Ўзбекистонда 1 майдан бошлаб электромобиллар учун утилизация йиғими (коди ТН ВЭД 8703 80) оширилади, дейилади ҳукуматнинг 31 январдаги қарорида. У «Электродвигателга эга бўлган транспорт воситалари аккумулятор батереяларини утилизация қилиш инфратузилмасини ташкил этиш ишларини молиялаштириш бўйича қўшимча чора-тадбирлар тўғрисида» деб номланади.
Ҳужжатга кўра, ишлаб чиқарилган муддатидан бошлаб уч йилдан ортиқ бўлмаган электромобиллар учун йиғим БҲМнинг 120 баравари — 45 миллион сўм ёки Марказий банкнинг амалдаги курси бўйича 3461,5 АҚШ долларини ташкил этади. Ҳозир у 30 БҲМга тенг.
Ишлаб чиқарилган муддатидан бошлаб уч йилдан ортиқ бўлган электромобиллар учун йиғим БҲМнинг 210 баравари ёки 78,75 миллион сўмни ташкил қилади — бу тахминан 6058 АҚШ долларига тўғри келади. Ҳозирда бу йиғим 90 БҲМга тенг.
Қарорда қайд этилишича, утилизация йиғимини ошириш таклифи Инвестициялар, саноат ва савдо вазирлиги, Иқтисодиёт ва молия вазирлиги ҳамда Экология, атроф-муҳитни муҳофаза қилиш ва иқлим ўзгариши вазирликлари томонидан тайёрланган.
Белгиланган мақсадлар сифатида «„яшил“ технологиялардан фойдаланишни кенгайтириш, электромобилларнинг яроқсиз ҳолга келиб қолган батереяларининг атроф-муҳитга кескин зарар етказмаган ҳолда утилизация қилинишини таъминлаш ҳамда соҳада маҳаллийлаштириш ишларини янада жадаллаштириш» кўрсатилган.
Маҳаллий ишлаб чиқарувчилар учун имтиёзлар
Эслатиб ўтамиз, президентнинг 2022 йил 19 декабрдаги қарорига кўра, маҳаллий ишлаб чиқарувчиларга имтиёз берилган. 2030 йилнинг 1 январига қадар Ўзбекистонда ишлаб чиқарилган электромобиллар утилизация йиғимларидан, уларнинг бутловчи қисмлари, қурилмалари, хизмат кўрсатиш учун мўлжалланган хомашё ва эҳтиёт қисмлари эса божхона тўловларидан озод этилган.
Шунингдек, инвесторларга ишлаб чиқариш жараёни ўзлаштирилгунга қадар (24 ойдан ошмаган) йилига 10 минг донадан (ишлаб чиқариш қувватларининг 50 фоизидан) кўп бўлмаган электромобилларни машинокомплект (SKD) ёки тайёр автомобиль (CBU) ҳолатида божхона божи ва утилизация йиғими тўламасдан олиб киришга рухсат берилади.
Ўтган июль ойида KIA ва Chery автомобиллари ишлаб чиқарувчи, шунингдек, гибрид ва электромобиль ишлаб чиқаришни ўзлаштиришни режалаштираётган ADM Jizzakh раҳбари Ўзбекистонга электромобиллар импорти учун тўловларни қайтаришни таклиф қилган эди. У автомобилларни расмий дилер орқали сотиш тартибига қайтишни ҳам сўраган.
«Газета.uz» ёзганидек, 2024 йилда биринчи марта Ўзбекистонда электромобиль ва гибрид автомобиллар импорти ҳажми анъанавий бензинли автомобиллар импортидан ошиб кетди. Ўтган йили умумий қиймати 1,9 миллиард доллар бўлган 80 235 та енгил автомобиль импорт қилинди, бунда гибрид ва электромобилларнинг улуши (55,8%) бензинлиларга нисбатан (44,2%) кўпроқ бўлди, мутлақ кўрсаткичларда 32,928 тага нисбатан 33,564 тани ташкил этди.
