Украина келажаги, Дональд Трамп ва Владимир Путин ўртасида Украина урушини тугатиш бўйича музокараларни бошлашга келишиб олган телефон қўнғироғидан бир неча кун ўтиб, Мюнхен хавфсизлик конференцияси (МХК) диққат марказида турибди. Ҳафта бошидаги қўнғироқни «ажойиб» деб таърифлаган Трамп «бу даҳшатли, жуда қонли урушни тугатиш учун яхши имконият борлигини» айтди. «Газета.uz» BBC нашрининг мазкур урушнинг якуний босқичи деб кўрилаётган вазият ҳақида ёзган материалини ўзбекчалаштирди.
Украина президенти Владимир Зеленский ўз мамлакати ҳар қандай тинчлик музокараларидан четда қолмаслиги кераклиги ҳақида огоҳлантирди.
Европа иттифоқчилари чақириқнинг моҳиятидан ҳайратда қолгандек туйилди, Франция президенти Эммануэль Макрон Россияга таслим бўлишни ўз ичига олган ҳар қандай тинчлик келишуви «барча учун ёмон» якунланиши ҳақида огоҳлантирди.
Тинчлик музокаралари қачон бошланиши ҳали аниқ эмас, аммо улар ҳудуд атрофидаги масалаларни ҳал қилганда, хавфсизлик бўйича музокаралар ва Украинанинг НАТОдаги келажаги муҳокама қилинадиган асосий мавзулардан бири бўлади.
Украина қайси ҳудудларини йўқотди ва улар энди қайтариладими?
Манба: BBC
Москва ҳозирда Украина ҳудудининг бешдан бир қисмини, асосан, жануб ва шарқни назорат қилмоқда.
2014 йилда Украинанинг россияпараст президенти ағдарилгач, Россия Қора денгиздаги Қрим яриморолини аннексия қилди ва россияпараст сепаратистларни Донецк ва Луганск вилоятларида қонли жангларда қўллаб-қувватлади.
Конфликт деярли уч йил олдин Россиянинг кенг кўламли босқинидан кейин кенг қамровли урушга айланди.
Москванинг пойтахт Киевни эгаллашга уринишлари барбод бўлди, аммо рус қўшинлари ўшандан бери аста-секин ўз ҳудудий назоратини асосан шарқда кенгайтирди.
АҚШ ва Европа иттифоқчиларининг қурол-яроғ ва техникаси билан қўллаб-қувватланган Украина кучлари бу ҳаракатларни имкон қадар қийинлаштирди ва баъзида ҳудудни қайтариб олишга, шунингдек, Россия ғарбига қарши ҳужумга ўтишга муваффақ бўлди.
Украина ҳар доим ҳар қандай тинчлик битими Россия қўшинлари Украинадан 2014 йилгача бўлган чегаралар, жумладан, Қрим, Донецк ва Луганскдан тўлиқ олиб чиқилишини ўз ичига олиши кераклигини таъкидлаган. «Биз ҳеч қачон босиб олинган ҳудудларни Россияники дея тан олмаймиз», — деди Зеленский МХК доирасидаги матбуот анжуманида.
Россия эса, аксинча, Украина шарқи ва жанубидаги тўртта ҳудудни расман ўзига қўшиб олди ва уларнинг Россия таркибида тан олинишини хоҳламоқда — гарчи бу ҳудудларнинг барчасини назорат қилмаса ҳам.
Зеленский Guardian нашрига берган интервьюсида Украинадаги Россия назорати остидаги ҳудуд тинчлик келишуви доирасида Россиянинг ғарбий Курск вилоятидаги Украина томонидан эгаллаб олинган ҳудудга алмаштирилиши мумкинлигини айтганди. Бироқ Кремль тезда буни рад этди.
Яқин вақтгача Украинанинг ғарбий иттифоқчилари Зеленскийнинг бутун Украина, жумладан, Қрим қайтарилиши кераклиги ҳақидаги позициясида туришганди.
Аммо АҚШнинг янги мудофаа вазири Пит Ҳегсет февраль ойида бўлиб ўтган саммитда 2014 йилгача бўлган чегараларга эришиш «нореал мақсад» эканини айтди. «Бу хаёлий мақсадга интилиш урушни узайтиради ва кўпроқ азоб-уқубатларга сабаб бўлади», — деди у.
Украина НАТОга аъзо бўлиши мумкинми?
Манба: BBC
Украина НАТОга қўшилишни истайди, чунки аъзолари ҳужумга учраган тақдирда бир-бирини ҳимоя қилишга ваъда берадиган Ғарб ҳарбий альянси унинг хавфсизлигини таъминлашнинг энг яхши усули эканини таъкидлайди.
Киев учун Россиянинг кенг кўламли босқини унинг хавфсизлигини фақат НАТОга аъзолик кафолатлаши мумкинлигининг исботидир.
Бироқ Россия НАТО кучларини ўз чегараларига жуда яқинлаштириб қўйишидан қўрқиб, Украинанинг аъзо бўлиш ғоясига доимий равишда қарши чиққан.
МХКга келар экан, Зеленский Украина НАТОнинг хавфсизлик кафолатларига ишонишини айтди, сўнгра аъзолик «ҳамма учун энг арзон вариант» бўлишини қўшимча қилди. Европа ўзини ҳимоя қилиш учун Украина атрофида бирлашиши керак, деди у.
НАТО аъзолари Украина келажакда НАТОга аъзо бўлиши кераклигини доимо таъкидлаб келган, Буюк Британия бош вазири Кир Стармер Зеленскийга мамлакат НАТОга аъзо бўлиш учун «қайтмас йўлда» эканини айтган.
Аммо АҚШ мудофаа вазири ҳар қандай тинчлик келишувида Украинанинг НАТОга аъзо бўлиш эҳтимолини камайтирганидан сўнг бу кафолатлар энди унчалик ишончли кўринмаяпти.
«Қўшма Штатлар Украина учун НАТОга аъзолик музокаралар йўли билан ҳал қилишнинг реал натижаси эканига ишонмайди», — дегади Ҳегсет.
Қандай хавфсизлик кафолатлари мавжуд бўлиши мумкин?
Фото: t.me/@V_Zelenskiy_official
Зеленский АҚШ президенти Дональд Трамп билан аввалги музокаралар тинчлик режасини тузиш учун «албатта етарли эмаслигини» айтганди. МХКга келганида, у АҚШдан келаётган сигналлар «кучли», аммо «турлича» эканини таъкидлади.
Ҳегсетнинг таъкидлашича, Трамп икки томонни бирлаштира оладиган «дунёдаги ягона одам» ва АҚШнинг тинчлик музокаралари бўйича уринишлари «албатта, босқинчи рус қўшинларига қарши курашаётган украиналик аскарларга хиёнат эмас».
Шу билан бирга, АҚШ вице-президенти Жей Ди Вэнс Россия тинчлик сулҳи бўйича музокаралар олиб бормаса, Украинага қўшин юбориш масаласи «ҳамон муҳокамада» турганида айтди.
«Президент бу вазиятга кўзи юмиқ ҳолда ёндашаётгани йўқ», — деди у Wall Street Journal нашрига.
Октябрь ойидаёқ Зеленский Украина парламентига НАТОга аъзо бўлиш, АҚШ ва Европа Иттифоқининг муҳим табиий ресурсларини биргаликда ҳимоя қилиш ва Украина тупроғида жойлаштирилган ядровий бўлмаган стратегик тийиб туриш пакети орқали Россияни мувозанатда ушлаш каби муҳим бандларни ўз ичига олган ғалаба режасини тақдим этган эди.
Бу режа бўйича ўша пайтдаги АҚШ президенти Жо Байденга — шунингдек, ўша пайтдаги президентликка номзодлар Камала Ҳаррис ва Дональд Трампга ҳам маълумот берилган.
Зеленский режаларининг қайсидир қисми тинчлик музокараларига олиб чиқилиши номаълум, бироқ Ҳегсет келажакдаги ҳар қандай хавфсизлик келишувида Украинада АҚШ қўшинлари бўлмаслигидан огоҳлантирди.
Зеленскийнинг Guardian нашрига айтишича, у АҚШ иштирокисиз хавфсизлик кафолатлари иш беришига ишонмайди.
Times газетасида келтирилган Буюк Британия мудофаа манбаларининг таъкидлашича, АҚШ Украинадаги тинчликпарвар кучларга фойдали қазилмаларга эга бўлиш эвазига ҳаво ҳужумидан мудофаанинг маълум бир шаклини — эҳтимол Patriot ракеталарини тақдим этиши мумкин.
Зеленскийнинг Мюнхен хавфсизлик конференцияси доирасидаги учрашувларидан айрим иқтибослари
Европа кенгаши президенти Антониу Кошта ва Европа комиссияси президенти Урсула фон дер Ляйен билан:
Биргаликдаги саъй-ҳаракатларни мувофиқлаштириш, Россияга қарши 16 та санкциялар пакети, Украинанинг Европа Иттифоқига қўшилиши бўйича музокараларнинг бориши Мюнхенда учрашувимиз мавзулари бўлди.
Европа хавфсизлигининг келажаги ҳозир Украинада ҳал қилинмоқда. Ҳозир — адолатли ва узоқ муддатли тинчликни яқинлаштириш бўйича биргаликдаги саъй-ҳаракатларни мувофиқлаштириш жуда муҳим бўлган давр. Шунингдек, Россия Федерациясига нисбатан санкциялар босимини кучайтириш муҳим. Давлатимиз Европа Иттифоқининг 16 та санкция пакети Россиянинг урушни молиялаштиришни давом эттириш қобилиятини сезиларли даражада чеклайди, деб ҳисоблайди.
Франция президенти Эммануэль Макрон билан:
Америка ва Европа билан биргаликда адолатли дунёни яқинлаштириш учун самарали стратегияни ишлаб чиқиш ва музокаралар столида бирга ўтириш керак. Кўплаб муҳим масалалар, жумладан, хавфсизлик кафолатлари ва Франциянинг аниқ таклифлари муҳокама қилинди.
Муҳими, биз урушнинг адолатли якуни қандай бўлиши кераклиги ҳақида бир хил тасаввурга эгамиз. Келажакдаги умумий хавфсизлигимиз учун барча саъй-ҳаракатлар ва «Украинасиз Украина ҳақида ҳеч нарса» тамойилига содиқлик учун миннатдорлик билдираман. Америка ва Европа билан биргаликда адолатли дунёни яқинлаштириш учун самарали стратегияни ишлаб чиқиш ва музокаралар столида бирга ўтириш керак. Кўплаб муҳим масалалар, жумладан, хавфсизлик кафолатлари ва Франциянинг аниқ таклифлари муҳокама қилинди.
НАТО бош котиби Марк Рютте билан:
Шимолий Атлантика иттифоқига аъзо давлатлар билан уруш тугаши бўйича умумий позицияни шакллантириш ва Россияни адолатли ҳамда узоқ муддатли тинчликни яқинлаштиришга мажбурлаш бўйича мувофиқлаштириш муҳокама қилинди. Шартлардан бири Украина учун ишончли хавфсизлик кафолатлари бўлиши керак.
Давлатимизни доимо қўллаб-қувватлаб келаётгани ҳамда Брюсселда Рамштайн ва Украина — НАТО кенгаши форматида йиғилишлар ўтказаётгани учун миннатдорлик билдираман. Қабул қилинган барча қарорлар имкон қадар тезроқ амалга оширилишига умид қиламиз.
АҚШ конгрессмени Майк Тернер билан:
…Россия тажовузига қарши курашда Украина халқини икки партиявий қўллаб-қувватлагани учун миннатдорлик билдирилди. Конгрессменларга жанг майдонидаги вазият, Курск операцияси натижалари ва Шимолий Кореянинг ҳақиқий жанговар ҳаракатларда иштирок этиши келтириб чиқараётган таҳдидлар ҳақида маълумот берилди.
Учрашувнинг асосий мавзуси Украинага мудофаа ёрдамини давом эттириш, давлатимизни қўллаб-қувватлаш бўйича қонунчилик ташаббусларини ишлаб чиқиш ва хавфсизликнинг ишончли кафолатларини таъминлашдан иборат. Умумий куч орқали кафолатланган ва узоқ муддатли тинчликка имкон қадар тезроқ эришиш муҳимдир.
Дания бош вазири Метте Фредериксен билан:
Бир йилдан бери муваффақиятли амалга оширилаётган Украина мудофаа саноатига тўғридан-тўғри инвестициялар бўйича Дания модели учун миннатдорлик билдирдик.
Ҳамкорлар билан позицияларни мувофиқлаштириш, мудофаа ёрдами, Россия яширин флотига қарши курашиш, Европа бирлигини қандай сақлаб қолиш ва биргаликдаги саъй-ҳаракатлар билан адолатли ва узоқ муддатли тинчликка эришиш масалалари муҳокама қилинди.
Европа Иттифоқининг 16 та санкция пакети Россия нефтига ва бутун соядаги флотга, шунингдек, капитанлар ва экипаж аъзоларига тегишли бўлишини кутмоқдамиз.
