Ноябрь ойида Ўзбекистон аҳолиси ва бизнесининг кейинги 12 ойлик инфляцион кутилмалари яна ўсишни бошлади. Бу Марказий банкнинг ноябрь ойидаги сўровномасидан келиб чиқади.
Ўтган ой охирида аҳоли ўртасида нарх кутилмалари 13,7 фоизга (октябрга нисбатан +0,9 фоиз пункти) ўсди, тадбиркорлар ўртасида — 12,7 фоизга (+0,7 фоиз пункти).
Бу газ ва электр энергиясига тарифлар оширилган май ойидан бери энг юқори кўрсаткич (ўшанда аҳоли кутилмалари 14%, корхоналарники эса 12,7% эди).
Бу сафар келгуси инфляцияга нисбатан энг пессимистик кайфият Тошкентда шаклланди. Агар октябрь ойида аҳоли инфляцияни 11,6% да прогноз қилган бўлса, ноябрда ўртача 17,7% гача кўтарилди. Пойтахтлик респондентларнинг деярли ярми (48%) келгуси 12 ой ичида инфляция 17% ёки ундан юқори бўлишини прогноз қилмоқда.
Тошкент шаҳрида тадбиркорларнинг кутилмалари ҳам 12,6 фоиздан 14,6 фоизга ошди.
Аҳоли ўртасида нархларнинг юқори ўсиши ҳам Тошкент вилоятида — 14,8 фоиз (ўзгаришсиз) ва Сирдарё вилоятида — 14,8 фоиз (+1,1 ф.п.) кутилмоқда, тадбиркорлик субъектлари ўртасида эса Навоий вилоятида (14,7 фоиз, +0,2 ф.п.).
Ноябрь ойида аҳоли ўртасида ўтказилган сўровларда нархларнинг ошишига таъсир кўрсатиши мумкин бўлган асосий омил сифатида аввалгидек валюта курсининг ўзгариши кўрсатилди — респондентларнинг 51 фоизи ушбу вариантни танлаган (октябрда ҳам 51 фоиз). Эслатиб ўтамиз, ноябрь охирида доллар деярли 91 сўмга (+0,71 фоиз) мустаҳкамланди. Умуман олганда, йил бошидан буён миллий валюта ўтган йилнинг шу давридаги 9,5 фоизга нисбатан атиги 4,3 фоизга девальвацияга учради.
Коммунал хизматлар нархларининг ошиши иккинчи ўринга кўтарилди — респондентларнинг 51 фоизи шундай фикрда (47 фоиздан).
Ёқилғи-энергетика ресурслари (электр энергияси, газ) нархининг ошиши учинчи ўринни эгаллади. Октябрь ойида сўровда қатнашганларнинг 46 фоизи (47 фоизи) бу омил кейинги 12 ой ичида нархларнинг ошишига таъсир қилишини айтди.
Кейинги ўринларда монополиялар ва нархларнинг — 31% (28%), транспорт харажатларининг — 30% (26%), иш ҳақи ва пенсияларнинг сунъий оширилиши — 28% (31%).
Тадбиркорлик субъектлари учун ҳам нархлар ошишининг асосий омили валюта курсининг эҳтимолий ўзгариши бўлиб қолмоқда — респондентларнинг 51 фоизи (50 фоиз эди), коммунал хизматлар — 49 фоиз (42 фоиз), шунингдек, ёқилғи-энергетика ресурслари — 48 фоиз (42 фоиз) .
Бошқа омилларга транспорт харажатларининг ошиши — 32% (29%), иш ҳақи ва пенсияларнинг ўсиши — 29% (30%), солиқ юкининг юқори даражаси — 25% (23%), хомашё нархларининг ошиши киради — 25%.
Энг юқори даромадга эга (15 миллион сўмдан юқори) аҳоли гуруҳлари ўртасида инфляцион кутилмалар 13,9 фоиздан 17,3 фоизга (+3,4 фоиз) ўсди. Инфляциянинг юқори даражаси (октябрдаги 14,4 фоизга нисбатан 16,5 фоиз) 10−15 миллион сўм даромадга эга респондентлар томонидан кутилмоқда.
Даромадлари 2 миллион сўмгача бўлган шахслар кейинги 12 ойда инфляцияни 13,1 фоиз (12,1 фоизни ташкил этди), даромади бўлмаганлар эса 12,1 фоиз (12,3 фоиз) даражасида прогноз қилмоқда.
Маълумот
Инфляцион кутилмалар — бу одамлар, компаниялар ва иқтисодиётнинг бошқа иштирокчилари келажакда нархлар ўзгаришини қандай қабул қилиши. Оддий қилиб айтганда, бу уларнинг 12 ой ичида товарлар ва хизматлар қанча қимматлашиши ҳақидаги тахминлари.
Агар сиз нархларнинг бир йил ичида 10 флига ошишини кутсангиз, бу сизнинг инфляцион кутилмангиздир. Нархлар ошишини кутаётган бизнес ўз маҳсулоти ёки хизматлари нархини олдиндан кўтариши мумкин ва ходимлар даромадлари келажакдаги харажатларга мос келиши учун иш ҳақини оширишни сўраши мумкин.
Инфляцион кутилмалар реал иқтисодиётга таъсир қилиши мумкин. Мисол учун: агар одамлар нархлар кўтарилади, деб ўйласа, улар товарларни олдиндан сотиб олишни бошлаши мумкин, бу эса талабни оширади ва нархларнинг ошишини тезлаштиради. Компаниялар ўз бюджетларида инфляцион кутилмаларни ҳисобга олиши мумкин, бу ҳам иқтисодиётга таъсир қилади.
