Украина президенти Владимир Зеленский 23 февраль куни Россиянинг Украинага кенг кўламли босқинининг уч йиллиги арафасида Киевда катта матбуот анжумани ўтказди. У урушни тугатиш истиқболлари, АҚШ билан фойдали қазилмалар бўйича келишув бўйича музокаралар, Дональд Трамп билан муносабатлар ва Украинадаги сайловлар ҳақида гапирди. «Газета.uz» Зеленскийнинг асосий фикрларини келтиради. Иқтибослар Украинанинг «РБК-Украина», «Суспильне», New Voice ва BBC Украина хизмати хизмати томонидан тўпланган.
Украинада истеъфо эҳтимоли ва сайловлар ўтказилиши тўғрисида
«Агар Украина учун тинчлик бўлса, агар сизга бу жуда керак бўлса, мен ўз лавозимимни тарк этишим керак бўлса — тайёрман», — деди Зеленский журналистнинг Украина учун тинчлик берса, президентлик лавозимидан воз кечишга тайёрмисиз, деган саволига жавобан.
«Мен буни НАТОга алмаштира оламан, агар бундай шартлар дарҳол бўлса», — дея қўшимча қилди у.
«Мен Украина хавфсизлигига 20 йилдан кейин эмас, бугун эътибор қаратмоқдаман ва ўнлаб йиллар давомида ҳокимиятда бўлмоқчи эмасман», — деди Зеленский.
Шунингдек, у АҚШ президенти Дональд Трампнинг Украинада янги президентлик сайловларини ўтказиш ҳақидаги талабларига изоҳ берди. Унинг сўзларига кўра, илгари бу масалани Россия, энди эса АҚШ кўтармоқда. Зеленскийнинг таъкидлашича, Украина учун сайловлар демократик ва тан олинган бўлиши жуда муҳим, аммо уруш фонида бунинг иложи йўқ.
«Урушда одамлар қандай овоз беришади? Фронтдагилар уйига қайтолмаса, қандай овоз беради? Бу қандай бўлиши мумкинлигини тушунмаяпман», — деди Украина президенти. Унинг қайд этишича, бундай сайловларда хавфсизликни кафолатлаб бўлмайди.
«Бугун 267 та дрон учиб келган бўлса, қандай овоз бериш мумкин? Америкаликларнинг айтишича, улар руслар урушнинг тугашини хоҳлаётганини кўришмоқда. Уруш тугашини истаган одам 267 та дрон учирадими?» — деб сўради Зеленский.
Унинг қўшимча қилишича, ҳозирча фронт ҳудудларида овоз беришни ташкил этиш ва халқаро кузатувчилар хавфсизлигини таъминлашнинг имкони йўқ.
«Ҳарбийлар, хориждаги одамлар, Харьков, Суми вилоятларида қандай овоз беришади? Аҳолининг ярми овоз бермайдиган сайловни қандай эътироф этиш мумкин?.. Агар у ердан одамлар эвакуация қилинса, Купянскнинг тақдири нима бўлади? Хўш, чет элдагилар нима қилади? Инфратузилмани қандай тайёрлаш керак? Кузатувчилар фронтга келишармикин? Уларнинг қанчаси Суми, Харьков вилоятига келади? Покровскка кузатувчилар келмоқчими? Аҳолининг ярми шунчаки овоз бера олмагани учун овоз бермайдиган сайловларни қандай тан олиш мумкин?» — дея хулоса қилди Зеленский.
Трампнинг сўзлари ҳақида
Зеленский Трампнинг унга нисбатан сўнгги кескин баёнотларига, хусусан, уни «сайловсиз диктатор» деб атаганига қандай муносабат билдираётгани ҳақидаги саволга жавоб берди.
«Бу ерда ҳис-туйғуларга ўрин йўқ, шунинг учун мен бугунги маъмурият билан муносабатларимизга прагматик ёндашаман ва шундай давом этамиз», — деди у.
«Албатта, президент Трампнинг менга нисбатан айтган бу сўзларини, юмшоқ қилиб айтганда, мақтов деб атамасдим. Буни тушунаман, ҳа. Лекин хафа бўлишнинг нима кераги бор? Диктатор бўлган одам „диктатор“ сўзидан хафа бўларди», — дея қўшимча қилди Украина президенти.
У, шунингдек, қонуний равишда сайланган президент эканини, аммо ҳокимиятни ушлаб турмоқчи эмаслигини таъкидлади.
«Ҳарбий ҳолат тугаганидан кейин сайловлар бўлади ва одамлар ўз танловини қилади. Ўн йил ҳокимиятда бўлмоқчи эмасман. Аммо Путиннинг Украина ҳудудлари устидан ҳокимиятда бўлишига ҳам йўл қўймаймиз», — деди Зеленский.
Украина минерал ресурслари бўйича АҚШ келишуви тўғрисида
Зеленскийнинг сўзларига кўра, АҚШ билан минерал ресурслар бўйича музокаралар Киевнинг Украинанинг у таклиф қилган «ғалаба режаси»да фойдали қазилмаларни биргаликда қазиб олиш таклифи билан бошланган.
«Сиз топасиз, биз бўлишамиз, лекин биз учун адолатни тиклаш учун ҳамма нарсани қилинг. Бу урушни тугатинг, Путинни мажбур қилинг, — деди Зеленский. — Бизга хавфсизлик кафолатлари, жумладан, қурол-яроғ, ҳаво ҳужумидан мудофаа ракеталари ва шунга ўхшаш нарсалар керак. Таъкидлайман, бу кенг қамровли таклиф эди».
АҚШ томонидан таклиф қилинган биринчи вариантда хавфсизлик кафолатлари йўқ эди ва ресурсларни иккига бўлиш таклиф қилинган, дейди Зеленский.
— Мен бундай қилмайман… Олдинда бизни нима кутаётганини тушунмасдан туриб, 50 га 50 қила олмаймиз. Агар масала қўйилса — келинг, босиб олинган ҳудудларни тақсимлаймиз, биз сизга қайта тиклашда ёрдам берамиз, дея — бу аниқ муҳокамадир", — деди Украина президенти.
Келишувнинг иккинчи вариантида, деди Зеленский, Украина АҚШдан 500 млрд доллар қарзини тан олиши керак эди.
«Бизда 100 млрд борлигини биламан ва бу — факт. Мен 500 ни тан олмоқчи эмасман. Ҳамкорларни ҳурмат қилган ҳолда, биз ҳақмиз… Ҳатто 100 миллиардни ҳам белгилашга тайёр эмасман, чунки биз грантларни қарз сифатида тан олмаслигимиз керак. Мен Байден ва АҚШ Конгресси билан музокаралар олиб боргандим ва грантлар қўллаб-қувватланди. Грант қарз эмас ва биз қарзни қайтармаслигимиз керак. Балки бу ёқмаслиги мумкин, лекин бу аввалги келишувдир», — деди Зеленский.
Унинг қайд этишича, агар АҚШ Украинага ажратилган ёрдамни фойда билан қайтармоқчи бўлса, Трамп маъмурияти билан мулоқотга тайёр, бироқ америкаликлар қанча беришга тайёрлигини ва нарх қандай бўлишини билмоқчи.
«Мен украиналикларнинг 10 авлоди тўлайдиган нарсани имзоламайман», — деди у келишувга изоҳ бериб.
Урушнинг тугаши ҳақида
Шунингдек, Зеленский Трампнинг урушни тўхтатиш бўйича келишувларга шу ҳафтадаёқ эришиш мумкинлиги ҳақидаги сўнгги баёнотларига изоҳ берди: «Бу ҳафтада бу урушни тугатишнинг иложи йўқ. Украина учун кафолатлари бўлган келишувни. Ҳар ҳолда, очиғини айтсам, бугун биз йўқ учрашувлар орқали буни қандай амалга ошириш мумкинлигини билмайман».
Унинг қайд этишича, АҚШ ўт очишни тўхтатишни истайди ва бу улар учун урушни тўхтатишни англатади — бироқ Украина учун бу етарли эмас, унга кафолатлар керак.
«Ҳатто ишончим комилки, улар бу ҳақиқатан ҳам катта муваффақият бўлди, Путин энди қайта юриш қилишга журъат этмайди, деб ҳисоблашади. Биз эса хавфсизлик кафолатлари бўлиши керак, деб ҳисоблаймиз», — деди президент.
Зеленскийнинг сўзларига кўра, хавфсизлик кафолатисиз ноаниқлик ҳукм суради ва ҳар доим Россиянинг такрорий ҳужуми хавфи бўлади.
«Америкаликлар мағлуб бўлишади, чунки бир йилдан сўнг уруш бошланиб қолса, ғолиб бўлолмайсан. Россияликлар эса тайёргарлик кўради ва такрорий ҳужум бўлади, бу ҳамма учун жуда хавфли. Бизга уларнинг кафолатлари керак эмас, хавфсизлик кафолатлари базаси Путиннинг сўзи бўлиши мумкин эмас», — деди Зеленский.
Украинага Европа Иттифоқига қўшилиш, 800 минг аскарлик Украина армиясини молиялаштириш ва тинчликпарвар контингент каби кафолатлар керак, дея қўшимча қилди у.
АҚШ, Зеленскийнинг таъкидлашича, Киев билан фойдали қазилмалар бўйича иқтисодий битимни хавфсизлик кафолатларининг бир қисми деб билади, аммо унинг фикрича, бу иш бермайди. «Америка бизнеси бизда бор эди, офислар бу ерда ҳам, вақтинча босиб олинган ҳудудда ҳам бор эди. Ва бу шуни кўрсатадики, бу россияликлар аввал келган жойларига қайтмаслигига 100 фоиз кафолат бермайди», — деди Украина президенти.
«Аллақачон зарар кўрган АҚШ компаниялари мисоли шуни кўрсатадики, агар Путин тажовузни такрорламоқчи бўлса, уни ҳеч нарса тўхтата олмайди… Бу Трампга ҳурмат ёки ҳурматсизлик ҳақида эмас, чунки у абадий эмас, тинчлик эса бизга кўп йиллар давомида керак», — дея қўшимча қилди Зеленский.
