АҚШ Ўзбекистон ва Марказий Осиёнинг бошқа мамлакатларига нисбатан қўллаган «Жексон-Вэник» тузатишини бекор қилиши мумкин. Бу ҳақда Дональд Трамп томонидан давлат котиби лавозимига кўрсатилган сенатор Марко Рубио маълум қилди.
15 январь куни Капитолий тепалигида бўлиб ўтган Сенатдаги эшитувларда Марказий Осиё мамлакатларидан чекловларни олиб ташлаш масаласи кўтарилди.
Йиғилишда сўзга чиққан Марко Рубио деярли беш соат нутқ сўзлади ва Россияга қарши санкциялар, Украинадаги уруш, Хитой билан муносабатлар ҳамда бошқалар билан боғлиқ саволларга жавоб берди.
Сенатор Стив Дэйнс Рубионинг «Жексон-Вэник» тузатишига нисбатан қандай позицияда эканини сўради (Ўзбекистон ва Қозоғистон уни бир неча бор бекор қилишни сўраган). Дэйнснинг айтишича, у ва сенатор Гэри Питерс ўзлари тузган, Марказий Осиё кокусига киритган биринчи мақсадларидан бири минтақа учун ушбу тузатишни бекор қилиш ва Қозоғистон ҳамда Ўзбекистонга доимий нормал савдо режимини тақдим этишдир.
«Давлат котиби лавозимини эгаллаганингизда сизда кўплаб устуворликлар бўлишини тушунаман. Лекин шуни таъкидлашни истардимки, ушбу тузатишни бекор қилиш яхши ниятнинг намойиши бўларди. Марказий Осиё ҳозирда «Жексон-Вэник»нинг бекор қилиниши каби ривожланиш воситаларига муҳтож», — деди сенатор.
Бунга жавобан Рубио ушбу тузатишни «ўтмиш сарқити» деб атади ва ундан Марказий Осиё мамлакатларига босим ўтказиш учун фойдаланиш энди маъносиз эканини айтди.
«Баъзиларнинг таъкидлашича, биз ундан инсон ҳуқуқлари соҳасида ён бериш ёки Россия ва бошқалардан фарқли ўлароқ, [Марказий Осиё] давлатларини ўз томонимизга оғдириш учун босим ўтказиш воситаси сифатида фойдаланишимиз керак. Аммо баъзи ҳолларда бу ўтмишнинг бемаъни сарқитига ўхшайди», — деди давлат котиби лавозимига номзод.
У АҚШ Савдо вазирлиги томонидан бозор иқтисодиёти сифатида тан олинган Қозоғистонни алоҳида таъкидлади. Бундан ташқари, Қозоғистон яқинда ЖСТ вазирлар конференциясини қабул қилди.
Рубио тузатишни фақат қонунчиликдаги ўзгаришлар орқали бекор қилиш мумкинлигини таъкидлади. У бошқа сенаторлар қўллаб-қувватлашига умид билдирди.
«Ўйлайманки, биз сиз билан бу масала устида ишлаймиз, чунки мен ҳам буни муҳим деб ҳисоблайман», — деб жавоб берди Рубио. Дэйнс Марказий Осиёни «дунёнинг эътибордан четда қолган қисми» деб атади.
«Биз бу борада сенатор Мёрфи билан биргаликда ишлаяпмиз. Сиз Марказий Осиё мамлакатлари ва Қўшма Штатларни ўз ичига олган C5+1 форматини биласиз. Умид қиламизки, у ерда бирон-бир саммит ташкил қилиш учун президент Трамп билан ҳамкорлик қилишимиз мумкин. Бу Афғонистондан қўшинлар олиб чиқиб кетилгандан кейин катта стратегик аҳамиятга эга. Бизга Марказий Осиёда кўпроқ дўстлар керак ва биз бу йўналишда ишлаш имкониятини интиқлик билан кутмоқдамиз», — деди сенатор.
Эслатиб ўтамиз, сенатор Стивен Дэйнс ва конгрессмен Майк Рожерс 2024 йил март ойида Тошкентда Ўзбекистон президенти Шавкат Мирзиёев билан учрашган эди.
«Жексон-Вэник» тузатиши — 1974 йилда АҚШ Савдо тўғрисидаги қонунига киритилган тузатишлар бўлиб, улар эмиграцияга (кўчиш) тўсиқ қўювчи ва бошқа инсон ҳуқуқларини бузувчи давлатлар билан савдони чегаралашни кўзда тутади. Ҳужжат уни таклиф қилган конгрессменлар Генри Жексон ва Чарльз Веник шарафига номланган.
