Ўзбекистонда «яшил тадбиркор» мақомини олган ишбилармонларга қатор имтиёзлар берилади. Бу президентнинг 2025 йилга мўлжалланган давлат дастурини амалга ошириш тўғрисидаги фармонида назарда тутилган.
2025 йил 1 сентябрдан бошлаб тадбиркорлик субъектларини «яшил тадбиркор» сифатида эътироф этиш бўйича платформа ишга туширилиши режа қилинмоқда. Бундай мақомга экологик тоза технологияларни ва энергия тежаш чораларини жорий қилувчи ҳамда атроф-муҳитга салбий таъсирни камайтирадиган корхоналарга эга бўлади.
Бунинг учун улар қуйидаги кўрсаткичларни бажариши керак:
- кўкаламзорлаштириш, жумладан, корхонани «яшил белбоғ» билан ўраш, суғориш тизимларини ўрнатиш, томчилатиш, ёмғирлатиш ва контейнерли (қопли) суғориш тизимини жорий қилиш;
- энергия тежамкорлигини таъминлаш, жумладан, энергия тежовчи ускуналар ва технологияларни жорий қилиш;
- корхонанинг атроф-муҳитга таъсирини камайтириш, жумладан, экологик ҳуқуқбузарлик содир этмаслик, атмосферага ташламаларни онлайн мониторинг қилиш тизимини жорий этиш;
- ишлаб чиқаришга циркуляр иқтисодиётни жорий қилиш («7R») тамойилини татбиқ этиш.
«Яшил тадбиркор» мақомини олган компаниялар бир қатор имтиёзлардан фойдаланишлари мумкин:
- «Шаффоф қурилиш» платформасида устуворлик бериш;
- муайян муддат давомида экологик текширувлардан озод этиш;
- халқаро бозорларга чиқиш учун қўллаб-қувватлаш;
- Тадбиркорлик субъектларининг барқарорлик рейтинги доирасида қўшимча балл бериш (текшириш учун ҳавола).
Бундан ташқари, Ўзбекистонда 2025 йил 1 апрелдан чиқиндилар утилизацияси ҳисобига ҳамда шамол ва қуёш манбаларидан ишлаб чиқарилган электр энергияси учун «яшил тарифлар» жорий этилади. Бунда қуйидаги имтиёзли тарифлар белгиланади:
- тадбиркорлар томонидан чиқинди ва биогаз утилизацияси орқали ишлаб чиқариладиган ҳамда ташкилотларнинг ўз ҳудудларида ўрнатган шамол ва қуёш электр қурилмаларидан ишлаб чиқариладиган электр энергияси учун;
- аҳолининг қуёшдан олинган ва фойдаланишда ўз эҳтиёжидан орттириб, давлатга сотадиган электр энергияси учун.
Президент фармонида, шунингдек, Бош прокуратурага қуёш панелларини ўрнатиш режасининг ижросини таъминлаш топширилган. Энергетика вазирлиги ҳокимликлар билан биргаликда уларни туман ва шаҳарларда ўрнатиш дастурини ишлаб чиқади.
2023 йилдан бошлаб Ўзбекистонда электр энергиясининг қайта тикланувчи манбалардан фойдаланган ҳолда ишлаб чиқарилганини тасдиқловчи «яшил энергия» сертификатлари тизими босқичма-босқич жорий этиш бошланди. Бир дона «яшил энергия» сертификати қайта тикланувчи энергия манбаларидан фойдаланган ҳолда 1 000 кВт соат электр энергияси ишлаб чиқарилганлигини тасдиқлайди. Улар эркин муомалада бўлади ва бир шахсдан иккинчи шахсга ўтказилиши мумкин.
