Ўзбекистон энергетика вазири Жўрабек Мирзамаҳмудов «Лолазор» подкастида апрелдан сентябргача пропаннинг биржа нархи икки бараварга ошгани ҳақидаги саволга жавоб берди.
«Биринчидан, бизда пропан-бутан ишлаб чиқариш у даражада ошгани йўқ. Чунки пропан-бутан газни тозалаш жараёнида табиий газдан ажратиб олинади. Аввалги йиллари 800 минг тоннадан сал кўпроқ бўлган бўлса, бу йил 850−860 минг тонна атрофида ишлаб чиқарилмоқда», — деди у.
Вазирга кўра, аҳолининг маиший эҳтиёжлари учун ёзда ойига 45−48 минг, қишда эса 56 минг тоннагача пропан-бутан аралашмасини ишлатади.
«[Нархлар ошишининг] биринчи сабаби — пропан-бутан аралашмасида ишлайдиган автомобиллар сони охирги бир йилда 1,57 баравар ошган. Метаннинг истеъмоли ҳам ошган. Иккинчидан, аҳолига пропан газ 1600 сўмдан етказиб берилади ва кўчадаги нарх билан тавофут мавжуд», — деди Жўрабек Мирзамаҳмудов.
Унинг айтишича, нархлардаги бу тафовут ортидан коррупциявий ҳолатлар келиб чиқмоқда. Энергетика вазирлигининг прокуратура билан кўрган чоралари натижасида 14 минг 500 тонна пропан газ ноқонуний савдоси бўйича шундай ҳолатлар фош этилган ва бунга чек қўйилган. Яъни мазкур аҳолига мўлжалланган 14 500 тонна суюлтирилган табиий газ олдин «заправка»ларда бўлган ва бу ҳам таклифнинг кўпроқ бўлиб туришига олиб келган.
«Импорт масаласига келадиган бўлсак, олиб келишсин, барчага ҳамма йўллар очиб берилган. Олиб келиб сотишяпти ҳам. Давлат аралашмасин дегандинглар, биз аралашмай барчага қўйиб бергандик, етарли олиб келишолмади. Ҳозир аралашишга мажбур бўлдик», — деди вазир.
У, шунингдек, нархлар тўсатдан ошиб кетмаганини, биржага қанча ҳажм чиқарилган бўлса, шундоғича сотилганини қайд этди. Шунингдек, Жўрабек Мирзамаҳмудов май ойидан сентябргача биржада таклиф камайганини истеъмол бўлмагани билан изоҳлади.
Отабек Бакировнинг биржага чиқарилаётган маҳсулотнинг асосий қисми битта етказиб берувчи ҳиссасига тўғри келаётгани ҳақидаги саволига эса у қуйидагича жавоб берди:
«Мана бугун „Лукойл“ 300 тонна қўйди, „Poytug“ 40 тонна қўйди. Самарқанддаги импорт билан шуғулланувчи хусусий тадбиркор „Sadash oil“ 1000 тонна қўйди».
Отабек Бакиров эса «Sadash oil» биржага маҳсулот чиқаришни 30 сентябрдан бошлаганини, таклиф ошгандан кейингина нарх туша бошлаганини таъкидлади.
«Ҳа, тушишни бошлади. Давлат аралашиб туширдими? Менинг биринчи ўриндаги вазифам нима? Аҳолига етказиб беришми? Аҳолига етказиб беряпмиз, қолгани биржага қўйиляпти. Газ ҳам, метан ҳам, бензин ҳам, бошқаси ҳам бор», — дея таъкидлади бунга жавобан вазир.
Отабек Бакиров, шунингдек, Рақобат қўмитаси июль ойи бошида ҳукуматга нархлар ошиб кетиши бўйича огоҳлантириш хабарномасини жўнатганини, сентябрь ойида эса таклифлар киритганини, лекин бунга ҳали жавоб берилмаганини айтди ва вазирдан бу таклифлардан хабари бор ёки йўқлиги ҳақида сўради.
«Биз қўмита билан бирга ишлаганмиз, барча таклифларни биргаликда киритганмиз», — деди вазир.
Кейин эса Отабек Бакиров вазирдан нима учун пропан импорти билан фақат кам сонли корхоналар шуғулланиши ва маҳсулот сентябрь охиригача фақат Россиядан импорт қилингани ҳақида сўради.
«Ҳеч кимга чеклов йўқ. Биз қаерда қайси давлатлараро муносабатда ёрдам керак бўлса, ёрдам берамиз. Туркманистондан маҳсулот сотиб олиш тартибини биласизми? Туркманистонда биржада сотиб олинади. Мана, барча иштирок этсин. Биз Рақобат қўмитаси ва биржадагилар билан бирга август ойида маҳсулот олиб келадиган барча импортёрларни чақириб, гаплашдик. 8 та импортёр қатнашди. Нима ёрдам керак эканини сўрадик», — деди Жўрабек Мирзамаҳмудов.
Мазкур тадбиркорларни қандай муаммолар қийнаётгани ҳақидаги саволга вазир қуйидагича жавоб берди:
«Мен бошқа мамлакатнинг муаммолари ҳақида гапирсам нотўғри бўлади. Бу уларнинг ўзининг муаммоси. Лекин биз томонда барча шароит яратиб берилган. Бирон компаниядан „сенга олиб келиб сотишда чеклов борми“, деб сўраб кўринг. Лекин ҳозир чеклов киритяпмиз. Ҳозир суюлтирилган газ савдоларида лицензиясиз иштирок этадиган 348 та компания бор. Улар ким? Олиб-сотарлар. Ҳозир ўша ўртакашларни йўқотяпмиз. Фақатгина лицензияси бор, шохобчаси бор, сақлаш жойи борлар қатнашади энди. Бунга ноилож мажбур бўлдим», — деди у.
Йилнинг охиригача нархлар озгина бўлса ҳам барқарорлашадими деган саволга вазир қуйидагича жавоб берди:
«Барқарорлашади. Ҳозир нарх 8,5 млн сўм атрофида бўлиб турибди. Бу литрига 5500, 6000 сўм бўлади. Агар „заправкачилар“ беш қўлини баравар оғзига солмаса [нарх барқарорлашади]» — деди Жўрабек Мирзамаҳмудов.
Отабек Бакиров ёқилғи қуйиш шохобчаларини айбдор қилиш ноўрин эканини, уларнинг ўртасида рақобат муҳити мавжудлигини таъкидлади. «Тепада рақобат йўқ бизда, барча муаммо шунда», — деди у.
«Газета.uz» аввалроқ апрелдан сентябргача пропаннинг биржа нархлари икки баравар — тоннаси учун деярли 9,3 млн сўмгача ошгани, бир литр ёнилғи эса — 4500 дан 6000−7000 сўмгача сотилаётгани ҳақида ёзганди ва суюлтирилган табиий газ нархининг ошиши сабабларини тушунишга уринганди.
