Ўзбекистон президенти Шавкат Мирзиёев 17 октябрь куни маҳаллий давлат ҳокимияти органлари фаолиятига оид қонун ҳужжатларига ўзгартиришлар имзолади. Ўзгартишлар Олий Мажлис Қонунчилик палатаси томонидан 23 июлда қабул қилинди ва Сенат томонидан 20 сентябрь куни маъқулланди. Улар ўтган йили янги таҳрирда қабул қилинган Конституцияга мувофиқ ишлаб чиқилган.
Энг асосий ўзгаришлардан бири — туман (шаҳар, вилоят) ҳокими ва халқ депутатлари кенгаши раиси лавозимлари бўлинди. Ҳозирги вақтга қадар ҳокимлар тегишли ҳудудда вакиллик (кенгаш) ва ижро этувчи (ҳукумат) ҳокимиятни бир вақтнинг ўзида бошқарган, бу эса ҳокимиятда қўллаб-қувватлаш ва рақобат принцибини бузган.
Бу ўзгариш вилоятлар ва Тошкент шаҳар кенгашлари ҳамда ҳокимлари учун октябрь сайловидан кейин, туман ва шаҳар кенгашлари ҳамда ҳокимлари учун эса 2026 йил 1 январдан эътиборан кучга киради.
Янгиланган қонунга кўра, ҳоким кенгаш депутати бўлиши мумкин. У депутат сифатида Сенат аъзоси этиб сайланиши мумкин.
Вилоят ёки Тошкент шаҳар ҳокими лавозимига номзод кенгашда унинг номзодини кўриб чиқишда ҳудудни истиқболдаги ижтимоий-иқтисодий ривожлантириш дастурини тақдим этади.
Бир вилоят, туман ёки шаҳар ҳокими лавозимини икки йилдан ортиқ муддатда кетма-кет эгаллаш тақиқланди. Шундай талаб кенгаш раиси учун ҳам жорий этилади.
Вилоят ҳокимларига Вазирлар Маҳкамаси билан келишган асосда шаҳар ҳокимларини ягона бошқарув органларини ташкил қилган ҳолда туман ҳокимларига (шаҳар таркибига кирувчи туманлар бундан мустасно) бўйсунади. Бундай қарор вилоят кенгаши томонидан тасдиқланиши керак.
Кенгашлар ва ҳокимлар томонидан қабул қилинадиган ҳужжатларни маҳаллий давлат ҳокимияти органлари қарорларини ишлаб чиқиш, келишиш ва рўйхатдан ўтказишнинг Ягона электрон тизимида рўйхатдан ўтказиш талаби кучайтирилди. Тизимда рўйхатдан ўтказилмаган ҳужжатлар ҳақиқий эмас деб ҳисобланади ва ҳуқуқий оқибатларга сабаб бўлмайди.
Ҳокимларга Кенгашнинг қонунга зид қарорларини бекор қилиш учун Сенатга ёки судга мурожаат қилиш ҳуқуқи берилди. Бундан олдин ҳокимлар қарорни қайта кўриб чиқиш тўғрисида кенгашга таклиф билан мурожаат қилиши керак.
Кенгаш раиси кенгаш ваколатлари муддатига сайланади. Ушбу даврда у партия аъзолигини тўхтатиб туради ҳамда доимий ва бошқа комиссиялар, шунингдек партия гуруҳлари таркибига кириши мумкин эмас.
Кенгаш раиси, агар депутатларнинг учдан икки қисмидан кўпи овоз берса, кенгаш қарори билан лавозимидан муддатидан олдин озод этилиши мумкин.
Кенгашларга давлат органлари ва ташкилотларининг мансабдор шахсларига қонунлар, ҳудудни ривожлантириш дастурлари ва бошқа масалалар юзасидан сўровлар юбориш ваколати берилди.
Бундан ташқари, улар инсон ҳуқуқ ва эркинликлари, жамият ва давлат манфаатларига таҳдид солаётган, ҳудуднинг хавфсизлиги ва барқарор ривожланиши асосларига салбий таъсир кўрсатиши мумкин бўлган факт ва воқеаларни ўрганиш мақсадида текширувлар ўтказиши мумкин.
