Январь-сентябрь ойларида Ўзбекистон аҳолисининг умумий даромадлари 644,1 триллион сўмга етгани президент ҳузуридаги Статистика агентлиги ҳисоботида қайд этилди.
Умумий даромад — аҳоли фаровонлиги даражасининг асосий кўрсаткичларидан бири ҳисобланади. У нафақат меҳнат фаолияти ва мустақил иш билан бандликдан, балки мулкдан (фоизлар, дивидендлар, гонорарлар ва бошқалар) ҳамда трансферлардан (пенсиялар, нафақалар, стипендиялар, пул ўтказмалари) олинган даромадлардан ҳам иборат бўлади. Аҳоли жон бошига тўғри келадиган умумий даромад маълум бир ҳудудда (масалан, мамлакатда) аҳоли томонидан олинган умумий даромаднинг шу ҳудуд аҳолиси сонига нисбатидир. Бу ҳар бир фуқаронинг ўртача қанча даромад олишини баҳолаш ва турли минтақалар ёки мамлакатларнинг турмуш даражасини таққослаш имконини беради.
Номинал ҳисобда ўсиш 17,9 фоизни, реал ўсиш суръати (инфляцияни ҳисобга олмаганда) эса 7,7 фоизни ташкил этди. Ўтган йилнинг шу даврида бу кўрсаткичлар мос равишда 14,3 фоиз ва 3,5 фоиз бўлган эди, яъни даромадларнинг ўсиш кўрсаткичлари яхшиланган.
Аҳоли умумий даромадлари таркибида ўзини ўзи банд қилишдан олинган даромадлар норасмий иқтисодиётни ҳисобга олган ҳолда қайта баҳоланганлиги фонида яхшиланиш юз берди. Илгари тадқиқот доирасида норасмий баҳо 26 трлн сўмга баҳоланган эди. Ушбу рақамларни ҳисобга олган ҳолда, 2023 йилда ЯИМ 1,19 квадриллион сўмга ёки 101,6 миллиард долларга (аввалги маълумотларга кўра — 1,06 квадриллион сўм ёки 86,1 миллиард доллар) ошди.
Аҳоли жон бошига тўғри келадиган умумий даромад 15,5 фоизга (инфляцияни ҳисобга олган ҳолда — 5,5 фоизга) — 14,4 миллион сўмдан 17,4 миллион сўмгача (ойига 1,93 миллион сўм) ошди. Ўтган йилнинг шу даврида ўсиш 11,9 фоиз ва 1,4 фоизни ташкил этган эди.
Аҳоли жон бошига тўғри келадиган ўртача номинал умумий даромад республика ўртача кўрсаткичидан Тошкент шаҳрида (31,98 млн сўмдан 40,1 млн сўмгача), Навоий вилоятида (22,8 млн сўмдан 27,5 млн сўмгача), Бухоро вилоятида (16,98 млн сўмдан 20,1 млн сўмгача) ва Тошкент вилоятида (15,1 млн сўмдан 17,8 млн сўмгача) юқори бўлди.
Энг паст кўрсаткичлар Қорақалпоғистонда (12,08 млн сўм), Наманган вилоятида (12,8 млн сўм) ва Сурхондарё вилоятида (13,2 млн сўм) қайд этилди.
Аҳоли жон бошига даромадларнинг энг юқори реал ўсиши Тошкент шаҳри (+10,5 фоиз), Андижон (7,6 фоиз), Самарқанд (6,5 фоиз) ва Навоий (6,4 фоиз) вилоятларида кузатилди. Фарғона вилояти ва Сурхондарёда ўсиш атиги 1,3 фоиз ва 1,5 фоизни ташкил этди. Бунда ўсиш кўрсаткичлари ўтган йилги маълумотларнинг аниқланишини ҳисобга олган ҳолда келтирилган.
Ҳудудлар ўртасидаги табақаланиш кучайди. Йил давомида аҳоли жон бошига тўғри келадиган даромадлардаги фарқ энг бой ва энг камбағал уч минтақа ўртасида 2,2 баробардан 2,3 баробаргача ошди. Таққослаш учун: 2020 йилда бу фарқ 2,15 баробарни ташкил этган эди. Тошкент ва Қорақалпоғистон ўртасидаги даромадлар фарқи 3,13 баробардан 3,32 баробаргача кўтарилди.
Даромадлар таркибида меҳнат фаолиятининг улуши (ёлланма ишчилар ва ўзини ўзи банд қилганлар) 63,8% дан 62,8 фоизгача пасайди. Ёлланма ишчиларнинг даромади ўтган йилнинг дастлабки тўққиз ойидаги 20,1 фоизга нисбатан 17,4 фоизга, ўзини ўзи банд қилганларники эса 16 фоизга нисбатан 15,3 фоизга ўсди.
Шу билан бирга, трансферлардан олинган даромадлар (пул ўтказмалари, нафақалар, пенсиялар, стипендиялар) улуши 26,8% дан 26,5 фоизгача камайди.
Аҳолининг умумий даромадлари (бошқа жорий трансфертларни қўшган ҳолда) таркибида хориждан олинган пул ўтказмаларининг улуши 16,9 фоизни ташкил этди. Ўтказмаларга энг кўп Андижон (жами даромадлардаги улуши 28,5 фоиз), Фарғона (26,3 фоиз) ва Хоразм (24,5 фоиз) вилоятлари аҳолиси кўпроқ боғлиқ.
