чунки бизнинг қонимизда бор курашиш (кулади).
«Қачон энди тўй?»
Ўзбекистонда қиз боладан 20 ёшдан кейин… ўзимдан ҳам сўрашган келиб: «Қачон энди тўй?» деб. 24 ёшда турмушга чиққанман.
Диёра 2022 йилда дзюдочи Азамат Матёқубов билан турмуш қурган.
Фото: Диёра Келдиёрованинг Instagram саҳифасидан
Буни ҳам эрта деб ҳисоблайман ўзим. Лекин шунгача ҳам ким кўрса ҳам «Қачон энди тўй?» деган. Энг ёмон кўрган саволларимдан биттаси шу. Одамларга қанақа, билмадим, лекин бу нарса мен учун чегарадек. Мен ҳал қилишим керак бу саволга жавобни. Ҳамма қиз ҳам ўтолмайди бу саволдан. Тўғри, [турмушга чиқишим] керак экан. Албатта, оила қилавериш керак, бунга қаршилигим йўқ, ўзим ҳам оилалиман. Лекин барибир қиз бола ўз оёғида тургани [яхши]. Бу ўзи учун! Турмуш ўртоғидан устун бўлиш учун ёки оилани мен боқаман, оиланинг устуни бўламан, дейиш учун эмас. Ўзи учун хоҳлаган нарсани ола олиши учун, масалан… Ҳаётда ҳар хил вазият бўлиши мумкин. Ҳеч ким билмайди: эртага қанақадир вазият тушиши мумкин қиз боланинг бошига, ҳаёт дейди буни. Тўғри, эри боқиб бера олади, бу нарсага қаршилик йўқ.
«Энг бахтли одамларнинг бири бўлсам керак»
…Турмуш ўртоғим каби тушунадиган эркаклар бор Ўзбекистонда. Эркак кишига ҳам қийин вазият бўлган. Бу менга қандай қийин бўлса, уларга бундан ҳам кўпроқ қийин. Чунки «Аёлига рухсат бериб қўйибди», «Аёли юрибди мана» деган нарсалар жудаям кўп. Ўзим ҳам эшитганман уларга айтилган гапларни. Биз-ку, аёл кишимиз, йиғлаб, бир нарса қилиб ўтиб кета оламиз. Лекин эркак кишига [қийин]. Худога шукур дейман шунақа турмуш ўртоқ танлаганимга.
Менимча, энг бахтли одамларнинг бири бўлсам керак. Чунки ўзимнинг оиламда ҳам мени тушунишган, ота-онам ҳеч қачон мажбурламаган спортингни йиғиштирасан, эрга тегасан деб. Турмуш ўртоғимнинг оиласи ҳам… улар билан гаплашганмиз: Олимпиадага 1,5 йил қолди, ҳозир энди пикка кўтарилаётган пайтим. Тушуниб турсангиз, яна 1,5 йил давом эттирмоқчиман деб, ойижон (қайнонаси — таҳр.) билан гаплашганмиз. Ойижон «майли» деган. «Шу нарса сенинг ишинг, нонинг бўлса, нима учун мен қаршилик қиламан?» деган. Чунки ўғиллари ҳам шу спортдан ўтган-да. «Биламан, болам ҳам қанча нарсани сарфлаган. Аллоҳ ҳаммага ҳам беравермайди бу нарсани» деган.
Дадажоним (қайнотаси — таҳр.) ҳам дуо қилса, Олимпиада чемпиони бўлгин дерди. Хурсанд бўлиб кетардим. Бундай оилага келин бўлганим учун Худога шукур. Ўзларининг келини эмас, қизларидек кўради ойижон. Масалан, уйга борганимда ҳам машғулотларга бемалол бориб келаман Хоразмда. Чунки битта тренировкани йўқотсангиз, бу бир ойга тенг. Бизда шунақа ҳисобланади. Шунинг учун ҳар куни уйда бўлган пайтимда ҳам икки маҳалдан тренировкага бориб келиш, яна сиз қайнонангизнинг уйида бўлсангиз, келинсиз, бу ойижонга ҳам, дадажонга ҳам қийин бўлган. Ўзбекларда, биласиз, 2 ойдан кейин янгилик айтишингиз керак. Улар учун ҳам жуда қийин пайт бўлди деб ўйлайман. Шунинг учун улар ҳам хурсанд бўлиши керак ҳозир, ўзи билан фахрланиб, шу нарсадан ўтдик деб. Чунки қўни-қўшни, қариндош-уруғ — ҳамма келиб, сўрайди янгилик борми деб.
«Янгилик борми?»
Энди бу — ўзбекчилик, ўрганиб қолган одамлар. Лекин бу нарса, боя айтганимдек, одамнинг шахсий чегараси. Мен шундай ҳисоблайман. Бу — эр-хотин ёки ўзим ҳал қиладиган масала. Келиб, одамларнинг сўраб кетиши умуман ёқмайди. Ўзимда шундай нарса борки, доим бировнинг шахсий чегарасини ҳурмат қиламан. Янги турмуш қурган оила бўлса, сизларда нима бўляпти, янгилик борми, деб қанақадир савол бериш… Бўлиши мумкин, лекин хоҳлашмаётгандир ёки бу нарса Аллоҳдан. Баъзида шунақа нарсалар хафа қилади. Лекин ўргандик, ўтдик бунақа нарсалардан.
Тўғри, фарзандли бўлишингиз керак, мен ҳам хоҳлайман буни. Лекин сиз фарзанд [кўриш]га нафақат моддий тарафдан, балки руҳан ҳам тайёр бўлишингиз керак деб ўйлайман. Чунки ҳозирги фарзандлар, ҳамма кўриб турибди, оддий фарзандлар эмас. Сиз ўтир деб ўтқазиб қўядиган ёки мана буни қиласан дейдиган. Янги авлод умуман ўзгариб кетяпти.
«Аёл спортчи бўлиш қийин»
Аёл спортчи бўлиш қийин. Буни эркаклар билан солиштиришни хоҳламайман. Чунки эркак спортчи бўлиш ҳам қийин. Бизда эркакларга маълум бир вазифалар юклатилган: оила боқиши керак, «сен зўр бўлишинг керак». Ўзбекистонда спортда эркаклар орасида рақобат жуда кучли, буни тан олиш керак. Лекин аёл кишига эркак кишига нисбатан 2, 3 марта қийинроқ. Чунки биринчиси — оиладан қаршиликлар, иккинчиси — атрофдан, жамиятдан. Учинчиси — ўзига бўлган ишонсизлик. Оиладан деганим сабаби, кўп қизлардан эшитганман ўзимнинг атрофимдаги, менда бўлмаган, Худога шукур, ота-онаси айтади: «Сенга шунча сарфладим, сен ҳеч нима қилолмадинг, ютқаздинг фақат. Бўлди, мана шуни ютқазсанг, эрга бериб юбораман». Ўзим қулоғим билан эшитганман буларни. Дадаси телефонда [хабар] жўнатган: «Бўлди, уйга келсанг, [эрга] бериб юбораман». Бўлмаса, ҳали ёш қиз: 19 ёшмиди у пайти, 20 ми. Жамиятда ҳам «Сизларга нима бор бу ерда? Нима иш қиляпсизлар ўзи? Барибир ютқазиб келяпсан-ку! Давлатнинг пулини еб. Ундан кўра уйингга бор, эрга тегиб, фарзандли бўл, уйда ўтир» деган гап бор. Бунда аёл кишига сабр, матонат, куч, ўзига бўлган ишонч [керак].
Биласиз, қиз болани оилада бирдан яхши келин бўлишга тарбиялаймиз. Буни қиз бола учун стресс деса ҳам бўлади, масъулият ҳам жуда кўп. Сиз яхши қиз бўлишингиз керак одамларга. Ота-онангиз сизни кўрганда: «Яхши қиз бўлгин. Қара, мана бунинг қизи кўча супуряпти. Сен кимоно (спорт кийими — таҳр.)нгни кийиб, курашиб юрибсан, нима қиляпсан? Мана бу [қиз]нинг уйига совчи келибди, сенинг орқангдан ҳеч ким сўраб ҳам келмади», — дейди.
Бизнинг жамиятимизда кўпчилик «Одамлар нима дейди?» деган гап-сўз билан яшайди. Ўзингизга ҳам олиб қўясиз баъзида. Ўзимда ҳам бошқа масалада бўлган бу. Мен ҳақимда мана шунча гап гапиряпти экан, деб. Бу нарсадан кучли бўлиб ўтиб кетганингиздан кейин эътибор бермай қўясиз.
