Ўзбекистон Олий Мажлиси Қонунчилик палатаси 11 декабрь куни бўлиб ўтган мажлисда Жиноят кодексининг 244-моддасига (оммавий тартибсизликлар) тузатишлар киритиш тўғрисидаги қонун лойиҳасини биринчи ўқишда қабул қилди.
Ҳужжат юзасидан бош прокурор ўринбосари Светлана Артикова тушунтириш берди.
Светлана Артикова.
Фото: Қонунчилик палатаси ахборот хизмати
Амалдаги қонунчиликда оммавий тартибсизликларни уюштирганлик, уларда фаол иштирок этганлик ва фуқароларга нисбатан зўравонлик ишлатганлик учун жиноий жавобгарлик назарда тутилган. ЖКнинг 244-моддасига ўзгартишлар киритиш орқали оммавий тартибсизликларни содир этиш мақсадида таълим олганлик ва уларни ташкил этишни молиялаштирганлик учун жиноий жавобгарлик белгилаш таклиф этилмоқда.
«Ҳозир таҳликали замон. Биз инсон, жамият ва давлатчиликни ҳимоя қила олишимиз керак. Табиий савол туғилади: оммавий тартибсизликларни содир этиш мақсадида ўқувдан ўтганлик, шу жумладан, атрофдагилар учун хавф туғдириши мумкин бўлган қурол, портловчи моддалар ёки махсус мосламалар тайёрлаш учун жиноий жавобгарлик назарда тутилганми?» — деди у.
«Бу жиноят таркибини ташкил этадими? Бизнинг фикримизча, шундай. Бу ерда жиноят объекти — инсон, жамият ва давлат, шунингдек, субъекти — буни амалга оширмоқчи бўлган шахсдир», — деди бош прокурор ўринбосари.
Унинг таъкидлашича, оммавий тартибсизликларни ташкил этиш фаолиятини молиялаштириш жиноят ҳисобланади ва бунинг учун жиноий жавобгарлик назарда тутилиши лозим.
«Шу боис Жиноят кодексининг 244-моддасини мамлакатимизнинг тинч ва осойишта ҳаётини ҳимоя қилишга қаратилган учинчи ва тўртинчи қисмлар билан тўлдириш таклиф этилмоқда… Жазонинг муқаррарлиги тамойили жазолаш учун эмас, балки жиноятнинг олдини олиш учун қўлланилади. Агар кимдир бундай машғулотларда онлайн ёки офлайн иштирок этса… Оммавий тартибсизликлар ҳаётимизни издан чиқармоқда. Кимдир бу тадбирларда онгли равишда иштирок этади, кимдир эса билмай қатнашади», — деди Светлана Артикова.
Қайд этилишича, Жиноят кодексига таклиф этилаётган ўзгартиришлар давлат бюджетидан қўшимча харажатларни талаб қилмайди. Ҳужжат лойиҳаси Олий суд, Давлат хавфсизлик хизмати, Иқтисодиёт ва молия, Ички ишлар ҳамда Адлия вазирликлари билан келишилган.
Бош прокурор ўринбосари ушбу ҳаракатлар учун қандай жазо чоралари назарда тутилишига аниқлик киритмаган.
Нималарни ўзгартириш таклиф қилинмоқда
«Газета.uz»нинг аниқлашича, тузатишлар билан оммавий тартибсизликларни ташкил этиш мақсадида таълим олганлик учун жавобгарлик киритиш таклиф қилинмоқда. Хусусан, оммавий тартибсизликларни ташкил этиш мақсадида ўтказиладиган ўқишга қатнашиш, шу жумладан, оммавий тартибсизликларни ташкил этиш бўйича билим, амалий кўникма ва малакаларни эгаллаш, шунингдек, қурол-яроғ, портлаш қурилмалари, портловчи, заҳарловчи ва атроф-муҳит учун хавфли бўлган бошқа моддалар ва предметлар билан муомала қилиш усулларини ўрганиш учун базавий ҳисоблаш миқдорининг 300 бараваридан 600 бараваригача (112,5 млн сўмдан 225 млн сўмгача) миқдорда жарима, 3 йилгача ахлоқ тузатиш ишлари ёки 5 йилдан 7 йилгача озодликдан маҳрум қилиш билан жазоланиши назарда тутилмоқда.
Бунда модданинг ушбу қисми бўйича жиноятни содир этган шахс агар у ҳокимият органларига ихтиёрий равишда хабар қилса, содир этилган жиноятни фош қилишга ёки бундай ўқувдан ўтган, ўқувни амалга оширган, ташкил этган ёхуд молиялаштирган бошқа шахсларни, шунингдек ўқув ўтказилган жойни аниқлашга фаол кўмаклашса ва агар унинг ҳаракатларида жиноятнинг бошқа таркиби мавжуд бўлмаса, жиноий жавобгарликдан озод қилинади.
Бундан ташқари, модданинг 2-қисмига молиялаштириш тўғрисида қўшимча киритилмоқда. Хусусан, шахсга нисбатан зўравонлик, талончилик, портлатиш, мулкка шикаст етказиш ёки йўқ қилиш, ҳокимият вакилига қурол ёки қурол сифатида ишлатиладиган бошқа нарсаларни қўллаш ёки қўллаш билан қўрқитиб қаршилик кўрсатиш билан бирга содир этиладиган оммавий тартибсизликларни ташкил этиш ёки молиялаштириш, худди шунингдек, оммавий тартибсизликларда фаол иштирок этишда 10 йилдан 15 йилгача озодликдан маҳрум қилиш жазоси назарда тутилган.
Асослаш
Қонун лойиҳасига тушунтириш хатида таъкидланишича, «замонавий воқеликдан келиб чиқиб, ушбу соҳадаги миллий қонунчиликни такомиллаштириш зарурати юзага келган».
Миллий гвардия маълумотларига кўра, қўшни давлатларда содир бўлган оммавий тартибсизликларда уларнинг ташкилотчилари махсус тайёргарликдан ўтган, шунингдек, ушбу тартибсизликларни молиялаштириш ҳолатлари аниқланган.
Хорижий давлатлар (Россия, Беларус ва бошқалар) жиноят қонунчилигини ўрганиш натижасида маълум бўлишича, оммавий тартибсизликларни ташкил этиш мақсадида таълим олиш ҳамда уларни молиялаштириш учун алоҳида жавобгарлик белгиланган.
Шунга асосланиб ва бундай салбий ҳодисаларга қарши курашнинг ҳуқуқий асосларини такомиллаштириш мақсадида Жиноят кодексининг 244-моддасига ўзгартишлар киритиш кўзда тутилган, дейилади изоҳда.
Овоз бериш
Қонун лойиҳаси илгари жамоатчилик муҳокамасига қўйилмаган эди.
Депутатлар ўзгартиришлар бўйича бирорта ҳам савол беришмади. Ҳужжат биринчи ўқишда қабул қилинди. Унга 138 нафар депутат овоз берди, 1 нафари қарши чиқди, 1 нафари бетараф қолди, 8 нафари овоз беришда иштирок этмади.
Қонун лойиҳаси парламент қуйи палатаси қўмиталари ва партиялар фракциялари томонидан кўриб чиқилади, сўнгра иккинчи ўқишда муҳокама қилиш учун тақдим этилади.
