Ўзбекистон ва Германия 15 сентябрь куни Германия канцлери Олаф Шольц ташрифи чоғида миграция ва мобиллик соҳасида ҳар томонлама шериклик тўғрисидаги ҳукуматлараро битимни имзолади.
Камбағалликни қисқартириш ва бандлик вазирлиги маълумотларига кўра, ҳужжат 25 моддадан иборат бўлиб, малакали мутахассислар, жумладан, талабалар ва профессионал таълим олаётган шахслар, шунингдек, икки мамлакат ҳудудида ишлашга интилаётган журналистлар ва олимларнинг ҳаққоний мобиллигини рағбатлантиришни назарда тутади.
Бундан ташқари, келишув иш учун вақтинчалик миграцияни рағбатлантириш ва соддалаштириш, иш, касбий таълим ва малака ошириш мақсадида мамлакатда узоқ муддатли бўлишни рағбатлантиришга қаратилган.
Томонлар, шунингдек, ноқонуний миграция ва мигрантларни ноқонуний олиб киришнинг олдини олиш ва унга қарши курашиш, шунингдек, меҳнат эксплуатацияси, мажбурий меҳнат ва одам савдоси, жабрланувчиларни ҳимоя қилиш масалаларида ҳамкорлик қиладилар.
Бундан ташқари, келишувда яшаш ёки икки мамлакат ҳудудига кириш шартларини бажармаган фуқароларни қайтаришни соддалаштириш назарда тутилган.
«Газета.uz» маълумотларига кўра, ҳужжатнинг 11-моддасида икки давлат ҳудудида ноқонуний бўлиб турган учинчи давлатлар фуқаролари ва фуқаролиги бўлмаган шахсларни реадмиссия қилиш шартлари ҳам белгиланган. Ушбу шахслар иккинчи мамлакат ҳудудига киришда яшаш гувоҳномасига ёки амалдаги визасига ёки биринчи мамлакат ҳудудига киришни тасдиқловчи ҳужжатига эга бўлишлари керак.
Реадмиссия (орқага қайтариш, чиқариб юборишдан фарқ қилади) — илгари унинг ҳудудида яшаган ёки шунчаки бўлган, бошқа давлатдан чиқариб юборилаётган ўз фуқаролари ёки чет эл фуқароларини ушбу давлатлар ўртасидаги келишув асосида давлат томонидан қайта қабул қилишга розилик бериш.
Бир неча ой давомида тайёрланган янги келишув Ўзбекистон фуқаролари учун ГФРга қонуний миграцияни осонлаштириши керак. Шу билан бирга, Тошкент Германия ҳудудида қонуний асосларсиз бўлганларни қабул қилиши керак бўлади. DPA ахборот агентлиги маълумотларига кўра, Германияда 13,7 минг ўзбекистонлик истиқомат қилади, уларнинг аксарияти қонуний равишда яшайди. 200 га яқин киши Ўзбекистонга депортация қилиниши кутилмоқда.
«Бу биз ҳозир дунёнинг кўплаб мамлакатлари билан қисмларга бўлиб келишмоқчи бўлган келишувлар схемасига мос келади. Биз иқтисодиётимиз ўсиши учун Германияга зарур бўлган истеъдодли ишчиларнинг зарур иммиграциясини таъминлаяпмиз. Шу билан бирга, биз оддий, бюрократик бўлмаган тартиб-қоидалар ҳақида келишиб оламиз, токи ким қайтиб келиши керак бўлса, қайтиб келсин. Бу катта вазифани бажариш учун мутлақо тўғри йўл ва шу жиҳатдан бу жуда катта деворда қурилаётган кичик бир блокидир», — деди Олаф Шольц.
Июнь ойида Der Spiegel нашри Германия ҳукумати толиблар билан тўғридан-тўғри келишувсиз қочоқ мақомига эга бўлмаган афғонларни ватанига қайтариш имкониятини олиш учун Ўзбекистон билан яширин музокаралар олиб бораётгани ҳақида ёзган эди.
Нашр маълумотларига кўра, май ойи охирида Германия делегацияси ички ишлар вазири Фезер топшириғига биноан Тошкентга ташриф буюриб, Ўзбекистон ҳукумати билан тегишли режани муҳокама қилган.
«Немислар Ўзбекистон ҳукуматига аниқ режа таклиф қилишди, — дейилади хабарда. — Унга кўра, Германия афғон фуқароларини Тошкентга чартер рейсларда жўнатиш учун етказиб бериши мумкин. У ердан Афғонистон фуқароларини KamAir хусусий авиакомпаниясининг самолётларида Кобулга олиб боришган бўларди. Бундай йўналиш Берлиннинг толиблар ҳукумати билан тўғридан-тўғри музокаралар олиб бормаслигини кафолатлайди, аммо у депортация қилиниши керак бўлган афғонларни чиқариб юбора олади».
Шартномада шунга ўхшаш схемани тавсифловчи банд мавжуд, аммо Афғонистон тилга олинмаган. Хусусан, ҳужжат учинчи мамлакат фуқаролари ва фуқаролиги бўлмаган шахсларни учинчи мамлакатга қайтариш учун томонларнинг (Ўзбекистон ёки Германия) ҳудудидан транзит сифатида фойдаланиш имкониятини назарда тутади. Бунда асосий шарт шундан иборатки, ушбу тоифадаги шахсларни қабул қилувчи учинчи мамлакат ушбу шахсларни қабул қилишни кафолатлаши керак.
Транзит мамлакати шартномада қатъий белгиланган шартлар асосида ўз ҳудудидан транзит ўтказишни рад этиш ҳуқуқини ўзида сақлаб қолади. Бундай ҳолатлар жумласига одамлар ҳаётига, аҳоли соғлиғига, давлат хавфсизлигига таҳдидлар ва шу каби муаммолар киради.
Афғонистонликларни Ўзбекистон орқали депортация қилиш осонлаштириладими, деган саволга жавоб берар экан, канцлер 15 сентябрь куни «кўплаб йўналишларда ҳамкорлик бўйича махфий муҳокамалар олиб борилаётганини» айтди.
