Ўзбекистон мавжуд конларнинг тугаши муносабати билан газ импортини кўпайтиришни режалаштирмоқда. Бу ҳақда Lolazor подкастида энергетика вазири Жўрабек Мирзамаҳмудов маълум қилди.
«Ўзбекистон — 2030» стратегиясига кўра, 2030 йилга қадар газ қазиб олиш ҳажмини 62 миллиард куб метрга етказиш режалаштирилган. Бироқ, сўнгги йилларда зангори ёқилғи ишлаб чиқариш доимий равишда пасайиб бормоқда.
2023 йилда газ қазиб олиш 2022 йилга нисбатан 9,6 фоизга ёки 4,97 миллиард куб метрга камайиб, 46,7 миллиард куб метргача пасайди. 2024 йилнинг январь-август ойларида қазиб олиш ҳажми 29,9 млрд куб метрни ташкил этиб, 2023 йилнинг шу даврига нисбатан 4,6 фоизга ёки 1,46 млрд куб метрга, шунингдек, 2019 йилнинг шу даврига (40,33 млрд куб метр) нисбатан 25 фоизга камайди.
Энергетика вазирлиги раҳбаридан ишлаб чиқариш пасайиши тўхташи кутилаётган пайтда қазиб олиш ҳажми пасайишда давом этаётган бўлса, қазиб олиш ҳажмини оширишни башорат қилиш тўғрими, газ импорти бўйича чекланган чекловлар борми, деб сўрашди.
Вазир истеъмолчиларга газ етказиб бериш кўпайганини, яъни иқтисодиёт ва аҳоли сони ўсиши фонида истеъмол ортиб бораётганини таъкидлади. Унинг сўзларига кўра, 2030 йилга қадар табиий газ импортини йилига тахминан 10−11 миллиард куб метрга етказиш режалаштирилган.
«Янги конни очиб, уни ўзлаштириш учун 3 йилдан 5 йилгача вақт талаб этилади. Ўз вақтида геология-қидирув ишлари олиб борилмаган. Конларимизнинг ишдан чиқиши 85 фоизга етди. Эътибор берсангиз, деярли барча конларда сиқув компрессор станциялари (СКС) ўрнатилган. Ҳатто энг кўп газ қазиб олинадиган Устюрт ҳудудида ҳам самарадорликни ошириш учун сиқиш компрессор станциялари қурилмоқда», — деди у.
Энергетика вазири Устюрт минтақасида геология-қидирув ишларини олиб бориш қийинлигини таъкидлади.
«Сургил лойиҳасини амалга оширишда Американинг DeGolyer and MacNaughton компанияси келган, у захираларни тўлиқ аудитдан ўтказган, конни ўзлаштириш лойиҳасини аудит қилган. Ҳаммасини тасдиқлангандан сўнг кредит берувчилар ва банклар томонидан лойиҳани молиялаштириш назарда тутилади. Улар барча жараёнлар, жумладан, маркетинг ва хомашё, offtake-контрактлар (ҳали қазиб олинмаган хомашё олди-сотди шартномаси) таҳлилини ўз ичига олган мустақил маслаҳатчилар хулосасидан кейин [маблағларни] ажратадилар… Лекин, DeGolyer томонидан кўрсатилган нарсалар ҳам ўз тасдиғини топмаган», — деди у.
Жўрабек Мирзамаҳмудовнинг таъкидлашича, Сургил конида нефть-газ уюмларининг юқори газ қисми бўлган «газ қалпоғи» бир неча қатламда жойлашган бўлса, Ўзбекистондаги бошқа конларда у бир қатламда жойлашган.
«Устюрт минтақасидаги ишлар давом этмоқда, Halliburton, Schlumberger компаниялари, Хитойдан мутахассислар ва бошқалар жалб қилинган. [Бурғилаш] чуқурроқ кетиляпти. Устюртдаги геологик ва геофизик ишлар натижасига қараб, агар захиралар яхши чиқса, қазиб олиш даражасини сақлаб турсак, [газ импорти ҳажми] 10−11 миллиарддан камаяди. Акс ҳолда, жорий ишлаб чиқариш, истеъмол ва балансдан келиб чиқиб, 10−11 млрд куб метр бўлади», — дея тушунтирди у.
2023 йил август ойи ўрталарида «Ўзбекнефтгаз» «Газета.uz»га компания геология-қидирув ишларини олиб бораётган Устюрт минтақасидаги потенциал (ҳали исботланмаган) газ захиралари 2 трлн куб метргача баҳоланаётгани ҳақида хабар берган эди. Бу 2021 йил 1 январь ҳолатига 1 трлн 866,9 млрд куб метрга баҳоланган Ўзбекистондаги тасдиқланган табиий газ захираларининг умумий ҳажмидан кўпдир.
Январь-август ойларида Ўзбекистонга газ импорти 1,15 миллиард долларга етди, бу 2023 йилнинг саккиз ойига нисбатан 5,7 баравар кўпдир.
2023 йил октябрь ойидан бошлаб Ўзбекистон Россиядан Қозоғистон ҳудуди орқали газни реверс режимда импорт қилмоқда. Маълум қилинишича, Россиядан газ импорти ҳажмини ошириш учун магистраль газ тизимини модернизация қилиш учун 500 миллион доллар сармоя киритиш режалаштирилган. Лойиҳа мамлакат энергетика хавфсизлигини таъминлаш, истеъмолдаги мавсумий нотекисликларни қоплаш ва ушбу ёқилғини етказиб беришнинг кафолатланган манбаларини диверсификация қилиш учун қўшимча газ ҳажмларини таъминлашда муҳим деб топилди.
