Январь-сентябрь ойларида Ўзбекистоннинг ташқи савдо айланмаси 48,2 миллиард долларни ташкил этди, бу 2023 йилнинг шу даврига нисбатан 3,45 миллиард доллар ёки 7,7 фоизга кўп. Бу президент ҳузуридаги Статистика агентлигининг «Газета.uz» ўрганган ҳисоботидан маълум бўлди.
Ойлик савдо ўсиши тезлашди. Сентябрь ойида товар айирбошлаш ҳажми 5,5 миллиард долларга етди, бу 2023 йил сентабрига нисбатан 16,9 фоизга кўп. Ўтган ойда экспорт 2,43 миллиардга (+86 фоиз) ошди, импорт эса 3,07 миллиард долларга (-9,7 фоиз) камайди.
Тўққиз ойлик экспорт ҳажми олтинни ҳисобга олган ҳолда 11,5 фоизга ошиб, 19,8 миллиард долларга, импорт 28,4 миллиард долларга (+5,2 фоиз) етди. Шу билан бирга, монетар бўлмаган олтинни ҳисобга олмаганда экспорт тезроқ ўсиб, 15,5 фоизга ошиб, 13,98 миллиард долларни ташкил этмоқда.
Олтин экспорти йил бошидан буён 5,79 миллиард долларга етди, бу 2023 йилнинг шу даврига (5,64 миллиард доллар) нисбатан 2,8 фоизга кўп. Май ойида қимматбаҳо металларнинг хорижга етказиб берилиши 771,9 миллион долларни, апрелда — 758,3 миллион долларни, мартда — 1,35 миллиард долларни, февралда — 1,32 миллиард долларни ташкил қилди. Июнь ва июль ойларида экспорт амалга оширилмади, аммо август ойида савдо ҳажми 792,6 миллион долларни ташкил этди.
Сентябрь ойида олтин экспорти 806,1 миллион долларни ташкил этди. Олтиннинг мамлакат умумий экспортидаги улуши 31,8 фоиздан (2023 йил январ-сентябр ойларида) 29,3 фоизгача камайди. Унинг олтин-валюта заҳираларидаги физик ҳажми ҳам бироз қисқарди, гарчи олтин заҳираларининг қиймати янги рекордлар ўрнатган котировкалар ўсиши фонида сезиларли даражада ошди.
Энергия ресурслари
Ўзбекистон 9 ой давомида 1,53 миллиард долларлик нефть ва нефть маҳсулотлари импорт қилди, бу ўтган йилнинг шу даврига нисбатан 29,3 фоизга кўп. Таъминотнинг асосий қисми март (244 миллион доллар) ва апрелда (сентябрда 241,4 миллион доллар) пасайган, 110,5 миллион долларлик маҳсулотлар импорт қилинган.
Шу билан бирга, нефть маҳсулотлари экспорти 2023 йилнинг январь-сентябрь ойларига нисбатан 2,1 баравар ошиб, 464,1 миллион долларга етди.
Статистика агентлиги ушбу тоифадаги товарларни батафсил ошкор этмайди, шунинг учун нефть, бензин, дизель ва бошқа ёнилғилар қайси ҳажмга тўғри келишини, шунингдек, уларнинг физик ҳажмини билиш мумкин эмас.
Ўзбекистон ҳам газ импортини 3,6 баробарга ошириб, 1,28 миллиард долларга етди. Шу фонда бир неча ойлик пасайишдан сўнг экспорт ҳам ўсишни бошлади — 479,5 миллион долларгача (+16,5%).
Мамлакатга кўмир импорти секинлаша бошлади ва 115,9 миллион долларга (-16,7%) етди, бошқа мамлакатлардан электр энергияси етказиб бериш эса 96,4 миллион долларга (+10,4 фоиз) ошди. Шу билан бирга, электр энергияси экспорти 1,5 баробар ошиб, 74 миллион долларга етди.
Бошқа маҳсулотлар билан савдо қилиш
Тўқимачилик маҳсулотлари экспорти тўққиз ой давомида қисқаришда давом этмоқда, уларнинг ҳажми 2,2 миллиард долларни (-6,1%) ташкил этди. Бунга тайёр тўқимачилик маҳсулотлари етказиб беришнинг 956 миллион доллардан 857,9 миллион долларга, трикотаж газламанинг — 226,6 миллион доллардан 251,3 миллион долларга, газламаларнинг — 131,2 миллион доллардан 106,9 миллион долларга, пайпоқ маҳсулотларининг — 46,5 миллион доллардан 30,2 миллион долларга камайиши сабаб бўлди. Фақат ип етказиб бериш ҳажми 942,5 миллион доллардан 975,1 миллион долларга ошди.
Шу билан бирга, сабзавот ва мевалар экспорти, Статистика агентлиги маълумотларига кўра, қиймат жиҳатидан кескин ўсди — 1,04 миллиард долларгача (+25,8%). Етказиб беришнинг физик ҳажми 1,49 миллион тоннага (+11,8%) ошди.
Россия мева ва сабзавотларнинг асосий экспорт бозори бўлиб қолмоқда, уларнинг улуши 41,9 фоиздан 44,7 фоизга ошди. Кейинги ўринларда Қозоғистон (12,2 фоизга нисбатан 14,1 фоиз) ва Покистон (ўтган йилги 15,1 фоиздан 14,1 фоиз) жойлашган. Афғонистон тўртинчи ўринга кўтарилди, унинг улуши 1,4 фоиздан 7,3 фоизга, етказиб бериш эса 11,8 миллион доллардан 75,9 миллион долларга ошди.
Хорижга дон ва ундан тайёрланган маҳсулотлар етказиб бериш (асосан, Афгʻонистонга экспорт қилинган) 262,2 миллион долларга (-28,9 фоиз), Ўзбекистонга импорт ҳам, шу жумладан, жаҳон озиқ-овқат нархларининг пасайиши фонида 652,5 миллион долларга (-23,1 фоиз) камайди.
Ўзбекистонга кўпроқ шакар — 479 миллион доллар (+8,3 фоиз), сабзавот ва мевалар — 286,9 миллион доллар (+24 фоиз), гўшт ва гўшт маҳсулотлари — 341,8 миллион доллар (+43,5 фоиз), қаҳва, чой, какао ва зираворлар — 296,4 миллион доллар. (+13,7 фоиз), ҳайвонлар еми — 208,1 млн доллар (+26,7 фоиз), ичимликлар — 128,9 млн доллар (+34,2 фоиз) импорт қила бошлади.
Тиббиёт ва фармацевтика маҳсулотлари импорти ҳажми 1,28 миллиард долларга (+15,3 фоиз) ошди. Эҳтимол, ўсиш фақат қиймат кўринишида кузатилган ва етказиб беришнинг физик ҳажми камайган бўлиши мумкин.
Хизматлар экспорти (саёҳат, транспорт, телекоммуникация хизматлари ва бошқалар) 25,4 фоизга ошиб, 5,01 миллиард долларга етди. Бунинг катта қисми туризм — 2,4 миллиард доллар (улуши 48,3 фоиз), транспортга — 1,83 миллиард долларга тўғри келмоқда. Газ қувурлари орқали ташишга 470 миллион доллар сарфланади.
Хизматлар импорти 9 фоизга ошиб, 2,57 миллиард долларни ташкил этди, туризм улуши 1,236 миллиард долларни кўрсатди (52,8 фоиз улуш).