Meta корпорацияси ўзига тегишли платформалар — Facebook, Instagram ва Threads микроблоглар хизматидаги фактчекерлар хизматларидан воз кечади. Бу ҳақда унинг асосчиси Марк Цукерберг ўз видеомурожаатида маълум қилди.
Унинг сўзларига кўра, мавжуд тизим «жуда кўп хатолар ва цензуралари бўлган нуқтага етди». «Шунинг учун биз ўз илдизларимизга қайтмоқчимиз ва хатоларни қисқартириш, сиёсатимизни соддалаштириш ҳамда платформаларимизда ўз фикрини баён қилиш эркинлигини тиклашга эътибор қаратмоқчимиз», — деди у.
Видеомурожаатида Цукерберг компаниянинг бу қарорга келишига туртки бўлган сабаблар қаторида АҚШда яқинда бўлиб ўтган сайловларни тилга олди. Унинг фикрича, сайловлар «бурилиш нуқтаси»га айланди, шундан сўнг сўз эркинлиги яна биринчи ўринга чиқаётгани аён бўлди.
Цукерберг яқин орада унга тегишли ижтимоий тармоқларда содир бўладиган 5 та асосий ўзгаришни санади.
Учинчи томон фактчекерлари хизматларидан воз кечиш. Бунинг ўрнига компания «ҳамжамият изоҳлари» функциясини қўшади, бу фойдаланувчиларга хато ёки чалғитувчи постларга контекстни мустақил равишда қўшишга имкон беради. Хусусан, Илон Маскка тегишли Х ижтимоий медиа платформаси баҳсли постларга огоҳлантириш ва контекст қўшиш учун бошқа фойдаланувчиларга таянади.
Контент сиёсатини соддалаштириш. Meta иммиграция ва гендер каби муайян мавзуларни муҳокама қилишда бир қатор чекловларни олиб ташлашни режалаштирмоқда.
Цензуралаш принципларининг ўзгариши. Агар ҳозирда компания фильтрлари ижтимоий тармоқлардан фойдаланиш қоидаларининг барча бузилишларини автоматик равишда кузатишга мўлжалланган бўлса, келгусида улар хато маълумотларни ёки жиддий қоидабузарликларни қидиришга эътибор қаратади. Бошқа барча ҳолатларда Meta фойдаланувчиларнинг шикоятларига таянади.
«Фуқаролик контенти»ни қайтариш. Маълум вақт давомида сиёсий постлар компания ижтимоий тармоқларидаги тавсияларга тушмади, чунки фойдаланувчилар улар туфайли стрессга тушган. Энди, Цукербергнинг сўзларига кўра, аудитория сўрови ўзгарди ва бундай постлар алгоритмик ленталарга қайтади.
Trust & Safety бўлими ва модераторлар Техасга кўчиб ўтади. Ҳозирда ушбу жамоаларнинг ходимлари Калифорнияда ишлайди. Техасда жамоаларимизнинг тарафкашлиги ҳақида ташвиш камроқ, деди у.
Бу ўзгаришлар қачон кучга кириши аниқ маълум эмас. Марк Цукерберг фақат фактчекерлардан воз кечиш яқин бир неча ой ичида содир бўлишини таъкидлади. Ҳозирча бу фақат АҚШда содир бўлади — у бошқа ҳудудлар ҳақида ҳеч нарса демади.
Meta бутун дунё бўйлаб 3 миллиарддан ортиқ фойдаланувчига эга. Цукербергнинг таъкидланишича, Meta «Америка компанияларини таъқиб қилаётган ҳамда дунёдаги кўпроқ цензура ўрнатишга интилаётган ҳукуматларга қарши курашишда президент Трамп билан ҳамкорлик қилади».
У Европани «цензурани институциялаштирадиган ва ҳар қандай инновацияни яратишни қийинлаштирадиган қонунлар сони тобора ортиб бораётган» жой сифатида келтирди ва шундай деди: «Лотин Америкаси мамлакатларида компанияларга бирор нарсани тинчгина олиб ташлашни буюриши мумкин бўлган махфий судлар мавжуд».
40 ёшли Цукерберг фактчекерлардан воз кечиш қарорини 2019 йил октябрь ойида Жоржтаун университетида сўз эркинлиги тарафдори бўлган аргументига қайтиш сифатида асослади.
Фактчекинг тизими 2016 йилда АҚШ президенти сайловларига Россиянинг «троллар фабрикалари» аралашуви билан боғлиқ жанжал фонида Facebook`да пайдо бўлганди. Фактчекинг билан Meta ходимлари эмас, балки асосан профессионал журналистлар ва муҳаррирлардан иборат ташқи ташкилотлар шуғулланган.
Трампга хушомад
Аксарият Ғарб ОАВ, шунингдек, фактчекерларнинг ўзлари ҳам Meta эълонларини жуда салбий қабул қилди, деб ёзади Meduza. Журналистларнинг фикрича, Цукерберг АҚШнинг сайланган президенти маъмурияти билан яқинлашишга ҳаракат қилмоқда. The Wall Street Journal нашрининг эслатишича, ноябрь ойи охирида Meta раҳбари Дональд Трампнинг Флорида штатидаги Мар-а-Лагодаги қароргоҳида кечки овқатга борган. Шундан сўнг унинг компанияси сиёсатчининг инаугурация фондига миллион доллар хайрия қилди.
Бундан ташқари, Трампнинг яқин тарафдорларидан бири, UFC президенти Дана Уайт яқинда Meta директорлар кенгашига аъзо бўлди. Ушбу қарор компания ичида танқидга сабаб бўлди, аммо 404 Media нашрининг хабар беришича, HR департаменти ходимлари ички форумдаги салбий изоҳларни зудлик билан ўчирди. Журналистлар ижтимоий тармоқлардаги контентни модерация қилиш сиёсатини ўзгартиришни сайланган президентга ёқишнинг яна бир усули деб билмоқда.
«Ўйлайманки, бу таъсирга эга муваффақиятсизлик бўлади, — деди Пойнтер институти MediaWise медиасаводхонлик дастури директори Алекс Маҳадеван The New York Times нашрига берган изоҳида. — Платформа энди унда эълон қилинган нарсалар учун ҳеч қандай масъулиятни ўз зиммасига олмайди. Улар барча масъулиятни фойдаланувчиларнинг ўзига юклаши мумкин».
Нашрнинг таъкидлашича, 2016 ёки 2020 йилги президентлик сайловларидан сўнг воқеаларнинг бундай тарзда ривожланиши мутлақо мумкин бўлмаган бўларди. Ўша пайтда, деб ёзади The New York Times, ижтимоий тармоқларга эгалик қилувчи компаниялар ўзларини «дезинформация урушининг олд сафидаги жангчилар» деб ҳисоблаган. Meta илгари қилган саъй-ҳаракатлар «ёлғоннинг тарқалишини секинлаштиришга» имкон берган. Журналистлар эълон қилинган ўзгаришларни ортга қадам деб ҳисобламоқда.
