AQShda yong‘in oqibatida 19 kishining halok bo‘lgani, Yevropa mamlakatlari AQShning Rossiyaga qo‘llamoqchi bo‘lgan sanksiyalaridan xavotirda ekani, Qozog‘istonda Jambil viloyati politsiya boshlig‘i hamda Milliy xavfsizlik qo‘mitasi polkovnigining vafot etgani va boshqa yangiliklar — «Gazeta.uz»ning jahon yangiliklari dayjestida.
Qozog‘iston butun mustaqillik tarixidagi eng og‘ir inqirozni boshidan kechirdi, bu davlat to‘ntarishiga urinish edi, dedi KXSHT sammitida prezident Qosim-Jomart Toqayev. Uning fikricha, asosiy zarba Olmaotaga qaratilgan edi, shaharning qulashi janubni, keyin esa butun Qozog‘istonni egallashga yo‘l ochardi.
Belarus prezidenti Aleksandr Lukashenko KXSHT sammitida so‘zlagan nutqida Qozog‘istonda sodir bo‘lgan voqealardan birinchi navbatda O‘zbekiston saboq olishi kerakligini, chunki tartibsizliklar tashkilotchilari unga ko‘z tikib turganini ta’kidladi. Shu bilan birga, u Qozog‘istondagi vaziyat nafaqat tashqi, balki ichki omillarga ham bog‘liq ekanligini aytdi.
Qozog‘istonda terrorizmda gumon qilinib ushlangan qirg‘izistonlik musiqachi Vikram Ruzaxunov ozod etildi. U hozirda Bishkekga olib ketilmoqda.
Prezident Shavkat Mirziyoyev qo‘shni mamlakatdagi fojiali voqealar va ularning natijasida ko‘plab harbiylar va aholi vakillari nobud bo‘lgani hamda ko‘rilgan katta talofatlar munosabati bilan Qozog‘iston xalqi va prezidentiga ta’ziya izhor etdi.
O‘zbekistonga Belarus va Ukrainadan import qilinadigan go‘shtni yetkazib berish kechikmoqda. Bu ko‘plab yuklar uchun tranzit yo‘lagi hisoblangan Qozog‘istondagi inqiroz bilan bog‘liq. «Gazeta.uz» bilan suhbatda bo‘lgan uch tadbirkor yetkazib berishdagi uzilishlar narxlarga ham ta’sir ko‘rsatishi mumkinligini ta’kidladi.
Qirg‘iziston TIV qozoq telekanallarida qirg‘iz musiqachisi Vikram Ruzaxunov pogromlar qatnashchisi sifatida ko‘rsatilgani uchun Qozog‘istonga norozilik notasini yubordi. Qirg‘iziston Milliy xavfsizlik davlat qo‘mitasi rahbari uning terrorchi emasligini ma’lum qildi. Prezident Sadir Japarov ham vaziyatga izoh berdi.
Qozog‘istonning sobiq prezidenti Nursulton Nazarboyev poytaxtda ekanligi va prezident Qasim-Jomart Toqayev bilan aloqada bo‘lib turgani aytilmoqda. Uning matbuot kotibi Aydos Ukibayning yozishicha, elboshi barchani Qozog‘iston prezidenti atrofida birlashishga chaqirgan.
Qozog‘iston — O‘zbekistonning uchinchi raqamli yirik savdo hamkori hisoblanadi. Qo‘shni mamlakatdan katta hajmda neft mahsulotlari, don, cho‘yan, po‘lat va boshqa tovarlar import qilinadi. Shuningdek, O‘zbekiston uchun Qozog‘iston avtomobil, meva-sabzavot va boshqa mahsulotlar eksporti uchun muhim bozor hisoblanadi. «Gazeta.uz» ikki davlat o‘rtasidagi savdo-iqtisodiy aloqalar qanday tuzilganini o‘rganib chiqdi.
Narikbayev nomidagi Qozog‘iston davlat yuridik universitetida tahsil olayotgan 35 nafar talaba Nursultondan Toshkentga qaytarildi.
Dastlabki hisob-kitoblarga ko‘ra, Qozog‘istondagi tartibsizliklar sababli mamlakatdagi biznes 91 mln dollar zarar ko‘rdi. Zararning asosiy qismi savdo, umumiy ovqatlanish, transport, xizmat ko‘rsatish va moliya sektoridagi tadbirkorlik subyektlariga yetkazilgan.
Qozog‘iston prezidenti Qosim-Jomart Toqayev xalqqa murojaatida mamlakat mahalliy va xorijlik qurolli banditlarga qarshi kurashishga majbur bo‘lganini aytdi. Birgina Olmaota shahriga 20 ming bandit hujum qilgan, deya ma’lum qildi u. Huquq-tartibot xodimlariga ogohlantirishsiz o‘ldirish uchun o‘t ochish buyurilgan. Shu bilan birga, tinch muhit hukmron bo‘lgan hududlarda favqulodda holat asta-sekin bekor qilinadi, ayrim hududlarda internet yoqiladi.
O‘zbekiston va Turkiya prezidentlari telefon orqali muloqotda Qozog‘istondagi vaziyatni tinch yo‘l bilan tartibga solishga chaqirib, zo‘ravonlik va keskinlashuvning oldini olish muhimligini ta’kidladilar.
Tinch namoyishlarning ommaviy tartibsizliklarga aylanishi dialog tuza olmagan jamiyat va hokimiyat o‘rtasida chuqur jarlik mavjudligini anglatadi. Xalqaro munosabatlar sohasi mutaxassisi Yuriy Saruxanyan Qozog‘istondagi siyosiy inqiroz haqida.
Uzbekistan Airways kompaniyasi 8−13 yanvar kunlari Qozog‘iston shaharlariga uchishi rejalashtirilgan reyslarni bekor qildi.
Qozog‘istondagi namoyishlar va tartibsizliklar fonida bitkoin narxi 43 ming dollardan tushib ketdi. Qozog‘iston bitkoin mayningi bo‘yicha dunyoda AQShdan keyin ikkinchi o‘rinda turadi, mamlakat 18% kriptovalyuta mayningini ta’minlaydi. Hozirda mamlakatdagi maynerlar ishida cheklovlar kuzatilmoqda.
O‘zbekiston va Tojikiston prezidentlari telefon orqali muloqotda Qozog‘istondagi vaziyatni muhokama qilishdi hamda tomonlarni vazminlikka va vujudga kelgan masalalarni tinch yo‘l bilan hal qilishga chaqirishdi.
O‘zbekiston TIV Qozog‘istonning Nur-Sultondagi elchixona, Olma-ota va Aqtaudagi Bosh konsulxonalar odatdagi tartibda faoliyat yuritayotgani hamda o‘zbekistonliklar, shu jumladan, talabalar bilan doimiy muloqot o‘rnatilganini ma’lum qildi. Qo‘shni davlatdagi vatandoshlardan joriy etilgan cheklovlarga amal qilish so‘raldi. Nur-Sulton, Olmaota va Aktaudagi diplomatik vakolatxonalarning telefon raqamlari e’lon qilindi.
KXSHT Kollektiv xavfsizlik kengashi Qozog‘iston prezidenti murojaatidan so‘ng, mamlakatdagi vaziyatni barqarorlashtirish maqsadida «Kollektiv tinchlikparvar kuchlarni vaqtinchalik missiya bilan yuborishga» qaror qildi.
Qozog‘iston prezidenti mamlakatdagi tartibsizliklarni xalqaro terroristik agressiv harakat deb atadi va KXSHTga a’zo davlatlar rahbarlaridan yordam so‘radi. U aksilterror operatsiya boshlanganini ma’lum qildi va Olmaotada aeroport qo‘lga olinganini tasdiqladi. Uning so‘zlariga ko‘ra, shahar yaqinida Mudofaa vazirligining havo-desant bo‘linmalari bilan jang ketmoqda.
Qo‘shimcha imkoniyatlardan foydalanish uchun saytda ro‘yxatdan o‘ting