Ўзбекистонга газ импорти 1,15 млрд долларга етиб, 2023 йилнинг саккиз ойига нисбатан 5,7 бараварга ошди, деб хабар бермоқда Статистика агентлиги. Йил бошидан буён «зангори олов» экспорти ҳам 404,8 млн долларга (+7,1 фоиз) ўсди, август ойининг ўзида бу ўсиш (йилига) 2,4 баравар бўлди.
Апрелдан буён пропан биржа нархлари икки баравар — тоннаси деярли 9,3 млн сўмгача ошди, бир литр ёнилғи эса — 4500 дан 6000−7000 сўмгача. Рақобат қўмитаси кутилаётган нарх ошиши ҳақида Энерговазирликни хабардор қилган. «Газета.uz» суюлтирилган табиий газ нархининг ошиши сабабларини тушунишга уринди.
Сурхондарёдаги «М-25» газ кони қудуғидаги авария олдидан хизматлардан кўрсатмалар бўлган ва бурғилаш эритмасида газ топилган, деб хабар берди вазиятдан хабардор бўлган «Газета.uz» манбаси. Нефть-газ соҳасидаги яна бир манбанинг айтишича, ҳодисада фақат ишчиларни айбдор қилиш керак эмас.
Биринчи яримйилликда Ўзбекистон 5,2 млрд куб метр — ўтган йил олти ойига нисбатан қарийб 2,3 баробар кўп газ импорт қилди. Газ 1000 куб метри учун 160 доллардан олиб келинмоқда. Солиқ қўмитаси раҳбарининг биринчи ўринбосари билвосита солиқлар (акциз, ҚҚС) улушининг камайишини газ билан боғлади.
Россиянинг «Газпром» компанияси Ўзбекистонга газни «техник жиҳатдан мумкин қадар максимал даражада» етказиб бермоқда. «Қишдаги даражада. Ўтган қишда, Ўзбекистонда аномал кучли совуқ бўлганида, биз у ерни газ билан таъминлаган даражада», — деди компания раҳбари Алексей Миллер.
Президент аҳолидан электр энергияси ва газ учун мажбурий тўловларни ундириш тартибига ўзгартиришлар киритиш тўғрисидаги қонунни имзолади. Илгари қонун ҳужжатларидаги бўшлиқлар туфайли 7700 дан ортиқ қарздор фуқаро тармоқдан мажбурий равишда узилмаган.
Президент муқобил энергия манбаларини ўрнатишни давлат сиёсати деб атади. Ўзбекистондаги 1 млн хонадоннинг иситиш тизимини энергия тежамкорига алмаштириш, аҳоли ва тадбиркорларга 973 МВт қувватли қайта тикланадиган энергия манбаларини ўрнатиш вазифаси қўйилди.
Статистика агентлиги маълумотларига кўра, январь-июль ойларида Ўзбекистонга газ импорти 983,7 млн долларни ташкил этган, бу 2023 йил етти ойига нисбатан қарийб 5 баробар кўп. Йил бошидан буён «кўк ёқилғи» экспорти 323 млн доллардан ошди, бу ўтган йилнинг шу даврига нисбатан бироз камроқ.
Статагентлик июль учун энергоресурслар ишлаб чиқариш маълумотларини эълон қилди. Газ қазиб олиш 3,79 млрд куб метрни ташкил этди. Кўмир қазиб олиш яна рекорд ўрнатди, дизель ишлаб чиқариш кўпайди. Йирик корхоналарда электр ишлаб чиқариш 17 фоизга, нефть — 7 фоизга, бензинь — 13,7 фоизга камайди.
Ўзбекистонда енгил автомобиллар учун метаннинг 1 августгача белгиланган 3750 сўм миқдоридаги чакана нарх чеклови тўхтатилди. Энди ёнилғи қуйиш шохобчалари нархни ўзлари белгилайди, у ўртача 200−500 сўмга кўтарилди. Пропан нархи кескин ошиб, икки ой ичида 44 фоизга юқорилади.
Газ қазиб олиш (электр станциялари учун асосий ёнилғи) пасайишда давом этмоқда. Июнда ишлаб чиқариш 3,54 млрд куб метрни (-4,3%) ташкил этди. Йирик корхоналарда электр энергияси ишлаб чиқариш 12,5 фоизга, нефтники — 5,4 фоизга камайди. Шу билан бирга, ўтган ой рекорд даражада кўмир қазиб олинди.
Биринчи яримйилликда Ўзбекистонга газ импорти 809 млн доллардан ошди, бу 2023 йилнинг биринчи ярмидаги кўрсаткичдан 4 баробар кўп. «Кўк ёқилғи» экспорти июнь ойида кескин ўсиб, 181,5 млн долларни ташкил этди, бу май ойига нисбатан 24 баробар кўп.
Ўзбекистонда олти ойда 550 млрд 290 млн сўмлик газ ва электрдан ноқонуний фойдаланилгани аниқланди. Ўтказилган назорат тадбирларида 4537 та истеъмолчи қоидабузарлик ҳолатларига йўл қўйган.
2024 йилда газ субсидиясига 9,5 трлн сўмдан кўп бўлмаган маблағ ажратилган, бироқ унинг 85 фоизи биринчи чоракда ўзлаштириб бўлинди, деди ҳукумат аъзоларининг сўзларига таянган депутат Дониёр Ғаниев. Аммо унда субсидиялар ҳажми ва ижтимоий соҳада ўзлаштирилмаган харажатларга оид саволлар туғилган.
Депутат Дониёр Ғаниев электр энергияси таннархини шакллантириш бўйича аниқ ҳисоб-китоблар йўқлигини таъкидлади. «Ҳозир биз нархларни гўёки таннархгача олиб келяпмиз, лекин бундай шаффофлик йўқ тизим билан таннархлар яна икки баробар ошиб кетмаслигига ким кафолат беради?» — деди у.
Январь-май ойларида Ўзбекистондан Хитойга қилинган газ экспортига оид маълумотлар камида 94 млн долларга (2,6 марта) фарқ қилмоқда. «Газета.uz» бу бўйича иккала давлатнинг 2020−2024 йилларда берган маълумотларини солиштирди ва тафовут 538 млн долларга етганини аниқлади.
Ўзбекистонда май ойида электр энергияси ишлаб чиқариш кескин пасайди (-58%). Газ қазиб олиш ҳажми ҳам 2020 йил августидан бери янги минимал даражага етди — 3,52 миллиард куб метр.
Тошкент ва Сирдарё вилоятларидаги иккита ёқилғи қуйиш шохобчаси эгаларига табиий газдан фойдаланганлик учун 15 млрд сўм асоссиз қарздорлик ҳисобланган. Рақобатни ривожлантириш ва истеъмолчилар ҳуқуқларини ҳимоя қилиш қўмитаси вазиятни ўрганиши натижасида қарздорлик бекор қилинди.
Биринчи чоракда газ сотиб олиш ва сотиш ўртасидаги фарқни қоплаш учун давлат бюджетидан 8,1 трлн сўм субсидия ажратилди. Бу бутун 2024 йил учун режалаштирилган субсидиялар умумий ҳажмининг 85 фоизини ташкил этади.
Ўзбекистонда тадбиркорлик субъектлари ва бошқа юридик шахслар учун белгиланган лимитнинг 10 фоизидан ортиғи миқдорида газ ёки электр энергияси истеъмоли учун оширувчи коэффициентлар қўлланади, деди энергетика вазири. Истеъмолчилар энергоаудити бўйича ҳам янги тартиб жорий этилади.
Қўшимча имкониятлардан фойдаланиш учун сайтда рўйхатдан ўтинг