4 февраль куни Қозоғистон Транспорт вазирлиги 25 декабрда Бокудан Грознийга учган ва Ақтау яқинида ҳалокатга учраган Embraer 190 Azerbaijan Airlines (AZAL) йўловчи самолётининг қулаши бўйича дастлабки ҳисоботни эълон қилди.
Лайнер бортида 67 киши, жумладан, беш нафар экипаж аъзоси бўлган. Самолёт ҳалокати оқибатида 38 киши ҳалок бўлган, 29 киши омон қолган. Йўловчилар орасида Озарбайжон, Россия, Қозоғистон ва Қирғизистон фуқаролари бўлган. Самолёт қулагач, қисман ёниб кетган.
Ҳисоботда айтилишича, Грозний аэродромига қўнишдан олдин самолётнинг сунъий йўлдош навигация тизимлари ишдан чиққан. Лайнерни қўндиришга икки марта муваффақиятсиз уринишдан сўнг экипаж Бокуга қайтишга қарор қилган, аммо самолётнинг асосий бошқарув тизимлари йўқолгани сабабли Ақтау шаҳрига фавқулодда қўнишни сўраган.
«Икки кресло портлади»
Ҳисоботда экипажнинг Грозний ва Ақтау диспетчерлари билан мулоқотидан парчалар келтирилган. Унга кўра, Жаҳон мувофиқлаштирилган вақти (UTC) бўйича соат 05:11 да самолёт Бокуга қайтаётган бўлган.
«Озарбайжон саксон икки қирқ уч Боку бўйлаб юряпмиз», — деган экипаж, шундан сўнг диспетчер баландликка кўтарилишни буюрган.
Соат 05:13:31 да самолёт бортидаги овоз ёзиш қурилмаси товуш зарбасини қайд этган, лайнердаги автопилот ва тортишни автоматик бошқариш тизимининг ўчирилганини билдирувчи овозли сигнал ишга тушган. Бу ҳаво кемасига биринчи ташқи таъсир бўлган.
Соат 05:13:56 да самолётда иккинчи товуш зарбаси қайд этилган. Кема командири борт кузатувчиси билан боғланиб, шундай деган: «2 та ўриндиқ портлади, мен… ммм, яқинлаша олмаяпман, чунки йўловчилар ўрнидан туриб кетишди, уларни ўтқазяпман».
Ёзувлардан маълум бўлишича, капитан кема двигателига қушлар кириб кетган деб ўйлаган, кейинроқ эса «менимча, кислород баллони портлади», деган.
Шикастланиш
Ҳисоботда самолёт конструкцияларининг шикастланишини текшириш натижалари ҳам келтирилган. «Сақланиб қолган бўлакларни дастлабки текширишда фюзеляжнинг дум қисми, киль ва стабилизатор, баландлик ва йўналиш рулларида турли ўлчам ва шаклдаги кўплаб тешиб ўтувчи ва тешиб ўтмайдиган шикастланишлар аниқланди. Шунга ўхшаш шикастланишлар самолётнинг чап двигатели ва чап қанотида, шунингдек, самолёт агрегатлари ва қисмларида ҳам аниқланган. Баъзи жойларда шикастланишлар тўғри тўртбурчак шаклида», — дейилади хабарда.
Комиссия, шунингдек, гидравлик тизимлар ва стабилизаторни бошқариш механизмининг шикастланганини аниқлади.
Мутахассислар шикастланишлардан «кўп миқдордаги бегона объектларни» ажратиб олди. Ҳужжатда кичик металл буюмларнинг фотосуратлари келтирилган.
Ушбу зарарларнинг барчаси «ташқи объектлар» томонидан етказилган бўлиши мумкин, дейилади ҳисоботда, аммо айнан қайсилари эканига аниқлик киритилмаган.
Reuters Озарбайжон ҳукуматидаги манбасига таяниб, ташқи таъсир Россия ракетаси туфайли юзага келганини маълум қилди.
«Озарбайжон томони „Панцирь-С“ ракетасининг бир қисмига эга, у самолётдан олиб чиқилган ва халқаро экспертиза давомида идентификация қилинган», — дейилади хабарда.
Январь ойида Озарбайжон президенти Илҳом Алиев Azerbaijan Airlines самолётининг ҳалокатида «Россия Федерацияси вакиллари» айбдорлигини айтганди. Унинг сўзларига кўра, Грознийда «Ковёр» операцияси (барча учиш аппаратлари учун ёпиқ осмон режими ва ҳавода бўлган барча самолётлар ёки вертолётларни зудлик билан қўндириш ёки маълум бир ҳудуддан олиб чиқиш буйруғи) Embraer 190 ўққа тутилганидан кейин эълон қилинган.
Комиссия ҳисоботида, шунингдек, Embraer 190 Грозний аэродромига қўна олмаган пайтда «Ковёр» режасини жорий этишни муҳокама қилаётган россиялик диспетчерлар ўртасидаги суҳбатнинг бир қисми келтирилган. Уларнинг суҳбатида «15 минутда Грозний „Ковёр“ 50 радиусли» ибораси бир неча бор тилга олинган, аммо бу нимани англатиши номаълум.
Якуний ҳисобот авиаҳалокат бўйича тергов тугагандан сўнг эълон қилинади.
