Ижтимоий тармоқларда Тошкент вилоятининг Пискент туманидаги автомобилларни синовдан ўтказиш полигонида навбатлар пайдо бўлгани ҳақидаги хабарлар тарқалди.
1 ноябрдан бошлаб Техник жиҳатдан тартибга солиш агентлиги импорт қилинадиган автомобилларни техник кўрикдан ўтказиш тартибини ўзгартирганди (бу ҳақда батафсил таҳлил ёзгандик). Хориждан олиб келинган автомобиллар божхона ҳудудида эмас, Пискентдаги автомобиль полигонида синовдан ўтказилади.
Янги тартиб расмий дилер бўлмаган жисмоний шахслар ва хусусий тадбиркорлар томонидан олиб кириладиган автомобилларга нисбатан қўлланади.
Синовлар агентликнинг шуъба корхонаси — «Ўзбекистон илмий синов ва сифат назорати маркази» давлат муассасаси (UzTest) томонидан ўтказилади.
Ўтган ҳафтада синов майдончаси автомобилларнинг мувофиқлигини баҳолаш учун электрон навбатга ёзилиш имконияти йўқолиб қолди. Хато кейинчалик тузатилди, бироқ энди автоимпортчилар янада кечроқ саналар учун учрашув тайинлаши мумкин. Мисол учун, нашр вақтида 22 январга навбатда туриш имконияти мавжуд эди. Якшанба кунлари талон берилмайди.
Шунингдек, интернетда синов майдончасидаги баъзи лабораториялар номаълум сабабларга кўра вақтинча ёпилгани ва автомобиль эгалари камида февралгача кутиши кераклиги ҳақида хабарлар пайдо бўлди. UzTest «Газета.уз»га бу маълумотни рад этди.
UzTest реакцияси
Республикага олиб кирилаётган М1 тоифали автотранспорт воситаларини тартибли синовдан ўтказишни ташкил этиш учун my.gov.uz сайти орқали Пискент полигонида электрон навбат жорий этилди.
Веб-сайтда транспорт воситалари эгалари шахсий идентификация рақами (ЖШШИР) ёрдамида навбатга ёзилиши мумкин.
Ҳар бир автомашина учун 20 дақиқа вақт ажратилган бўлиб, бу куну тун ишлайдиган лаборатория имкониятларини ҳисобга олган ҳолда кунига 72 та автомобилни синовдан ўтказиш имконини беради, дейилади хабарда.
Бироқ UzTest автомашина эгалари бир хил машина учун турли сана ва вақтларга ёзила бошлаганини аниқлади. Масалан, ZEEKR эгаси 22 январь соат 00:00 ва 18:00, шунингдек, 23 январь соат 12:00 да битта автомашина учун электрон купон олган. Бу қайднинг белгиланган чегарасидан ошиб кетишига ва кетма-кетликнинг бузилишига олиб келган.
Вазиятни тўғирлаш учун электрон ҳисобга олиш тизимига қуйидаги ўзгартиришлар киритилди:
- Битта ЖШШИР учун фойдаланилмагунча навбатда фақат битта ўрин олиш мумкин;
- фойдаланилмаган навбат автоматик равишда тизимдан ўчирилади;
- лаборатория ходимлари сонини кўпайтириш ҳисобига синов вақти 15 дақиқагача қисқартирилади (кунига 96 та машинагача).
Вазиятни тўғрилаш учун кўрилган чоралар етарлими?
Божхона қўмитасининг расмий маълумотларига кўра, ўтган йил давомида Ўзбекистонга умумий қиймати 1,9 миллиард доллар бўлган 80 235 дона енгил автомобил олиб кирилган, бу ойига қарийб 6 686 та ёки кунига 219 та дегани, бу полигоннинг жорий қувватидан уч баробар кўп.
Яъни ҳатто UzTest’нинг оширилган қуввати ҳам автомобилларни текшириш учун етарли бўлмайди.
Монополия ва қонунларни бузганлик айбловлари
autodeklarant Telegram канали «Техник жиҳатдан тартибга солиш тўғрисида»ги қонуннинг 5-моддасига кўра, техник жиҳатдан тартибга солишнинг асосий тамойиллари доирасида бир орган томонидан давлат назорати ва мувофиқликни тасдиқлаш ваколатларини бирлаштиришга йўл қўйилмаслигини таъкидлади. Шунингдек, техник жиҳатдан тартибга солиш соҳасида тадбиркорларни камситиш ва адолатсиз рақобат учун шарт-шароит яратиш тақиқланади.
Шу билан бирга, ушбу соҳада давлат назоратини амалга оширувчи орган Техник жиҳатдан тартибга солиш агентлиги ҳисобланади. Ҳолбуки, автомашиналарнинг мувофиқлигини якка тартибда баҳоловчи UzTest ташкилоти Техник жиҳатдан тартибга солиш агентлигига бўйсунувчи муассаса ҳисобланади.
Бунга жавобан, «Газета.uz» сўровига кўра, UzTest хусусий тадбиркорлар автотранспорт воситаларини тўлиқ синовдан ўтказиш имкониятига эга бўлган аккредитацияланган синов лабораториялари ва сертификатлаштириш органлари мажмуасига эга бўлса, уларнинг фаолиятига ҳеч қандай чекловлар қўйилмаслигини маълум қилди.
Таҳририятнинг ноябрь ойидан буён хориж автомобилларини техник кўрикдан ўтказишда нечта талабга жавоб бермаслик ҳолати аниқлангани ҳақидаги саволига Илмий-синов ва сифат назорати маркази аниқ статистик маълумотларни келтирмади.
«Агар Ўзбекистонга олиб кирилаётган автотранспорт воситаларида камчиликлар аниқланса, уларни мамлакатимизга олиб кириш тақиқланади», — дейилади агентлик хабарида.
Март ойида Хитойнинг BYD автомобилларини норасмий импорт қилиш чекланиши мумкинлиги маълум бўлган эди. Президентнинг 18 мартдаги Ўзбекистонда электр ва гибрид транспорт воситаларини ишлаб чиқаришни ташкил этиш бўйича инвестиция шартномасини тасдиқлаш тўғрисидаги қарорида инвестор — BYD компанияси Ўзбекистон ҳукуматига «маҳаллий иқлим ва йўл шароитларига мос келмайдиган, шунингдек, расмий кафолатга эга бўлмаган электр транспорт воситаларини тартибсиз импорт қилишни чеклаш тўғрисида» мурожаат қилгани ҳақида банд мавжуд. Президент 1 июлга қадар инвестор талабини «амалдаги қонунчилик, шу жумладан, рақобат тўғрисидаги қонунчилик ҳужжатлари, шунингдек, Жаҳон савдо ташкилоти тамойиллари асосида» амалга оширишга қаратилган таклифларни ҳукуматга киритишни топширди.
BYD вакили Иван Цао бу борадаги изоҳда норасмий импорт қилинаётган автомобиллар маҳаллий иқлим ва атроф-муҳитга мувофиқлиги бўйича синовдан ўтмаганини, расмий экспорт стандартларига мос келмаслиги ва кафолат билан қопланмаслигини айтди. Автомобилларга қайтарилмас ўзгартиришлар киритилиши эса «узоқ муддатли хавфсиз фойдаланиш учун яширин хавф туғдириши» мумкин.
Ўтган йилнинг декабрь ойи охирида ҳукуматда автомобилларни, шу жумладан электромобилларни олиб кириш қоидаларини кучайтириш режалари муҳокама қилингани ҳақида хабар берилган эди. Хусусан, 2024 йилдан бошлаб жисмоний шахслар томонидан тижорат мақсадларида машиналарни олиб киришни тақиқлаш ва янги хорижий маркаларни фақат расмий дилерлар орқали сотиш тартибини қайтариш режалаштирилган эди. Техник тартибга солиш агентлиги ўша лойиҳа танқид туфайли тўхтатилганини, аммо апрель ойида яна кун тартибига қайтганини маълум қилди.
