Ўзбекистон криптоактивларни қабул қилиш бўйича глобал индексда Марказий Осиё ва Кавказда биринчи, дунёда эса 33-ўринни эгаллаб турибди. Бу RISE Research компанияси томонидан Freedom Horizons билан ҳамкорликда KPMG Caucasus and Central Asia, Heemera, «Астана» халқаро молия маркази, Қозоғистон Миллий тўлов корпорацияси ва Mastercard иштирокида ўтказилган рақамли молиявий активлар (РМА) бозорини ўрганиш бўйича тадқиқотлар натижаларидан келиб чиқади.
Манба: Crypto Adoption Index Report, Chainalysis; Triple-A; ИЛМА.
Манба: The 2024 Global Crypto Adoption Index, Chainalysis.
Глобал криптовалютани қабул қилиш индекси турли мамлакатларда криптовалюталарни қабул қилиш даражасини баҳолаш учун мўлжалланган кўрсаткич саналади. Индекс аҳоли ва корхоналар криптовалюталардан кундалик операциялар, инвестициялар ва бошқа молиявий мақсадларда қанчалик фаол фойдаланаётганини тушунишга ёрдам беради. Индекс турли омиллар таҳлилига асосланади ва мамлакатларнинг криптовалюта иқтисодиётидаги иштирокини қиёсий акс эттириш учун тузилади.
Тадқиқотда таъкидланганидек, Ўзбекистон ёш, технологик жиҳатдан саводхонлиги юқори аҳоли улуши ортиб бораётгани эвазига марказлашмаган молия (DeFi)ни қабул қилиш бўйича глобал рейтингда сезиларли ўсишни қайд этмоқда.
2023 йилда Ўзбекистонда 512,3 минг фуқаро криптоактивларга эгалик қилган, бу эса умумий аҳолининг 1,46 фоизини ташкил этади.
2024 йил октябрь ойи ҳолатига кўра, мамлакатдаги криптосаноатда 15 та лицензияга эга хизмат кўрсатувчи провайдерлар — 2 криптобиржа, 3 крипто депозитарий ва 10 криптодўкон мавжуд бўлган. Уларнинг айланмаси 1 млрд доллардан ошган, 2022 йилдан буён давлат бюджетига тушумлар ҳажми эса 3,6 млн доллардан кўпроқни ташкил этган.
Ўзбекистон резидентлари криптоактивларга фақат мамлакатда лицензияланган провайдерлар орқали эгалик қилиши мумкин. Криптоактивлар билан операциялар солиқдан озод қилинган, провайдерлар эса валюта назорати остига тушмайди.
Истиқболли лойиҳалар миллий агентлиги (ИЛМА — бозор регулятори) иштирокчиларга солиқ бўйича ва бошқа имтиёзларни тақдим этиб, янги блокчейн технологияларини синаб кўриш учун регулятор қумдонини яратди. Айни пайтда алоҳида режимда тўртта лойиҳани амалга оширувчи учта ташкилот фаолият юритмоқда.
Хусусан, Uzinfocom интегратори «.uz» домен зонасида NFT сертификатларини жорий этиш устида ишламоқда, шунингдек, Token.uz — универсал, бўлинган маълумотлар реестрини ишлаб чиқмоқда. Octobank Masterсard билан ҳамкорликда карта маҳсулоти ва виртуал банк картаси саналувчи Сrypto Сard-UzNEX`ни ишлаб чиқмоқда.
Heemera 142 мамлакатдаги ҳамкорлар тармоғи, сунъий интеллект ва машинавий таълимдан криптоактивларни кузатиш, қайтариш ва хизмат кўрсатувчи провайдерлар комплаенси учун ечимлар ишлаб чиқишда фойдаланмоқда.
Март ойида соҳадаги энг йирик компаниялардан бири Tether ИЛМА билан ўзаро англашув меморандумини имзолади. У стейблкоинларни (stablecoins) чиқаради. Стейблкоинлар криптовалюта токенлари бўлиб, уларнинг курси бошқа активларга, масалан, доллар, евро ёки олтин унциясига боғланган бўлади. Улардан энг каттаси ва энг машҳури Tether USD (USDT) саналади. 2024 йил январь ойи ҳолатига кўра, USDT учинчи энг йирик криптоактив ҳисобланади (Биткоин ва Ethereum`дан кейин).
«Ўзбекистонда криптоактивларни ривожлантириш учун қулай муҳит яратилмоқда, биз бунда регуляторнинг катта ролини кўряпмиз… Криптоактивлар ва блокчейн технологиялари сезиларли иқтисодий ўсишга олиб келишга қодир, улар молиявий хизматларнинг мослашувчанлиги ва қулайлигини оширади. Агар бугунги кундаги анъанавий молиявий воситаларга муқобил воситалар пайдо бўлса, бозор иштирокчилари ҳозиргидан кўпроқ ресурслардан фойдаланиш имкониятига эга бўлади», — дея таъкидлади Mastercard`нинг Ўзбекистондаги бош директори Денис Филиппов.
Тадқиқотнинг тўлиқ версияси рус ва инглиз тилларида мавжуд.
Аввалроқ, ИЛМА директорининг биринчи ўринбосари Вячеслав Пак Spot нашрига берган интервьюсида маҳаллий крипто бозорининг ҳозирги ҳолати, қонуний криптовалюта майнингидаги қийинчиликлар, криптоактивлар билан хорижий платформаларда савдо қилишга тақиқ, шунингдек, Ўзбекистонда рақамли валюта яратиш истиқболлари ҳақида гапириб ўтганди.
