Россия президенти Владимир Путин 19 декабрь куни жонли эфирда «Владимир Путин билан йил якунлари» мулоқот форматида йил якунларини сарҳисоб қилиб, журналистлар ва мамлакат аҳолисининг саволларига жавоб берди. «Газета.uz» кечаги учрашувда кўтарилган асосий масалаларни бир ерга жамлади, бунда Путиннинг Кремль эълон қилган нутқидан ва РБКнинг мазкур материалидан қисман фойдаланилди.
Россия иқтисодиёти ҳақида
Президент Владимир Путин «тўғридан-тўғри линия»ни иқтисодиётдан бошлаб, уни «асосий асос» деб атади. «У билан Россияда вазият нормал», — деди Путин.
Президентнинг сўзларига кўра, ўтган йили Россия иқтисодиётининг ўсиши 3,6 фоизни ташкил этган бўлса, бу йил 3,9 фоизни, балки 4 фоизни ташкил этиши мумкин. Икки йил ичида ўсиш тахминан 8 фоизни ташкил этди, деб таъкидлади у, шу билан бирга, АҚШда бу кўрсаткич 5−6 фоизга тенг, Еврозонада — 1 фоизга, Германияда — 0 фоизга тенг ва, афтидан, 2025 йилда ҳам 0 фоиз бўлади.
Шунингдек, хавотирли сигналлар бор, бу — инфляция, дея давом этди Путин. Унинг сўзларига кўра, МБ раҳбари Эльвира Набиуллина бу 9,2−9,3% ни ташкил этишини маълум қилган. Бироқ иш ҳақи «инфляцияни ҳисобга олмаганда, реал ҳисобда» 9 фоизга ошди, дея таъкидлади давлат раҳбари.
Ҳукумат иқтисодиётни қиздириш муаммосини ҳал қилмоқда, 2025 йилда ЯИМ ўсиши 2−2,5 фоизни ташкил этади, деди Путин. «Умуман олганда, вазият барқарор ва ишончли», — деди у.
«Ҳарбий операция» ва Курск вилояти тўғрисида
«Ҳаракат бутун фронт чизиғи бўйлаб ҳар куни давом этмоқда. Жангчиларимиз ҳудудни квадрат километрлаб қайтармоқда», — деди у. Президент барча жангчиларга, шу жумладан, Курск вилоятидаги жангчиларга «ғалаба, омад ва уйга омон қайтишни» тилади.
У «ҳамма нарса: йўл тармоғи ҳам, коммунал инфратузилма ҳам, ижтимоий объектлар ҳам, уй-жойлар ҳам, албатта, тикланади», — деб ваъда берди. Уй-жойларни тиклаш учун сертификатлар ҳам берилади. «Ким кўчиб ўтмоқчи бўлса — бошқа ҳудудларга кўчиб ўтишbга ёрдам берамиз».
Президент Курск вилоятида жанг қилаётган жангчилар ҳарбий операция иштирокчиси сифатида маош олмаётганини камчилик деб атади. «Бу мен учун кутилмаган маълумот. Гап нима ҳақда бораётганини тушунаман. Фронтнинг бошқа участкаларида жанг қилган жангчиларимиз, ҳарбий хизматчиларимиз жанговар ҳаракатлар қатнашчисидир. Агар улар Курск вилоятига кўчирилган бўлса, уларнинг барчаси [тўловларни] олиши керак», — деди Путин.
«Орешник» ҳақида
Президентдан «Орешник» қуроли ҳақида ҳам сўрашди.
«Бу замонавий, жуда янги қурол. Ҳар қандай соҳада қилинаётган ҳамма иш аввалги ишланмаларга таянади. Ҳа, ишланмалар бўлган… Шу асосда муҳандислар яна нима қилиш ҳақида ўйлашди, буюртмачи, Мудофаа вазирлиги билан келишиб олдик ва мен уни ишлаб чиқариш ёки чиқармаслик ҳақида қарор қабул қилдим», — деди Путин.
«Бу ракеталарни уриб тушириш учун ҳеч қандай имконият йўқ. Агар сиз айтган Ғарб экспертлари шундай деб ўйлаётган бўлсалар, улар бизга ҳамда Ғарб ва АҚШдаги таҳлиллари учун пул тўлаётганларга қандайдир технологик эксперимент ўтказишни таклиф қилишсин, айтайлик, XXI асрнинг юқори технологик дуэли. Улар, айтайлик, Киевда мағлубиятга учрайдиган бирор объектни аниқласин, у ерга ўзларининг барча ҳаво мудофааси ва ракетага қарши мудофаа кучларини жамласин, биз эса у ерга „Орешник“ билан зарба берамиз ва нима бўлишини кўрамиз. Биз бундай тажрибага тайёрмиз. Иккинчи томон тайёрми? Биз ҳар қандай ҳолатда ҳам буни истисно қилмаймиз. Қизиқарли. Ўйлайманки, бу биз учун ҳам, Америка томони учун ҳам фойдали бўлади», — деди Путин.
Украина президенти Владимир Зеленский Путин Ғарбга Киевдаги нишонни танлашни таклиф қилгандан сўнг Россия ҳукуматини «палид» деб атади. «Сиз уни адекват одам деб ҳисоблайсизми? Шунчаки палид», — деди Зеленский.
Унинг қўшимча қилишича, Украина 20 дан ортиқ атом энергиясини тақсимлаш станцияларини Россия ўқларидан ҳимоя қилиш учун яна 19 та ҳаво ҳужумидан мудофаа тизимига муҳтож. Шаҳарларни ҳимоя қилиш учун қўшимча равишда Американинг Patriot комплекслари ҳам керак, деди у.
Трамп ва «заифлашган Россия» ҳақида
Американинг NBC телеканали журналисти Путинга бир нечта савол берди. Хусусан, у Россиянинг «заиф позицияда» эканини, чунки Украинада кўплаб россияликлар ҳалок бўлганини, генерал Игорь Кирилловга суиқасд уюштирилганини ва Москвани қўллаб-қувватлаган Сурия Башар Асад ҳукумати қулаганини айтди. «Трамп билан учрашганингизда кучсизроқ етакчи бўласиз», — деди журналист. У музокаралар олиб борилса, Россия нима таклиф қилиши мумкинлигини сўради.
«Қачон учрашамиз, билмайман. Мен у билан тўрт йилдан ортиқ гаплашмадим. Мен бунга тайёрман, учрашувга ҳам тайёр бўламан. Россиянинг қандайдир заиф ҳолатда экани ҳақидаги масалага келсак: ҳурматли ҳамкасб, сиз ва сизга пул тўлаётган одамлар Россия заиф аҳволда бўлишини жуда хоҳлаётганингиз аниқ. Россия сўнгги икки йил ичида анча кучлироқ бўлиб қолди. Биз чинакам суверен давлатга айланмоқдамиз. Иқтисодиётнинг ривожланиш суръатлари ҳақида айтиб ўтган эдим. Мудофаа қобилиятимизни мустаҳкамлаймиз. Худди шу нарса мудофаа саноатига ҳам тааллуқлидир: биз уни ўстирмоқдамиз. Биз ишонч билан, тез суръатларда ҳаракат қилмоқдамиз, рақиблар ҳақида эса бундай деб бўлмайди», — деди Путин.
Президентдан, шунингдек, Россия музокараларда муросага боришга тайёрми ва Украинага ён бериш сифатида нима таклиф қилишга тайёр, деб сўралди.
«Сиёсат — муроса санъатидир. Биз ҳар доим музокаралар ва муросага тайёрмиз. Қарама-қарши томон музокаралардан бош тортди. Музокаралар натижаси эса доимо муросадир. Ахир биз 2022 йил охирида Истанбулда келишувга эришдик. Юз марта такрорлайман: Украина томони ушбу ҳужжатни парафирлади, демак, бунга рози бўлди. Кейин нима учундир рад этди. Нима учун — тушунарли. Чунки сизнинг иттифоқчингиз, жуда яхши соч турмакли жаноб [Борис] Жонсон келди, охирги украиналиккача жанг қилишимиз керак, деди. Мана, улар жанг қилишяпти. Урушмоқчи бўлган бу украинлар тез орада тугайди. Менимча, у ерда тез орада урушишни хоҳловчилар қолмайди», — деб жавоб берди Путин.
Генерал Кирилловнинг ўлдирилиши ҳақида
Россия Қуролли кучларининг радиацион, кимёвий ва биологик ҳимоя қўшинлари бошлиғи Игорь Кирилловнинг ўлдирилиши — теракт, деди Путин.
Генерал-лейтенант кўпчиликнинг ҳаёти учун хавфли бўлган усулда ўлдирилган ва Киев кўплаб россияликларга нисбатан бундай террорчилик жиноятларини бир неча бор содир этган, деди у. «Курск вилоятида ҳам, ҳозирда улар тинч аҳолини отиб ташлаётган пайтда, Россиянинг бошқа ҳудудларида ҳам журналистлар ўлдирилган», — деди президент. Эслатиб ўтамиз, россиялик генерални ўлдирганликда Ўзбекистон фуқароси Аҳмаджон Қурбонов гумонланиб ҳибсга олинган.
Сурия, Асад ва Россия базалари ҳақида
«Сиз Сурияда бўлаётган воқеаларни мағлубият сифатида кўрсатмоқчисиз. Биз у ерда террористик анклав ташкил этилмаслиги учун келганмиз. Умуман олганда, биз ўз мақсадимизга эришдик. Асад билан жанг қилган гуруҳлар ҳам ўзгарди. Бир қатор давлатлар ва АҚШ ҳозир улар билан муносабатларни йўлга қўйишни хоҳлаётгани бежиз эмас. Агар улар террорчи бўлса, нега аралашиб юрибсиз?» — деб сўради Путин америкалик журналистдан.
Россия қуролли кучларига келсак, Россиянинг Сурияда қуруқликдаги қўшинлари йўқ эди, у ерда фақат иккита ҳарбий база — ҳаво ва денгиз ҳарбий базалари бўлган. «Қуруқликдаги қисм Сурия қуролли кучлари ва Эронпараст деб аталадиган баъзи ҳарбий қўшилмалардан иборат эди», — деди Путин.
Унинг таъкидлашича, Россия республикадаги вазиятни барқарорлаштиришга умид қилмоқда. «Биз у ердаги вазиятни назорат қилаётган барча гуруҳлар, минтақанинг барча давлатлари билан алоқада бўлиб турибмиз. Уларнинг аксарияти бизга Суриядаги ҳарбий базаларимиз қолишидан манфаатдор эканини билдирмоқда», — деди Путин.
Россия президенти, шунингдек, Асад билан Москвага келганидан кейин ҳали учрашмаганини, лекин буни амалга оширишни режалаштираётганини таъкидлади.
Киев билан музокаралар ўтказиш шартлари тўғрисида
«Бизда олдиндан шартлар йўқ, биз олдиндан шартларсиз, лекин Истанбулда келишиб олганимиз асосида, бугунги кунда юз бераётган воқеликдан келиб чиқиб, мулоқот олиб боришга тайёрмиз. Бу тезислар менинг июнь ойидаги нутқимда баён қилинган эди», — деди Путин.
Эрдоғон, курдлар ва Исроилнинг минтақадаги таъсири ҳақида
«Биз президент Эрдоғон билан доимий алоқадамиз. Албатта, минтақадаги вазиятни муҳокама қилдик. Эрдоғон ва Туркиянинг минтақадаги воқеаларга муносабати ва бизнинг позициямиз яхши маълум. Бизнинг фикримизча, Фаластин муаммосини фақат унинг сабабини бартараф этиш орқали ҳал қилиш мумкин. Бирлашган Миллатлар Ташкилоти режасига мувофиқ иккита давлат тузиш», — деди Анқара билан алоқалар ҳақидаги саволга жавоб берар экан.
Туркиянинг мақсадлари ҳақида эса: «Туркия Сурияга нисбатан жанубий чегараларда хавфсизликни таъминлаш, Суриянинг назорат остидаги ҳудудларидан қочқинларнинг қайтиши учун шароит яратиш, курд қўшинларини чегарадан узоқлаштириш учун барча чораларни кўради», — деб жавоб қайтарди.
Путин Туркиянинг Курдистон Ишчи партияси билан муаммоси узоқ вақтдан бери давом этаётганини таъкидлади. «Умид қиламанки, ҳеч қандай кескинлик бўлмайди, лекин Европанинг баъзи сиёсий арбоблари менга яқиндагина учрашувларда Биринчи жаҳон урушидан кейин курдларга ўз давлатини ваъда қилишгани, уларни алдашгани ва ҳоказолар ҳақида гапиришди», — деди у.
Президент минтақада бу халқнинг миллионлаб вакиллари истиқомат қилишини эслатди. «Бу жиддий муаммо. Булар жиддий йигитлар, жиддий жангчилар. Курд муаммосини ҳал қилиш керак. Сурия доирасида президент Асад буни ҳал қилиши керак эди, энди Сурия ҳудудини назорат қилувчи ҳукуматлар билан ҳал қилиш керак ва Туркия ўз хавфсизлигини таъминлаши лозим», — деди Путин.
«Исроил Эрон ва Ливанда халқаро ҳуқуқни бузмоқда. Сурияни босиб олмоқда ва унинг суверенитетини бузмоқда. Исроил Ғазо секторида қандай мақсадни кўзлаётганини билмайман, лекин бу фақат қоралашга сабаб бўлади», — деди Путин.
Россия президенти Исроилни Суриядаги воқеаларнинг «асосий бенефициари» деб ҳисоблайди. «Исроил Голан тепаликларида 20 км гача силжиб борди, Сурия учун Совет Иттифоқи даврида қурилган истеҳкомларга кириб борди. Умид қиламизки, Исроил қачонлардир Сурия ҳудудини тарк этади, аммо ҳозир у Сурияга қўшимча қўшин юбормоқда. Шундай таассурот борки, улар нафақат кетмоқчи эмас, балки кучлироқ бўлмоқчи», — деди Путин.
Уч йиллик «ҳарбий операция»дан кейинги ўзгаришлар ҳақида
«Урушнинг уч йили ўтди, ҳаммамиз жуда ўзгариб кетдик, уруш ҳаммамизни ўзгартирди. Сизда нима ўзгарди, ниманидир тушундингизми?» — деб сўради Путиндан журналистлар.
Сўнгги йиллардаги ўзгаришларга келсак, президент «барчамиз ўзгариб боряпмиз, ҳар куни, ҳар соатда ўзгариб боряпмиз», деб таъкидлади. «Аммо бу уч йил, албатта, барчамиз учун, бутун мамлакат учун жиддий синов бўлди. Камроқ ҳазиллашдим ва кулишни деярли тўхтатдим. Мен асосий саволларни излаш ва уларни ҳал қилишга эътибор қаратиш кўникмаларимни такомиллаштиришни бошладим», — дея қўшимча қилди президент.
Президентдан, шунингдек, агар ортга қайтиш имконияти бўлганда, 2022 йил февралдаги қарорингизни ўзгартирармидингиз, деб сўралди.
«Биласизми, агар ҳозир нима бўлаётганини билган ҳолда вазиятга қараш мумкин бўлса, мен нималарни ўйлаган бўлардим? Қабул қилинган қарорни олдинроқ қабул қилиш керак эди. Уни билган ҳолда, махсус ҳарбий операцияга тайёрланиш керак эди. 2022 йилги воқеалар уларга катта тайёргарликсиз бошланди. Вазият ёмонлашишини кутиб туришнинг иложи йўқ эди. Украина расмийлари Минск келишувларини бажармаслигини ва оммавий қирғин қуролларига даъволарини эълон қилди. Биз бу ҳудудларни ҳарбий жиҳатдан ўзлаштириш бошланиб, Россия билан боғлиқ барча нарсалар йўқ қилинганини кўрдик. Бизни шундай қилишга мажбур қилишди. Агар олдиндан билганимизда, жиддий тайёргарлик кўриш керак бўларди», — дея жавоб берди Путин.
