АҚШда яшаган туркиялик собиқ имом Фатҳуллоҳ Гулен 83 ёшида вафот этди. Бу ҳақда Гуленга алоқадор манбаларга таяниб, Reuters хабар берди.
У якшанба куни кечқурун АҚШдаги ўзи даволанаётган касалхонада вафот этди. Умрининг сўнгги йилларини АҚШда ўтказган Фатҳуллоҳ Гулен Туркияда ва ундан ташқарида таъсирга эга «Хизмат» жамоатчилик ҳаракатини асосчиси ҳисобланади.
Туркия расмийлари уни 2016 йилги президент Ражаб Тоййиб Эрдоғанга қарши давлат тўнтаришига уриниш ташкилотчиси сифатида айблаб келган. Лекин Гуленнинг ўзи бунга алоқадорлигини рад этиб келган.
1959 йилда Гулен Туркия шимоли-ғарбидаги Эдирне шаҳридаги масжидга имом этиб тайинланган. 60-йилларда талабалар ётоқхоналари қурилишларига етакчилик қилган ва ваъз қилиш учун Измир вилоятидаги чойхоналарга бориб, машҳур бўла бошлаган.
Ушбу талабалар уйлари кейинги ўн йилликларда таълим, бизнес, оммавий ахборот воситалари ва давлат идораларига ёйилган норасмий тармоққа асос бўлган ҳамда ўз тарафдорларининг кучли таъсирга эга бўлишига замин яратган.
Бу таъсир кейинчалик ҳаракатнинг мактаблар тармоғи орқали Туркиядан ташқари Марказий Осиё, Болқон, Африка ва Ғарбга ҳам тарқалган.
Эрдоғаннинг собиқ иттифоқчиси
Гулен ўз вақтида Эрдоған ҳамда унинг Тараққиёт ва ривожланиш партияси («AKP») билан яқин иттифоқчи бўлган. Бироқ тахминан 2013 йилдан бошлаб гуленчилар ва Эрдоған ўртасидаги заиф иттифоқ парчалана бошлади. Ҳукуматнинг кўплаб аъзоларини қамраб олган коррупция можароси бошланди. Эрдоғанга яқин вазирлар, шунингдек, унинг ўғиллари — Билол ва Буракни турли жиноятларда айблаганлар орасида гуленчи прокурорлар ҳам бор эди. Шундан сўнг уларнинг муносабатларидаги кескинлик кучайиб кетди.
Бу пайтга келиб гуленчилик Туркияда кўпчиликка, хусусан, ҳукумат вакилларига «Фатҳуллоҳнинг террор ташкилоти» — қисқача FETO — номи билан танилиб улгурганди. Гулен 2014 йил декабрида «қуролланган террорчи гуруҳ»га раҳбарлик қилишда расман айбланган, уни ҳибсга олишга ордер берилганди. У ҳукуматни ағдаришга уринганликда гумонланганди. Эрдоған эса Гулен бошчилигидаги «параллель давлат» ҳақида гапирганди.
2016 йилги давлат тўнтаришига уринишдан кўп ўтмай, Эрдўғон Гулен тармоғини хоинлар ва «саратон» деб атаган ҳамда улар қаерда бўлишидан қатъий назар йўқ қилишга ваъда берганди. Ўшанда у билан боғлиқ юзлаб мактаблар, компаниялар, оммавий ахборот воситалари ва уюшмалар ёпилди, мулклари мусодара қилинганди. Муваффақиятсиз давлат тўнтаришига уринишдан сўнг камида 77 минг киши ҳибсга олинган ва 150 минг давлат хизматчиси, жумладан, ўқитувчилар, судьялар ва аскарлар фавқулодда ҳолат остида ишдан олинган.
Мазкур воқеалардан кейин Анқара АҚШдан Гуленнинг экстрадициясини талаб қилиб келган. У АҚШга дастлаб даволаниш учун боргани, бироқ Туркияда унга нисбатан жиноий тергов бошлангани сабабли ўша ерда қолгани айтилади.
