Рақобат қўмитаси 6 ноябрдан бошлаб Республика товар хом-ашё биржасида пропан нархининг юқори чегарасини белгилади. Бу ҳақда бозорнинг бир қанча иштирокчилари «Spot»га хабар берди.
Қўмитанинг 5 ноябрдаги топшириғига кўра, чоршанба кунидан бошлаб суюлтирилган газ нархининг ошишига сотувчининг бошланғич нархига нисбатан 20 фоиз миқдорида чеклов (спред) жорий этилган.
Сўнгги икки савдо кунида пропан нархи 15 фоиздан кўпроққа қимматлашди ва сешанба куни бир тоннаси учун 10,1 миллион сўмдан ошди. Иқтисодчи Отабек Бакировнинг таъкидлашича, кечаги биржадаги савдоларда пропан нархи бир тоннаси 10 миллион сўмдан арзонроқ бўлган Аи-80 автомобиль бензинини ортда қолдирди.
Нархларнинг ошишига таклифнинг камайиши сабаб бўлиши мумкин. Агар 1 ноябрда биржага қўйилган пропан ҳажми 2 минг тоннадан ортиқни ташкил этган бўлса, 5 ноябрда у 30 фоизга — 1,4 минг тоннагача камайган.
«Spot» манбаларига кўра, 6 ноябрь куни пропаннинг биржа нархи кескин пасайган, чунки суюлтирилган газнинг бошланғич нархи бозор нархидан анча паст бўлган. Шундай қилиб, нархларнинг юқори даражаси биржа котировкаларини сунъий равишда ушлаб туради, бу эса рақобатни чеклайди, чунки барча иштирокчилар рухсат этилган максимал нархни таклиф қилишлари мумкин.
Рақобат қўмитаси вакили «Газета.uz» билан суҳбатда пропан нархига чеклов ўрнатилганини тасдиқлади. Маълум қилинишича, ушбу чеклов муддатсиз ҳисобланиб, нархлар динамикасига қараб, нарх ошишига тақиқни олиб ташлаш чоралари кўриб чиқилади.
Қўмита ахборот хизмати ҳам 6 ноябрь куни идора раҳбарияти бошчилигидаги ишчи гуруҳ томонидан «Ўзбекистон республика товар-хом ашё биржаси» АЖнинг фаолияти ўрганилгани ҳақида хабар берган. Унда суюлтирилган газ маҳсулотининг биржа савдоларига қўйилиши ҳамда реализацияси шунингдек, харидорларга етказиб бериш ҳолатлари муҳокама қилинган.
Эслатиб ўтамиз, 2024 йил апрелдан сентябрга қадар пропаннинг биржа нархлари икки баробар ошган. Апрель ойидан буён унинг биржадаги қиймати икки баравар — 4,59 миллион сўмдан 9,28 миллион сўмгача ортди.
Республика товар-хом ашё биржаси (UzEx) газетасининг ёзишича, январь ойида пропаннинг ўртача нархи бир тоннаси учун 7,07 миллион сўмни ташкил этган бўлса, апрелда савдога қўйилиш ҳажмининг ўсиши фонида бир тонна учун 4,6 миллион сўмгача пасайди.
Нархлар динамикасининг ушбу маҳсулотнинг савдога қўйилиш ва сотиш ҳажми динамикаси билан бевосита боғлиқлиги кўринди, яъни сотиш учун чиқарилган ҳажм пасайганда, котировкалар ўсди. 11 сентябрь якунида биржадаги нарх бир тонна учун 9,28 миллион сўмга, ёқилғи қуйиш шохобчаларида эса литри учун 7 минг сўмгача кўтарилди.
Октябрь ойида Энергетика вазири Жўрабек Мирзамаҳмудов суюлтирилган газ нархининг кескин ошишини ишлаб чиқаришнинг етарли даражада ошмагани ҳамда пропанда ҳаракатланувчи автомобиллар сонининг кўпайиши билан изоҳлаганди.
Унинг айтишича, нархлардаги бу тафовут ортидан коррупциявий ҳолатлар келиб чиқмоқда. Энергетика вазирлигининг прокуратура билан кўрган чоралари натижасида 14 минг 500 тонна пропан газ ноқонуний савдоси бўйича шундай ҳолатлар фош этилган ва бунга чек қўйилган.
