Ўзбекистон январь-ноябрь ойлари давомида рекорд даражада 1,55 млрд АҚШ доллари қийматида газ импорт қилди. Бу ҳақда президент ҳузуридаги Статистика агентлигининг «Газета.uz» ўрганган ташқи савдо айланмаси бўйича ҳисоботида сўз боради.
Мазкур кўрсаткич ўтган йилнинг шу даврига нисбатан 2,8 баробар кўп бўлиб, ўша пайтда газ импорти 562,7 млн долларни ташкил этган. Қолаверса, бу кўрсаткич ўтган йилнинг умумий газ импорти ҳажмидан деярли 2,2 баробар кўпдир (694,9 млн доллар).
Январь ойида «кўк ёқилғи» импорти 35,6 млн долларни ташкил этган бўлса, февраль ойида бу кўрсаткич 3,7 баробар ошиб, 131,1 млн долларга етган. Мартда 193,5 млн доллар, апрелда 102,6 млн доллар, майда 180,4 млн доллар, июнда 166,3 млн доллар, июлда 174,2 млн доллар, августда 168,3 млн доллар, сентябрда 126,3 млн доллар, октябрда эса 86,7 млн долларни ташкил этган. Статистика агентлиги етказиб берилган газнинг жисмоний ҳажмлари ҳақида маълумот бермаган.
Ноябрь ойида эса импорт ҳажми кескин ошиб, 186,8 млн долларга етган. Бу ўтган йилнинг ноябрь ойига (1 млн доллар) нисбатан 187 баробар кўпдир.
Ўзбекистон, шунингдек, ўтган йилга нисбатан газ экспорт қилиш ҳажмини ҳам оширди (қиймат жиҳатидан). Экспорт ҳажми 540,4 млн долларга етди, бу ўтган йилнинг шу даврига (458,2 млн доллар) нисбатан 17,9 фоиз кўпроқдир.
Январь ойида Ўзбекистон газ экспорти 21 млн долларни ташкил этган бўлса, февраль ойида бу кўрсаткич 5,7 миллион долларга тушган. Мартда 18,7 млн доллар, апрелда 6,9 млн доллар, май ойида 7,6 млн доллар бўлган. Июнда эса экспорт кескин ошиб, 181,5 млн долларга етган. Июль ва август ойларида 81,7 млн доллардан қайд этилган, сентябрда 74,7 млн доллар, октябрда эса 60,9 млн долларни ташкил этган.
Ноябрь ойида эса газ экспорти 53 млн долларни ташкил этди, бу ўтган йилнинг ноябрь ойига нисбатан (51,2 млн доллар) 3,5 фоиз кўпроқдир. Ўзбекистон асосан Хитой ва Тожикистонга газ экспорт қилмоқда. 2024 йилда Қирғизистонга газ экспорти қайд этилмаган.
Хитой Бош божхона бошқармаси маълумотларига кўра, 2024 йилнинг бошидан буён Хитой Ўзбекистон газини 667,4 млн доллар қийматида импорт қилган. Бу ўтган йилнинг шу давридаги (470,3 млн доллар) кўрсаткичдан қиймат жиҳатидан 27,1 фоиз кўпдир.
Январда Хитой Ўзбекистон газини 38,8 млн долларга импорт қилган бўлса, февралда бу кўрсаткич 18,6 млн долларни ташкил этган. Апрельда 11,4 млн доллар, майда 85 млн доллар, июнда 81,1 млн доллар, июлда 69,2 млн доллар, августда 97,37 млн доллар, сентябрда 97,4 млн доллар ва октябрда 88,9 млн долларлик газ импорт қилинган. Газнинг жисмоний ҳажмлари ҳақида маълумот берилмаган.
Ноябрда Хитойнинг Ўзбекистон гази импорти 79,4 млн долларга етган, бу ўтган йилнинг ноябрига (54,6 млн доллар) нисбатан қарийб 1,5 баробар кўпроқдир.
Бош вазир Абдулла Арипов 2020 йил январь ойида 2025 йилга келиб газ экспорт қилишни тўхтатиш режаси борлигини маълум қилганди. У газни қайта ишлаш ва қўшилган қийматли маҳсулотлар ишлаб чиқариш ҳажмини ошириш кўзда тутилганини таъкидлаган.
Кейинчалик, 2022 йилда «Ўзтрансгаз»нинг собиқ раҳбари Беҳзод Норматов Ўзбекистон 2025−2026 йилларга бориб газ экспорт қилишни тўлиқ тўхтатиши мумкинлигини айтган. Ўша вақтда мамлакатда қазиб олинаётган газнинг тахминан 10 фоизи Хитойга экспорт қилинаётган эди.
Молиячи Отабек Бакировнинг фикрича, экспорт қилинадиган газ ҳажми ички эҳтиёжга ишлатилганида GTL заводи йил давомида узлуксиз ва тўлиқ қувватда ишлаган, пропан ва дизель бўйича умуман муаммолар бўлмаган, иссиқхоналар газдан узилмаган ва шундан кейин ҳам бир неча юз миллион куб газ ортиб қолган бўларди.
Январь-ноябрь ойларида Ўзбекистонда 40,76 млрд куб метр газ қазиб олинган, бу ўтган йилнинг шу даврига нисбатан 4,7 фоиз ёки деярли 2 млрд куб метрга камдир. 2019 йилнинг шу давридаги кўрсаткичлар билан солиштирганда (54,3 млрд куб метр) пасайиш 13,5 млрд куб метрни ташкил этган. Бу ҳажм аҳоли томонидан йиллик истеъмол қилинадиган газ миқдоридан (2022 йил учун) ошиқдир.
2023 йилнинг октябридан бошлаб, Ўзбекистон Россиядан газни Қозоғистон ҳудуди орқали реверс йўналишда импорт қилишни бошлади. Мамлакатда газ импорт ҳажмини ошириш учун магистрал газ тизимини модернизация қилишга 500 млн доллар инвестиция киритиш режаси эълон қилинган. Лойиҳа мамлакатнинг энергетик хавфсизлигини таъминлаш, мавсумий талабни қоплаш учун қўшимча газ ҳажмларини таъминлаш ва ёқилғи етказиб бериш манбаларини диверсификация қилишда муҳим аҳамият касб этиши билдирилган.
«Ўзбекистон-2030» стратегиясига кўра, 2030 йилга келиб мамлакатда газ қазиб олиш ҳажмини 62 млрд куб метрга етказиш режалаштирилган. Бироқ сўнгги йилларда газ қазиб олиш ҳажми камайиб боряпти, ва бу ҳолат «Ўзбекнефтегаз»нинг прогнозларига ҳам акс этмоқда. Агар Устюрт минтақасида геология-қидирув ишлари кутилган натижани бермаса, импорт кўрсатилган йилга келиб 10−11 млрд куб метрга етади, деган эди энергетика вазири Жўрабек Мирзамаҳмудов.